اسرار کاوش

ﻣﻘﺪﻣﻪ »ﺟﻨﮓ را ﻫﯿﭻ ﮐﺲ دوﺳﺖ ﻧﺪارد. در ﺟﻨﮓ، ﭘﺪران ﭘﺴﺮان را ﺑﻪ ﺧﺎك ﻣﻰﺳﭙﺎرﻧﺪ ﺣﺎل آن ﮐﻪ در ﺻﻠﺢ، ﭘﺴﺮان ﭘﺪران را!«

ﮐﺮزوس ﭘﺎدﺷﺎه ﻟﯿﺪﯾﻪ ﺑﺴﯿﺎرى از ﻣﺮدم ﺟﻨﮓ را اﻣﺮى ﻋﺒﺚ و ﻗﺎﺑﻞ اﺟﺘﻨﺎب ﻣﻰداﻧﻨﺪ و ﮐﻢﺗﺮ ﮐﺴﻰ آن را دوﺳﺖ دارد. ﺷﺎﯾﺪ ﻧﻈﺎﻣﯿﺎن، ﺑﻪ وﯾﮋه ﻧﻈﺎﻣﯿﺎن ﮐﺎر

ﮐﺸﺘﻪ و ﺟﻨﮓ دﯾﺪه ﺑﯿﺶ از دﯾﮕﺮان از ﺟﻨﮓ دورى ﮐﻨﻨﺪ.

ﮐﺴﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﺳﺎﺑﻘﻪى ﻣﺒﺎرزه در ﻣﯿﺎدﯾﻦ ﺟﻨﮕﻰ را دارﻧﺪ، ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻰ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﻰآورﻧﺪ در ﻣﯿﺪان ﻧﺒﺮد، ﻣﺮگ اﻧﺴﺎنﻫﺎ ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺎده اﺗﻔﺎق ﻣﻰاﻓﺘﺪ و ﺳﺮﺑﺎزان ﺧﯿﻠﻰ زود ﺑﻪ ﻣﺮگ ﻫﻢﻗﻄﺎران، دوﺳﺘﺎن و ﺣﺘﺎ ﺑﺮادران ﺧﻮد ﻋﺎدت ﻣﻰﮐﻨﻨﺪ اﻣﺎ ﻫﻤﯿﻦ اﻓﺮاد ﺑﻪ ﻣﺤﺾ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﺮاﯾﻂ و ﭘﺎﯾﺎن ﺟﻨﮓ ﭘﻰ ﻣﻰﺑﺮﻧﺪ ﮐﻪ در ﺟﻨﮓ ﭼﻪ ﺑﺮ آنﻫﺎ ﮔﺬﺷﺘﻪ و ﭼﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ دﺷﻤﻨﺎن ﺧﻮد آوردهاﻧﺪ. اﻣﺎ از ﯾﮏ ﻧﮑﺘﻪ ﻫﯿﭻ وﻗﺖ ﻧﻤﻰﺗﻮان ﻓﺮار ﮐﺮد: ﺟﻨﮓ اﺟﺘﻨﺎبﻧﺎﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ. ﺷﺎﯾﺪ ﺿﺮورى ﻧﺒﺎﺷﺪ اﻣﺎ اﮔﺮ زﻣﺎن رخ دادن آن ﺑﺮﺳﺪ، ﻫﯿﭻ ﮐﺲ ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺎﻧﻊ آﻏﺎز آن ﺷﻮد.

ﻧﻈﺎﻣﯿﺎن ﻧﻘﻄﻪ آﻏﺎز ﺟﻨﮓ را ﺳﯿﺎﺳﺘﻤﺪاران ﻣﻰداﻧﻨﺪ و ﺳﯿﺎﺳﺘﻤﺪاران ﺑﺮﻋﮑﺲ آﻧﺎن، ﺟﻨﮓ را در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻋﻼﻣﺖﻫﺎى ﻏﻠﻂ ﻧﻈﺎﻣﯿﺎن ذﮐﺮ ﻣﻰﮐﻨﻨﺪ اﻣﺎ اﻣﺮوز ﻋﺎﻣﻞ دﯾﮕﺮى ﻧﯿﺰ ﺑﻪ اﯾﻦ دو ﻋﺎﻣﻞ اﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ. اﻓﮑﺎر ﻋﻤﻮﻣﻰ، ﮔﺎﻫﻰ اﻓﮑﺎر ﻋﻤﻮﻣﻰ ﺟﻨﮓ را ﻣﻰﻃﻠﺒﺪ.

ﺑﺮرﺳﻰ ﺗﺎرﯾﺦ ﺟﻨﮓﻫﺎ ﻧﺸﺎن ﻣﻰدﻫﺪ ﭘﺲ از ﻣﺪﺗﻰ ﺗﺨﺎﺻﻢ ﻟﻔﻈﻰ و ﯾﺎ دﺳﺖ اﻧﺪازى ﻫﺎى ﻣﺤﺪود، ﺷﻌﻠﻪى ﺟﻨﮓ ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺑﯿﻦ دو ﯾﺎ ﭼﻨﺪ ﻣﻠﺖ ﺷﻌﻠﻪور و ﮐﺸﻮر، ﻗﺎره و ﯾﺎ دﻧﯿﺎﯾﻰ ﺑﻪ آﺗﺶ ﮐﺸﯿﺪه ﻣﻰﺷﻮد.

دﻟﯿﻞ ﺑﺮوز ﻧﺒﺮدﻫﺎ ﺳﺎده و ﮔﺎﻫﻰ ﮐﻢ اﻫﻤﯿﺖ ﺟﻠﻮه ﻣﻰﮐﻨﺪ اﻣﺎ واﻗﻌﯿﺖ ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮىﺳﺖ. دﻟﯿﻞ ﺑﺮوز ﻧﺒﺮد ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﯾﮏ ﯾﺎ ﭼﻨﺪ ﻋﺎﻣﻞ ﺳﺎده ﻧﯿﺴﺖ. دهﻫﺎ و ﯾﺎ ﺷﺎﯾﺪ ﺻﺪﻫﺎ ﻋﻠﺖ ﮐﻮﭼﮏ و ﺑﺰرگ ﺑﺎﻋﺚ اﻧﺒﺎﺷﺖ ﮐﯿﻨﻪى ﻣﻠﺖﻫﺎ ﻋﻠﯿﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﻰﺷﻮد و آن زﻣﺎن ﮐﻪ وﻗﺖ ﻓﻮران ﺧﺸﻢ ﻓﺮا ﻣﻰرﺳﺪ، ﮐﺴﻰ ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺎﻧﻊ وﻗﻮع ﻧﺒﺮد ﺷﻮد. ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺎزى »دوﻣﯿﻨﻮ« ﺑﺮﻫﻢ ﻣﻰرﯾﺰد و ﺣﻮادث زﻧﺠﯿﺮوار رخ ﻣﻰ دﻫﺪ.

ﮔﻢ ﺷﺪن ﯾﮏ زن، ﺣﺮﮐﺖ ﯾﮏ واﺣﺪ ﺟﻨﮕﻰ ﺑﻪ داﺧﻞ ﺧﺎك ﮐﺸﻮر ﻣﻘﺎﺑﻞ، ﺷﻠﯿﮏ ﯾﮏ ﮔﻠﻮﻟﻪ، ﺗﺮور ﯾﮏ ﺷﺨﺺ ﻣﻬﻢ، ﻧﺤﻮه ى اﺳﺘﻔﺎده از ﯾﮏ رودﺧﺎﻧﻪى ﻣﺸﺘﺮك، ﺑﻨﺪر ﻣﺸﺘﺮك، ﻣﻨﺒﻊ اﻧﺮژى ﻣﺸﺘﺮك، اﺳﺘﻨﺎد ﺑﻪ ﯾﮏ ادﻋﺎى ﮐﻬﻨﻪ ارﺿﻰ، اﻋﻼم اﺳﺘﻘﻼل ﯾﮏ ﻧﮋاد ﺗﺤﺖ ﺳﺘﻢ، ﻋﻼﯾﻖ ﻧﮋادى، ﺷﻮوﻧﯿﺴﺘﻰ، راﺳﯿﺴﺘﻰ، اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژﯾﮑﻰ و دهﻫﺎ دﻟﯿﻞ دﯾﮕﺮ!

اﻣﺎ ﻣﻠﺖﻫﺎى ﺧﺴﺘﻪ از ﺟﻨﮓ ﭘﺲ از آن ﮐﻪ ﺟﻨﮕﻰ را ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﺳﺎلﻫﺎ و دﻫﻪﻫﺎ ﺗﻤﺎﯾﻠﻰ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﻧﺪارﻧﺪ. آنﻫﺎ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺻﻠﺢ ﻣﻰروﻧﺪ و در ﺻﻠﺢ ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﻣﻰﮐﻨﻨﺪ و ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﻣﻰﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ آن ﮐﻪ ﻣﺠﺪدا ﺑﺎ ﺧﺴﺘﻪ ﺷﺪن از زﻧﺪﮔﻰ در ﺻﻠﺢ، ﺟﻨﮓ را آﻏﺎز ﻣﻰﮐﻨﻨﺪ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﯾﮏ ﻧﺴﻞ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﺧﺎﻃﺮات ﻧﺎراﺣﺖ ﮐﻨﻨﺪهى ﺟﻨﮓ را در ﺣﺎﻓﻈﻪ دارد، ﻋﻼﻗﻪاى ﺑﻪ ﻧﺒﺮد ﻧﺸﺎن ﻧﻤﻰدﻫﺪ. اﻣﺎ ﺟﻨﮓﻫﺎ وﯾﮋﮔﻰ دﯾﮕﺮى ﻧﯿﺰ دارﻧﺪ و آن ﻣﺮگ ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﺎن اﺳﺖ. ﻣﻌﻤﻮﻻ در ﺟﻨﮓﻫﺎ »ﺑﻬﺘﺮﯾﻦﻫﺎ« دﻟﯿﺮاﻧﻪ ﻣﻰﺟﻨﮕﻨﺪ و ﮐﺸﺘﻪ ﻣﻰ ﺷﻮﻧﺪ. آنﻫﺎ ﻧﺎﮔﺰﯾﺮ از ﺟﻨﮕﯿﺪن ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻫﻤﯿﻦ ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﺎن ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ اﺳﻄﻮرهﻫﺎى ﻣﻠﺖﻫﺎ ﻣﻰﺷﻮﻧﺪ. اﻟﺒﺘﻪ ﺟﻨﮓ ﯾﮑﺴﺮه ﭘﺪﯾﺪهاى ﻣﻨﻔﻰ ﻧﯿﺴﺖ.

ﺟﻨﮓ ﺳﺒﺐ رﺷﺪ ﺧﻼﻗﯿﺖﻫﺎ، اﻓﺰاﯾﺶ دﻻورىﻫﺎ و ﺑﺮوز اﺧﻼق ﻣﺮداﻧﻪ ﻣﻰﺷﻮد. ﺟﻨﮓ ادﺑﯿﺎت ﻣﻰﺳﺎزد. »ﮔﺬﺷﺖ« ﻣﻰآﻣﻮزد و از ﺧﻮد ﮔﺬﺷﺘﻦ. اﻣﺎ ﺑﻰﺗﺮدﯾﺪ ﻣﺮدان ﺟﻨﮓ دﯾﺪه اوﻟﯿﻦ ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن ﺟﻨﮓ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ دﯾﮕﺮ ﻃﺎﻗﺖ ﺑﻪ ﺧﺎك ﺳﭙﺮدن ﻫﻢﻗﻄﺎران ﺧﻮد را ﻧﺪارﻧﺪ. ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺻﺪ ﺟﻨﮓ ﺑﺰرگ ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﺎ اﯾﻦ ﻫﺪف ﺗﺪوﯾﻦ ﺷﺪه ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ در ﻗﺎﻟﺐ ﯾﮏ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ، اﻃﻼﻋﺎﺗﻰ درﺑﺎره ﺟﻨﮓﻫﺎى ﺑﺰرگ ﺗﻤﺪن ﺑﺸﺮى ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﺑﺪﻫﺪ. اﻣﺎ اﯾﻦ ﺻﺪ ﺟﻨﮓ ﭼﮕﻮﻧﻪ از ﻣﯿﺎن ﻫﺰاران ﺟﻨﮓ ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﺸﺮ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه؟

ﻣﻰ ﺗﻮان اذﻋﺎن داﺷﺖ، اﯾﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﮐﺎﻣﻞ ﻧﺒﺎﺷﺪ و اﯾﺮادات ﻓﺮاواﻧﻰ ﺑﺘﻮان ﺑﺮ آن ﮔﺮﻓﺖ. اﻣﺎ ﻧﮕﺎرﻧﺪه اﯾﻦ اﻋﺘﻘﺎد را دارد ﮐﻪ ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺗﻼش ﺧﻮد را ﺑﺮاى ﺑﺎزﺷﻨﺎﺳﻰ ﺻﺪ ﺟﻨﮓ ﺑﺮﮔﺰﯾﺪه ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ.

ﺟﻨﮓﻫﺎﯾﻰ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺟﻤﻊ آورى ﺷﺪه، ﻫﻤﮕﻰ ﺑﺮ ﺗﺎرﯾﺦ ﺳﯿﺎﺳﻰ ﮐﺸﻮرﻫﺎ، ﻣﻠﺖﻫﺎ و ﺣﺘﺎ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎى ﺳﯿﺎﺳﻰ دﻧﯿﺎ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﮔﺬاردهاﻧﺪ.
 

٢

 
رﺧﺪاد ﺑﺮﺧﻰ از اﯾﻦ ﺟﻨﮓﻫﺎ ﺳﺒﺐ ﻣﺮگ ﺗﻤﺪنﻫﺎ، دوﻟﺖﻫﺎ و ﻣﻠﺖﻫﺎ ﺷﺪه و ﺑﺮﻋﮑﺲ ﻣﻠﻞ دﯾﮕﺮى را ﺑﻪ ﺳﺮورى رﺳﺎﻧﺪه اﺳﺖ. اﻣﺎ ﻗﺒﻞ از ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻻت، ﻧﮑﺎﺗﻰ را ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﻣﺤﺘﺮم ﮔﻮﺷﺰده ﮐﺮد.

-۱ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻮﺟﻮد درﺑﺎره ﺑﺮﺧﻰ ﺟﻨﮓﻫﺎ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ اﻧﺪك ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺑﺮﺳﺪ اﻣﺎ دﻟﯿﻞ ﺗﻮﺿﯿﺢ اﻧﺪك ﭘﯿﺮاﻣﻮن آنﻫﺎ اﺑﺘﺪا ﺑﻀﺎﻋﺖ ﻣﺤﺪود ﻋﻠﻤﻰ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه اﺳﺖ و دوم ﻧﺒﻮد ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻣﺂﺧﺬ در دﺳﺘﺮس.

-۲ در اﻧﺘﺨﺎب ﺟﻨﮓﻫﺎ، ﻋﻨﺼﺮ اول اﻧﺘﺨﺎب »ﺗﺄﺛﯿﺮ ﺑﺮ ﺟﺮﯾﺎن ﺗﺎرﯾﺦ« ﺑﻮده و ﺷﺪت ﻧﺒﺮد، دﻻورى ﺟﻨﮕﺎوران و ﻣﺪاﻓﻌﺎن ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﻌﺪى در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ، ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ ﮔﺎﻫﻰ ﺑﺮرﺳﻰ دﻻﯾﻞ ﺑﺮوز ﺟﻨﮓ و ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﻰ ﺳﯿﺎﺳﻰ ﻣﻨﻄﻘﻪ وﻗﻮع ﺟﻨﮓ، ﻃﻮﻻﻧﻰﺗﺮ از ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ ﺧﻮد آن ﺑﻮده اﺳﺖ.

-۳ ﺑﺮرﺳﻰ ﺑﺴﯿﺎر دﻗﯿﻖ و ﻣﻮﺷﮑﺎﻓﺎﻧﻪ ﺟﻨﮓﻫﺎ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﺻﺮف ﺳﺎلﻫﺎ وﻗﺖ و ﺑﻪ ﮐﺎرﮔﯿﺮى ﺗﯿﻢﻫﺎى ورزﯾﺪه ﮐﺎرىﺳﺖ و ﻧﮕﺎرﻧﺪه اذﻋﺎن ﻣﻰﮐﻨﺪ اﯾﻦ اﻣﺮ از ﺑﻀﺎﻋﺖ او ﺧﺎرج اﺳﺖ اﻣﺎ ﻧﮑﺘﻪ ﻣﻬﻢ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺤﺼﻮل ﭼﻨﯿﻦ ﺗﺤﻘﯿﻘﻰ ﺷﺎﯾﺪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاى ﭼﻨﺪ ده ﺟﻠﺪى ﺷﻮد ﮐﻪ اﮔﺮ ﭼﻪ ارزش آﮐﺎدﻣﯿﮏ ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ اﻣﺎ ﺷﺎﯾﺪ ﻓﺮاﺗﺮ از ﻧﯿﺎز ﻫﺰاران ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﻋﻼﻗﻪﻣﻨﺪ ﻧﻈﯿﺮ داﻧﺶآﻣﻮزان، ﺟﻮاﻧﺎن وﺳﺎﯾﺮ اﻗﺸﺎر ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺎﺷﺪ. در ﭘﺎﯾﺎن ﺿﺮورى ﻣﻰداﻧﻢ ﮐﻪ ﯾﺎد دوﺳﺖ ﺑﺰرﮔﻮارم، ﻣﺪﯾﺮ ﻓﺮﻫﯿﺨﺘﻪى اﻧﺘﺸﺎرات ﻫﯿﺮﻣﻨﺪ، زﻧﺪهﯾﺎد ﺣﻤﯿﺪرﺿﺎ ﺑﺎﻗﺮزاده را ﮔﺮاﻣﻰ ﺑﺪارم. اﮔﺮ ﻣﺴﺎﻋﺪت اﯾﺸﺎن ﻧﺒﻮد، ﻫﯿﭻ ﮔﺎه زﻣﯿﻨﻪى ﭼﺎپ اﯾﻦ اﺛﺮ ﻣﯿﺴﺮ ﻧﻤﻰﮔﺸﺖ.

ﻧﺒﺮد آﺷﻮر و ﻣﺎد آﺷﻮرﯾﺎن، ﺟﻨﮕﺠﻮﯾﺎن ﺑﻰرﺣﻢ

در دﻧﯿﺎى ﻗﺪﯾﻢ ﺗﻤﺪنﻫﺎى ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ، ﭘﺎرس، ﭼﯿﻦ، ﺟﻨﻮب اروﭘﺎ و ﺷﻤﺎل ﺷﺮق آﻓﺮﯾﻘﺎ ﺑﻮد. اﻣﺎ در اﯾﻦ ﺑﯿﻦ، ﺑﯿﺶﺗﺮﯾﻦ ﺗﻤﺮﮐﺰ ﻗﺪرت، ﺷﻮﮐﺖ و ﻧﻔﻮذ در ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ ﺑﻮد. از ۲۳۰۰ ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﻣﺴﯿﺢ، دوﻟﺖﻫﺎى ﻣﺘﻌﺪدى در اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺮﺧﻰ از آنﻫﺎ ﻧﻈﯿﺮ ﻋﯿﻼﻣﻰﻫﺎ، ﺳﻮرى ﻫﺎ و ﻓﯿﻨﯿﻘﻰﻫﺎ از ﻗﺪرت و ﺷﮑﻮه ﻓﺮاواﻧﻰ ﺑﺮﺧﻮردار ﺷﺪﻧﺪ. اﯾﻦ ﻣﻠﺖﻫﺎ داراى روﺣﯿﻪ ﺷﻬﺮﻧﺸﯿﻨﻰ و اﯾﺠﺎد ﺗﻤﺪن ﺑﻮدﻧﺪ اﮔﺮ ﭼﻪ از ﺟﻨﮕﺎورى ﻧﯿﺰ ﻏﺎﻓﻞ ﻧﺒﻮدﻧﺪ. اﻣﺎ ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ در ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ دوﻟﺘﻰ در ﺣﺎل ﭘﺎ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺣﯿﺎت ﺗﻤﺪن ﻫﺎى ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ را ﺑﻪ ﺧﻄﺮ اﻧﺪازد.

دوﻟﺖ آﺷﻮر آﺷﻮرى ﮐﻪ ﻣﻠﺘﻰ ﺳﺎﻣﻰﻧﮋاد در ۱۳۰۰ ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد اﺳﺘﻘﻼل ﯾﺎﻓﺘﻪ و ﺳﯿﺎﺳﺖ »ﺟﻨﮓ و ﭘﯿﺸﺮوى« را اﺗﺨﺎذ ﮐﺮدﻧﺪ. دﻟﯿﻞ اﺻﻠﻰ اﯾﻦ اﻣﺮ ﻧﯿﺰ

ﻏﯿﺮﺣﺎﺻﻠﺨﯿﺰ ﺑﻮدن زﻣﯿﻦ ﻫﺎى آنﻫﺎ و آﺑﺎداﻧﻰ ﺗﻤﺪنﻫﺎى ﻣﺠﺎور ﺑﻮد. در ﺑﻬﺎر ﻫﺮ ﺳﺎل دوﻟﺖ آﺷﻮر ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﺧﻮد را ﮔﺮدآورى ﮐﺮده و ﺑﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎى آﺑﺎد اﻃﺮاف ﻣﻰﺗﺎﺧﺖ. ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﭘﻰ در ﭘﻰ، آنﻫﺎ را ﺑﻪ اﻧﺪازهاى ﻗﻮى و ﺟﻨﮕﺎور ﺳﺎﺧﺖ ﮐﻪ ﺑﯿﻦ ﺳﺎلﻫﺎى ۱۳۰۰ ﺗﺎ ۶۰۰ ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﻗﻮىﺗﺮﯾﻦ ﻗﺪرت ﻧﻈﺎﻣﻰ آﺳﯿﺎ ﺑﻮدﻧﺪ. ﺳﭙﺮﻫﺎى ﺑﻠﻨﺪ، وﺳﺎﯾﻞ ﻗﻠﻌﻪ ﮐﻮب و ﺑﺮجﻫﺎى ﻣﺘﺤﺮك ﺳﺒﺐ ﺷﺪه ﺑﻮد ﺗﺎ ﻫﯿﭻ ﺷﻬﺮى در ﺑﺮاﺑﺮ آنﻫﺎ ﺗﻮان ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ در دﺷﺖﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﺳﺮﺑﺎزان ﺗﻤﺪنﻫﺎى دﯾﮕﺮ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ آنﻫﺎ ﻧﺒﻮدﻧﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺳﺮﺑﺎز آﺷﻮرى از ﻧﻈﺮ ﺗﺠﻬﯿﺰات ﺳﺮآﻣﺪ زﻣﺎن ﺧﻮد ﺑﻮد. ﺗﯿﺮ و ﮐﻤﺎن، ﻧﯿﺰه، ﮐﻼﻫﺨﻮد و زره ﺳﺒﺐ ﺷﺪه ﺑﻮد ﺗﺎ ﻣﺮدان آﺷﻮرى ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ روﯾﯿﻦ ﺗﻦ ﺷﻮﻧﺪ. ﻣﻰﺗﻮان ﮔﻔﺖ از ﻧﻈﺮ ﻧﻈﺎﻣﻰ، آﺷﻮر ﺑﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ رم ﺑﺎﺳﺘﺎن ﺑﻮد و ﺳﭙﺎهﻫﺎى آﺷﻮرى ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻨﻈﻢ و ﺗﻌﻠﯿﻢ دﯾﺪه ﺑﻮدﻧﺪ.

دوﻻﻧﺪﻟﻦ، ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﻮﯾﺲ ﻓﺮاﻧﺴﻮى، در ﮐﺘﺎب ﺗﺎرﯾﺦ ﺟﻬﺎﻧﻰ ﺧﻮد ﻣﻰﻧﻮﯾﺴﺪ: ﺧﻄﺮ آﺷﻮرى ﻫﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺗﺠﻬﯿﺰات ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪ آنﻫﺎ ﻧﺒﻮد ﺑﻠﮑﻪ روش ﺣﻤﻠﻪ و ﯾﻮرش آن ﻫﺎ ﺑﯿﺶﺗﺮ ﺳﺒﺐ وﺣﺸﺖ دﺷﻤﻨﺎن ﻣﻰﺷﺪ. (ﻣﻠﺘﻰ ﮐﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ آنﻫﺎ ﺳﺮ ﻓﺮود ﻧﻤﻰآورد از روى زﻣﯿﻦ ﻣﺤﻮ ﻣﻰﺷﺪ.) آنﻫﺎ ﺑﻪ ﻏﺎرت دﻫﺎت، ﺳﻮزاﻧﺪن ﺧﺮﻣﻦ ﻫﺎ و ﻗﻄﻊ درﺧﺘﺎن ﻣﯿﻮهدار اﻗﺪام ﻣﻰﮐﺮدﻧﺪ. ﺳﮑﻨﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎ را ﻣﻰﮐﺸﺘﻨﺪ ﭘﻮﺳﺖ ﻣﺮدان را ﻣﻰﮐﻨﺪﻧﺪ و آنﻫﺎ ﮐﻪ زﻧﺪه ﻣﻰﻣﺎﻧﺪﻧﺪ ﺑﻪ ﻏﻼﻣﻰﻣﻰرﻓﺘﻨﺪ.
 

٣

 
آﺷﻮر در اوج ﻗﺪرت در ۸۰۰ ﻗﺒﻞ ازﻣﯿﻼد آﺷﻮر ﺑﯿﺶﺗﺮ ﺳﺮزﻣﯿﻦﻫﺎى ﻣﺘﻤﺪن را ﺧﺮاﺟﮕﺰار ﺧﻮد ﮐﺮده ﺑﻮد، ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﻪ ﺗﺼﺮف درآﻣﺪه و ﺑﺎﺑﻞ ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎن

ﮔﺮدﯾﺪ. در ۷۲۲ ق. م ﻫﻢ زﻣﺎن ﺑﺎ ﭘﺎدﺷﺎﻫﻰ ﺳﺎرﮔﻦ دوم، اﻣﭙﺮاﺗﻮر ﺑﺰرگ آﺷﻮر، ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺗﻤﺎم ﻣﻠﻞ ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎن آﺷﻮر (ﮐﻪ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﺧﺎور ﻧﺰدﯾﮏ اﻣﺮوز ﺑﻪ ﻋﻼوه ﻣﺼﺮ را در ﺑﺮ ﻣﻰﮔﺮﻓﺖ) ﺳﺮ ﺑﻪ ﻃﻐﯿﺎن ﺑﺮداﺷﺘﻨﺪ. اﺗﺤﺎدﯾﻪ ﻧﯿﺮوﻣﻨﺪ آنﻫﺎ را ﺷﺎﯾﺪ ﺑﺘﻮان اوﻟﯿﻦ اﺗﺤﺎد ﺑﺰرگ ﻧﻈﺎﻣﻰ ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﺸﺮ داﻧﺴﺖ. اﺗﺤﺎدﯾﻪاى ﻣﺮﮐﺐ از ﺑﺎﺑﻞ، ﻋﯿﻼم، ﻣﺼﺮ، ﺷﺎم، ﻣﺎد ﺑﻪ ﻋﻨﻮان دوﻟﺖﻫﺎى ﺑﺰرگ دﻧﯿﺎى ﻗﺪﯾﻢ در ﮐﻨﺎر دهﻫﺎ ﻣﻠﺖ ﮐﻮﭼﮏ دﯾﮕﺮ ﺗﺤﺖ ﺳﺘﻢ، ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ رﺳﯿﺪﻧﺪ ﮐﻪ زﻣﺎن ﺑﺮاى درﻫﻢ ﮐﻮﺑﯿﺪن ﺳﭙﺎهﻫﺎى آﺷﻮر ﻓﺮا رﺳﯿﺪه ﻏﺎﻓﻞ از آن ﮐﻪ ﻗﺪرت ﻧﻈﺎﻣﻰ و ﺟﻨﮕﺎورى آﺷﻮر ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮىﺳﺖ.

ﺳﺎرﮔﻦ در ۷۲۰ ق. م ﺑﻪ ﺷﺎم (ﺳﻮرﯾﻪ) رﻓﺘﻪ و آن ﻫﺎ را ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻣﺼﺮى ﯾﮏ ﺟﺎ درﻫﻢ ﮐﻮﺑﯿﺪ. ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎل ﻣﻠﻞ اورات و ﻣﺎدﻫﺎ را ﺷﮑﺴﺖ داد و ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺣﺮﮐﺖ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺟﻨﻮب ﺳﺎﻣﺎن داد.

ارﺗﺶ وﺣﺸﺖزدهى ﻋﯿﻼم، ﻧﺠﻨﮕﯿﺪه ﺑﺎﺑﻞ را رﻫﺎ ﮐﺮد و ﺑﻪ ﺟﻨﻮب ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﮐﺮد. ﭘﺴﺮ ﺳﺎرﮔﻦ، ﺳﻨﺎﺧﺮﯾﺐ، ﻧﯿﺰ ﭘﺲ از او ﺑﻪ ﻣﺪت ۱۵ ﺳﺎل ﻧﺒﺮدﻫﺎ را اداﻣﻪ داد و ﺑﺎﺑﻞ را ﮐﺎﻣﻼ وﯾﺮان ﮐﺮد. وى آﺳﯿﺎ ﺻﻐﯿﺮ را ﻧﯿﺰ ﺗﺼﺮف ﮐﺮد.

ﺑﺎ ﺑﻪ ﻗﺪرت رﺳﯿﺪن آﺷﻮر ﺑﺎﻧﻰﭘﺎل در ۶۶۹ ق.م، اﻣﭙﺮاﺗﻮرى آﺷﻮر ﺑﻪ ﺣﺪ ﮐﻤﺎل رﺳﯿﺪ. ﺷﻬﺮﻫﺎى ﺑﺰرگ آﺳﯿﺎ ﯾﺎ ﺧﺎﻟﻰ از ﺳﮑﻨﻪ ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺼﺮف آﺷﻮر درآﻣﺪﻧﺪ. ﺑﺎﻧﻰﭘﺎل ﭼﻨﺪى ﺑﻌﺪ ﻋﯿﻼم را ﺑﻪ ﺗﺒﻌﯿﺖ وادار ﮐﺮد و ﺑﺎ ﻧﺎﺑﻮد ﮐﺮدن ﺷﻬﺮ ﺗﺐ، ﻣﺼﺮىﻫﺎ را ﻧﯿﺰ وادار ﺑﻪ ﺗﺒﻌﯿﺖ ﮐﺮد.

ﻇﻬﻮر دوﻟﺖ ﻣﻘﺘﺪر ﻣﺎد ﻣﺎدىﻫﺎ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ در ﺗﺎرﯾﺦ اﯾﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن ﭘﯿﺮﻧﯿﺎ ذﮐﺮ ﺷﺪه در اﺑﺘﺪاى ﮐﺎر ﺗﺎ ﺳﺎلﻫﺎ ﺧﺮاﺟﮕﺰار دوﻟﺖ آﺷﻮر ﺑﻮدﻧﺪ. در ۷۴۴ ق. م ﻣﺠﺪدا

ﻧﺒﺮدى ﺳﺨﺖ ﺑﯿﻦ آﺷﻮرى ﻫﺎ و ﻣﺎدﻫﺎ رخ ﻣﻰدﻫﺪ ﮐﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﻪ ﺳﻮد دوﻟﺖ آﺷﻮر ﺗﻤﺎم ﻣﻰﺷﻮد. اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﺳﺒﺐ اﻃﺎﻋﺖ ﮐﻠﯿﻪ ﻃﻮاﯾﻒ ﻣﺎدى از آﺷﻮر ﻣﻰﺷﻮد و ﻣﻬﺎﺟﻤﺎن ﺗﺎ ﮐﻮه دﻣﺎوﻧﺪ را ﻣﺘﺼﺮف ﻣﻰ ﺷﻮﻧﺪ. ۶۰ ﻫﺰار اﺳﯿﺮ در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﮐﺎﻻه، ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ اوﻟﯿﻪ آﺷﻮرىﻫﺎ، ﻓﺮﺳﺘﺎده ﻣﻰﺷﻮد. ﻣﺎدﻫﺎ ﮐﻪ در زﻣﺎن ﺧﻮد داراى ﻗﺪرت، ﻧﻔﻮس و وﺳﻌﺖ ﺧﺎك زﯾﺎدى ﺑﻮدﻧﺪ، ﻫﻤﻮاره ﺗﺤﺖﺗﺄﺛﯿﺮ ﻗﺪرت آﺷﻮر ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ ﻧﺸﺎن دادن ﻗﺪرت ﺧﻮد ﻧﺸﺪه ﺑﻮدﻧﺪ. ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن ﻣﺎد ﻣﻰداﻧﺴﺘﻨﺪ ﻣﺎدام ﮐﻪ آﺷﻮر ﺑﺮ ﻗﺪرت ﺳﻮار اﺳﺖ ﻣﺎد در ﺣﺪ ﯾﮏ ﺧﺮاﺟﮕﺰار ﺑﺎﻗﻰ ﻣﻰﻣﺎﻧﺪ. در ۷۰۸ ﭘﺎدﺷﺎه ﺑﺰرگ ﻣﺎد ﺑﻪ ﻧﺎم دﯾﺎﮐﻮ ﺑﻪ ﺗﺨﺖ ﺟﻠﻮس ﮐﺮد. او ﮐﺴﻰ ﺑﻮد ﮐﻪ ﭘﺎﯾﻪﻫﺎى ﻣﺎد ﺑﺰرگ را ﻣﺴﺘﺤﮑﻢ ﮐﺮد. ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪى ﻣﻮرﺧﺎن او ﺣﺪود ۵۰ ﺳﺎل ﺳﻠﻄﻨﺖ ﮐﺮد و ﺑﺎ ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪ ﮐﺮدن اﻗﻮام ﻣﺎد زﻣﯿﻨﻪ ﺑﺮاى ﻃﻐﯿﺎن ﻋﻠﯿﻪ آﺷﻮر ﻓﺮاﻫﻢ آﻣﺪ. ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواى آﺷﻮر، ﺳﻨﺎﺧﺮﯾﺐ، در آن زﻣﺎن درﮔﯿﺮ ﻧﺒﺮد ﺑﺎ ﺑﺎﺑﻞ و ﻋﯿﻼم ﺑﻮد و ﭼﻮن ﻣﺎد ﺑﻪ ﻃﻮرﻣﺮﺗﺐ ﺧﺮاج ﺧﻮد را ﻣﻰﭘﺮداﺧﺖ ﺑﻬﺎﻧﻪاى ﺑﺮاى ﺟﻨﮓ ﻧﯿﺰ ﻧﺒﻮد. ﻣﺮگ دﯾﺎﮐﻮ ﺑﻪ او اﺟﺎزه اﺟﺮا ﮐﺮدن »ﻓﮑﺮ ﺑﺰرﮔﺶ« را ﻧﺪاد، اﻣﺎ ﭘﺴﺮ او، ﻓﺮورﺗﯿﺶ، اﯾﻦ ﻓﮑﺮ را اداﻣﻪ داد و در ﺣﻮاﻟﻰ ﺳﺎلﻫﺎى ۶۴۰ ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﭘﺲ از ﻣﻄﯿﻊ ﮐﺮدن ﻗﺒﺎﯾﻞ آرﯾﺎﯾﻰ و ﭘﺎرﺳﻰ در ۶۳۳ ﻗﺼﺪ اﺳﺘﻘﻼل از آﺷﻮر را ﮐﺮد، اﻣﺎ ﭘﺲ از ﻧﺒﺮدى ﺳﻨﮕﯿﻦ ﻣﺎدﻫﺎ ﻓﻬﻤﯿﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻧﯿﺮوﻫﺎى آﺷﻮر ﻧﻤﻰﺗﻮان ﺑﺎ ﺳﺮﺑﺎزان ﻣﻌﻤﻮﻟﻰ ﺟﻨﮕﯿﺪ. ﭘﯿﺮﻧﯿﺎ در ﮐﺘﺎب اﯾﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن ﻣﻰﻧﻮﯾﺴﺪ: »ﺑﻌﺪ از ﭼﻨﺪى، ﻣﺎدﻫﺎ ﺑﻪ واﺳﻄﻪى ﭘﯿﺸﺮﻓﺖﻫﺎى ﺧﻮد در ﺷﺮق ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺗﺎ از ﻗﯿﺪ آﺳﻮر (آﺷﻮر) ﺧﻼﺻﻰ ﯾﺎﺑﻨﺪ اﻣﺎ ﺳﭙﺎه ﭼﺮﯾﮑﻰ آنﻫﺎ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻗﺸﻮن ﻣﺸﻖﮐﺮدهى آﺳﻮر ﮐﻪ در ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﻋﯿﻼم ورزﯾﺪهﺗﺮ ﺷﺪه ﺑﻮد ﺗﺎب ﻧﯿﺎورده و ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮرد و ﺷﺎه ﻫﻢ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪ.« ﻇﻬﻮر ﻫﻮﺧﺸﺘﺮه

در ﺣﻮاﻟﻰ ﺳﺎلﻫﺎى ۶۳۰ ق. م ﻣﺎد، ﭘﺎدﺷﺎه ﺑﺰرگ دﯾﮕﺮى را ﺑﺮ ﺧﻮد دﯾﺪ. ﻫﻮﺧﺸﺘﺮه (ﮐﯿﺎﮐﺴﺎر) ﻧﯿﺰ ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪ راه ﮔﺬﺷﺘﮕﺎن ﺧﻮ را ﺑﺮاى ﻧﺎﺑﻮدى آﺷﻮر دﻧﺒﺎل ﮐﻨﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺧﻮب ﻣﻰداﻧﺴﺖ اﮔﺮ آﺷﻮر ﻓﺮاﻏﺖ از ﻧﺒﺮدﺣﺎﺻﻞ ﮐﻨﺪ ﻣﺎد را از ﺑﯿﻦ ﻣﻰﺑﺮد. اﻣﺎ او از اﺷﺘﺒﺎه ﻓﺮورﺗﯿﺶ
 

٤

 
ﻋﺒﺮت ﮔﺮﻓﺖ و ﭘﺎﯾﻪى ﺧﻮد را ﺑﺮاى ﯾﮏ ارﺗﺶ ﺣﺮﻓﻪاى و ﻣﺸﻖﮐﺮده ﮔﺬاﺷﺖ. ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪى ﻣﻮرﺧﺎن، ﻫﻮﺧﺸﺘﺮه ﺳﺎلﻫﺎ ﺑﺮ روى ﺗﺮﺑﯿﺖ اﯾﻦ ﻧﯿﺮو زﺣﻤﺖ ﮐﺸﯿﺪ. ﯾﮏ ﺳﻮاره ﻧﻈﺎم ﭘﺮﻗﺪرت در ﮐﻨﺎر ﭘﯿﺎده ﻧﻈﺎم ﻣﺠﻬﺰ ﺑﻪ ﺷﻤﺸﯿﺮ و ﮐﻤﺎن ﻣﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ از ﭘﺲ ﻧﯿﺮوﻫﺎى آﺷﻮر ﺑﺮآﯾﺪ. ﻧﺒﺮد اول ﻣﺎد و آﺷﻮر از ﺣﺪود ۶۲۷ ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻣﺎد ﺑﺎ ﻫﺠﻮم ﺑﻪ ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ ﺑﺎ ﺳﭙﺎهﻫﺎى آﺷﻮرى ﺑﻪ ﻧﺒﺮد ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ. ﺳﻮاره ﻧﻈﺎمﻫﺎى ﻣﺎدى ﺑﻪ دﻟﯿﻞ

ورزﯾﺪﮔﻰ ﺳﻮارﮐﺎران و ﻗﺪرت اﺳﺐﻫﺎ ﭘﺲ از ﭼﻨﺪ ﺟﻨﮓ ﺑﺰرگ و ﺧﻮﻧﯿﻦ ﺳﺮاﻧﺠﺎم آﺷﻮرىﻫﺎ را (ﮐﻪ ﺗﺎﮐﻨﻮن ﻃﻌﻢ ﺷﮑﺴﺖ را ﻧﭽﺸﯿﺪه ﺑﻮدﻧﺪ) ﺷﮑﺴﺖ دادﻧﺪ.

اﻣﺎ ﻫﻮﺧﺸﺘﺮه آﺷﻮر ﺿﻌﯿﻒ ﺷﺪه را رﻫﺎ ﻧﮑﺮد و ﺗﺎ ﭘﺸﺖ دروازهﻫﺎى ﻧﯿﻨﻮا (ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ آﺷﻮر) آنﻫﺎ را ﺗﻌﻘﯿﺐ ﮐﺮد. ﻣﺤﺎﺻﺮهى ﻧﯿﻨﻮا ﻫﺮ ﭼﻪ ﻃﻮﻻﻧﻰ ﺗﺮ ﻣﻰﺷﺪ اﺣﺘﻤﺎل ﺗﺴﻠﯿﻢ ﺷﺪن ﻣﺪاﻓﻌﺎن اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﻰﯾﺎﻓﺖ. اﻣﺎ ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺣﺎدﺛﻪاى ﺳﺒﺐ ﻧﺠﺎت ﻧﯿﻨﻮا ﺷﺪ و ﺑﻪ ﻫﻮﺧﺸﺘﺮه ﺧﺒﺮ رﺳﯿﺪ ﮐﻪ ﺳﯿﺖﻫﺎ از ﻗﻔﻘﺎز ﮔﺬﺷﺘﻪ، ﺑﻪ ﺷﻤﺎل ﻣﺎد آﻣﺪهاﻧﺪ. ﭘﺎدﺷﺎه ﻣﺎد ﻧﺎﮔﺰﯾﺮ ﻧﯿﻨﻮا را رﻫﺎ ﮐﺮد و ﺑﻪ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺧﻮد ﺑﺎزﮔﺸﺖ.

ﻧﺒﺮد دوم و ﻧﻬﺎﯾﻰ ﻫﻮﺧﺸﺘﺮه ﺑﻪ رﻏﻢ ﻧﺒﺮد ﻃﻮﻻﻧﻰ و دﯾﺮ ﻓﺮﺟﺎﻣﻰ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺳﯿﺖﻫﺎ داﺷﺖ ﺧﻮب ﻣﻰداﻧﺴﺖ دﺷﻤﻦ اﺻﻠﻰ او ﻗﺪرت رزﻣﻰ ﻓﻮقاﻟﻌﺎده آﺷﻮر اﺳﺖ

و اﮔﺮ در اﯾﻦ ﺳﺎل ﻫﺎ ﮐﻪ آﺷﻮر ﺿﻌﯿﻒ اﺳﺖ آن را از ﺑﯿﻦ ﻧﺒﺮد، ﺑﻪ زودى اﯾﻦ ﻏﻮل ﻧﻈﺎﻣﻰ ﻣﺠﺪدا ﻗﺪرت ﻣﻰﮔﯿﺮد ﺑﻪ وﯾﮋه آن ﮐﻪ ﭘﺲ از ﻣﺮگ آﺷﻮر ﺑﺎﻧﻰﭘﺎل اﯾﻦ دوﻟﺖ از ﺷﻮﮐﺖ اﻓﺘﺎده ﺑﻮد. ﻫﻮﺧﺸﺘﺮه در ﺣﺪود ۶۱۰ ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﻧﯿﻮﭘﻮﻻس ﺳﺎر ﻓﺮﻣﺎﻧﺪار ﺑﺎﺑﻞ ﮐﻪ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺑﻪ ﺧﯿﺎﻧﺖ ﺑﻪ آﺷﻮر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد از ﮐﻨﺎرهﻫﺎى دﺟﻠﻪ و ﻓﺮات ﺣﺮﮐﺖ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻧﯿﻨﻮا را آﻏﺎز ﮐﺮد. ﺳﭙﺎﻫﯿﺎن ﻫﻮﺧﺸﺘﺮه و ﺑﺎﺑﻞ ﺑﺪون ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺗﺎ ﭘﺎى دﯾﻮارﻫﺎى ﻧﯿﻨﻮا ﭘﯿﺶ رﻓﺘﻨﺪ. ﻫﯿﭻ ﮐﺪام از دوﻟﺖﻫﺎى ﺧﺮاﺟﮕﺰار آﺷﻮر ﻋﻼﻗﻪاى ﺑﻪ ﭘﺮداﺧﺖ ﺧﺮاج ﺑﻪ اﯾﻦ دوﻟﺖ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻣﻬﺎﺟﻢ ﻧﯿﺰ اﯾﺴﺘﺎدﮔﻰ ﻧﮑﺮدﻧﺪ.

در ۶۰۶ ق. م ﻧﯿﻨﻮا ﺑﺎﻻﺧﺮه ﭘﺲ از ﻣﺤﺎﺻﺮهﻫﺎى ﻃﻮﻻﻧﻰ ﺗﻦ ﺑﻪ ﺳﻘﻮط داد. آن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺳﺮﭘﺮﺳﻰ ﺳﺎﯾﮑﺲ در ﮐﺘﺎب ﺗﺎرﯾﺦ اﯾﺮان ﺧﻮد ﻣﻰﮔﻮﯾﺪ ﺳﻘﻮط ﻧﯿﻨﻮا ﺑﻪ ﻃﻮر ﻓﺠﯿﻌﻰ واﻗﻊ ﺷﺪ. وى ﻣﻰﮔﻮﯾﺪ: »ﭘﺎدﺷﺎه ﺗﺎ ﻣﻤﮑﻦ ﺑﻮد ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﺮد و ﭼﻮن ﻣﺄﯾﻮس ﮔﺮدﯾﺪ ﺑﺮاى اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ دﺷﻤﻦ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻧﺸﻮد ﺧﺮﻣﻨﻰ از آﺗﺶ ﻓﺮاﻫﻢ ﮐﺮده و ﺑﻪ اﺗﻔﺎق اﻋﻀﺎ و اﻓﺮاد ﺧﺎﻧﻮادهاش در آن داﺧﻞ ﺷﺪ و در آﺗﺶ ﺑﺴﻮﺧﺖ.« ﺑﺮﺧﻰ ازﻣﻮرﺧﺎن ﻧﯿﺰ ﻣﻰﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ آب دﺟﻠﻪ ﺣﺼﺎر ﻧﯿﻨﻮا را ﺧﺮاب ﮐﺮد. در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﻧﯿﻨﻮا ﭘﺲ از ﺳﻘﻮط زﯾﺮ و زﺑﺮ ﺷﺪ. ﻣﺮدان ﻣﺎدى و ﺑﺎﺑﻠﻰ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاى اﯾﻦ ﺷﻬﺮ را وﯾﺮان ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ اﻓﺴﺎﻧﻪﻫﺎ ﭘﯿﻮﺳﺖ.

ﻋﺎﻗﺒﺖ ﮐﺎر آﺷﻮر ﺑﺴﯿﺎر دﻫﺸﺘﻨﺎك ﺑﻮد. از آﺷﻮر ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰ ﺑﺎﻗﻰ ﻧﻤﺎﻧﺪ. ﻓﺎﺗﺤﺎن اﯾﻦ ﺑﺎر ﺑﺎ آﺷﻮر ﻫﻤﺎن ﮐﺎرى را ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ آﺷﻮر ۵۰۰ ﺳﺎل ﺑﺮ ﺳﺮ ﻣﺘﺼﺮﻓﺎن ﺧﻮد ﻣﻰآورد. ﻣﺮگ آﺷﻮر ﺑﻪ ﯾﮏ دوره ﺟﻨﮓ و ﺧﻮﻧﺮﯾﺰى ﺳﺒﻌﺎﻧﻪ ﭘﺎﯾﺎن داد. اﮐﻨﻮن ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻰرﺳﯿﺪ ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ، ﻏﺮب ﻓﻼت اﯾﺮان، آﺳﯿﺎى ﺻﻐﯿﺮ، ﻣﺼﺮ و ﺧﺎور ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻧﻔﺴﻰ ﺑﻪ راﺣﺘﻰ ﺑﮑﺸﺪ. از ﮔﺮدوﻧﻪﻫﺎﻫﻰ ﻣﺮﮔﺒﺎر آﺷﻮر دﯾﮕﺮ ﺧﺒﺮى ﻧﺒﻮد. اﻟﺒﺘﻪ ﮔﺬﺷﺖ زﻣﺎن ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ ﻣﺪت اﯾﻦ آراﻣﺶ زﯾﺎد ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﭼﺮا ﮐﻪ آﺷﻮر از ﺑﯿﻦ رﻓﺖ اﻣﺎ ﻣﺎد ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺷﺪه ﺑﻮد.

ﻧﺒﺮد ﺑﺎﺑﻞ ﮐﻮرش ﺑﺎﺑﻞ را ﻓﺘﺢ ﻣﻰﮐﻨﺪ

دوﻟﺖﻫﺎى ﺑﺰرگ دﻧﯿﺎى ﻗﺪﯾﻢ ﮐﻪ از ۴ ﻫﺰار ﺳﺎل ﻗﺒﻞ ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﯿﺶﺗﺮﯾﻦ ﺗﻤﺮﮐﺰ را در ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ ﯾﺎ ﻋﺮاق ﮐﻨﻮﻧﻰ داﺷﺘﻨﺪ. اﯾﻦ دوﻟﺖﻫﺎ اﮐﺜﺮا ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ، ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪ و ﺑﻌﻀﺎ ﺟﻨﮕﺠﻮ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻗﻮم آﺷﻮر ﺑﻮدﻧﺪ.

اﻗﻮام ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ در زﻣﺎﻧﻰ ﮐﻪ در اوج اﻗﺘﺪار ﺑﻮدﻧﺪ اﻗﻮام ﺷﺮﻗﻰ ﻣﺴﺘﻘﺮ در اﯾﺮان ﮐﻨﻮﻧﻰ، اﻗﻮام ﺧﺎور ﻧﺰدﯾﮏ و ﻣﺼﺮى ﻫﺎ را ﻧﯿﺰ ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎن داﺷﺘﻨﺪ اﻣﺎ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﺎرﯾﺨﻰ ﻧﺸﺎن ﻣﻰدﻫﺪ ﮐﻪ ﻗﺪرت ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﺎدﻫﺎ در ﺷﺮق ﻗﺪرت آنﻫﺎ را ﺗﺤﺖ اﻟﺸﻌﺎع ﻗﺮار داد. از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ اﻗﻮام ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪى در ﺟﻨﻮب اروﭘﺎ در ﺣﺎل ﻗﺪرت ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﻮدﻧﺪ، ﻣﻀﺎﻓﺎ آن ﮐﻪ ﺗﻀﺎد ﺷﺪﯾﺪ ﻣﻨﺎﻓﻊ اﯾﻦ اﻗﻮام ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ آنﻫﺎ را ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ اﻧﺠﺎم
 

٥

 
ﺟﻨﮓﻫﺎى ﺑﺴﯿﺎر ﻃﻮﻻﻧﻰ ﮐﺮده ﺑﻮد ﮐﻪ در آﺧﺮﯾﻦ آن ﻫﻮﺧﺸﺘﺮ آﺷﻮر را از روى زﻣﯿﻦ ﻣﺤﻮ ﮐﺮد. اﻟﺒﺘﻪ ﺧﯿﺎﻧﺖ ﺑﺎﺑﻠﯿﺎن در ﺳﻘﻮط ﻧﯿﻨﻮا ﺑﻰﺗﺄﺛﯿﺮ ﻧﺒﻮد. اﻣﺎ ﺑﺮاى ﻣﺮدم ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ اﯾﻦ آﺧﺮ ﻣﺎﺟﺮا ﻧﺒﻮد، ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﯿﺎن در ﻣﺮﮐﺰ اﯾﺮان ﻗﺪرت ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و اﮐﻨﻮن ﺑﺮاى ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﺪن ﺑﻪ ﯾﮏ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﺑﺰرگ ﺗﻨﻬﺎ ﻓﺘﺢ ﺑﺎﺑﻞ را در ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ »ﮐﻢ« داﺷﺘﻨﺪ.

ﮐﻮرش ﮐﺒﯿﺮ ﺳﺎلﻫﺎى ۵۴۶ ق. م ﺗﺎ ۵۳۸ ق. م ﺑﻪ درﺟﻪاى از ﻗﺪرت رﺳﯿﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﻮد از ﻧﺒﺮد ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ دﺳﺖ ﺧﺎﻟﻰ ﺑﺎز ﻧﻤﻰﮔﺮدد. در ۵۳۹ ق. م ﮐﻮرش ﺑﺎ ارﺗﺸﻰ ﻣﺠﻬﺰ و ﺑﺰرگ از دﺟﻠﻪ ﻋﺒﻮر ﮐﺮد.

ﺑﺎﺑﻞ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ داﺷﺘﻦ ﺑﺮج و ﺑﺎروﻫﺎى ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺰرگ و ﻣﺮﺗﻔﻊ ﻣﻌﺮوف ﺑﻮد و ﮔﻤﺎن ﺑﺴﯿﺎرى ﺑﺮ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﮐﻮرش از ﺣﻤﻠﻪى ﺧﻮد ﻃﺮﻓﻰ ﻧﺒﻨﺪد. ﻧﺒﻮﺋﯿﺪ، ﭘﺎدﺷﺎه ﺑﺎﺑﻞ، ﮐﻪ ﻣﺮدى ﻫﻨﺮ دوﺳﺖ ﺑﻮد ﺑﺮاى ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺳﭙﺎه ﮐﻮرش ﭘﺴﺮ ﺧﻮد، ﺑﻠﺘﺴﺮ، را ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﮐﻮرش ﻓﺮﺳﺘﺎد اﻣﺎ ﺑﻠﺘﺴﺮ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮرد و ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺑﺎﺑﻞ ﻋﻘﺐ ﻧﺸﺴﺖ.

ﻓﺘﺢ ﺑﺎﺑﻞ در اﺑﺘﺪا ﻏﯿﺮﻣﻤﮑﻦ ﻣﻰﻧﻤﻮد ﭼﺮا ﮐﻪ ﻣﺮدم ﺑﺎﺑﻞ در داﺧﻞ ﻗﻼع ﻣﺮﺗﻔﻊ ﺧﻮد ﻗﺎدر ﺑﻪ ﮐﺸﺖ و زرع و ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻬﺎﺟﻤﺎن ﺑﻮدﻧﺪ و از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ وﺳﺎﯾﻞ ﻗﻠﻌﻪ ﮐﻮب ﮐﻮرش ﺑﺮاى ﮐﻮﺑﯿﺪن ﺷﻬﺮ ﻧﺎﺗﻮان ﺑﻮد. ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﮐﻮرش از ﻋﻨﺼﺮ ﻏﺎﻓﻠﮕﯿﺮى اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮده و دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ آب ﻓﺮات را ﺑﺮﮔﺮداﻧﻨﺪ. ﮐﻢ ﺷﺪن ﺟﺮﯾﺎن آب ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﺳﺮﺑﺎزان وى ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ورودى رودﺧﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﺧﻮد را ﺑﻪ داﺧﻞ ﺑﺎﺑﻞ ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ. اﯾﻦ ﺟﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺣﮑﺎﯾﺖ ﺗﮑﺮارى ﺗﺎرﯾﺦ ﯾﻌﻨﻰ »ﻏﺎﻓﻠﮕﯿﺮى ﻣﺪاﻓﻌﺎن ﻗﻠﻌﻪ« رخ داد.

ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﻰ ﺳﺎﯾﮑﺲ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه ﮐﺘﺎب ﺗﺎرﯾﺦ اﯾﺮان دﻟﯿﻞ ﺳﻘﻮط ﺑﺎﺑﻞ را ﺧﺴﺘﮕﻰ ﻣﺮدم ﺑﺎﺑﻞ از اﺧﺘﻼﻓﺎت و ﺗﻨﺎزﻋﺎت ﻣﻰداﻧﺪ و ﺗﻮﺟﻪ ﺑﯿﺶ از اﻧﺪازه ﻧﺒﻮﺋﯿﺪ، ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواى ﺑﺎﺑﻞ، ﺑﻪ آﺛﺎر ﺗﺎرﯾﺨﻰ و ﻣﻌﺎﺑﺪ را دﻟﯿﻞ ﻧﺎﺑﺴﺎﻣﺎﻧﻰ ﺑﺎﺑﻞ ذﮐﺮ ﻣﻰﮐﻨﺪ.

وى ﻣﻰﮔﻮﯾﺪ: »ﻫﺮﮔﺎه در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮐﻮرش ﻣﻠﺖ ﻣﺘﺤﺪى ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺮاى ﺗﻘﻮﯾﺖ و ﻧﮕﺎﻫﺪارى ﭘﺎدﺷﺎه ﺧﻮد ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﻧﺒﺮد ﺑﻮدﻧﺪ ﮔﻤﺎن ﻧﻤﻰرود ﮐﻪ اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﻣﻰﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﺪون ﻣﺤﺎﺻﺮه ﻃﻮﻻﻧﻰ ﺑﺎﺑﻞ را ﺑﺎ آن ﺳﻪ ﺧﻂ ﺣﺼﺎر و ﻗﻠﻌﻪ و آن ﻫﻤﻪ اﺳﺒﺎب و اﺳﺘﻌﺪاد ﻣﺴﺨﺮ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ.

ﻟﯿﮑﻦ اﺗﻔﺎق ﭼﻨﯿﻦ اﻓﺘﺎد ﮐﻪ ﻫﻤﻪ اوﺿﺎع ﺑﺮاى ﮐﻮرش ﻣﺴﺎﻋﺪت داﺷﺖ.« ﮐﻮرش ﮐﺒﯿﺮ ﭘﺲ از ﻓﺘﺢ ﺑﺎﺑﻞ دﺳﺘﻮر ﻋﺠﯿﺒﻰ ﺻﺎدر ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﺮاى ﻣﺮدم آن زﻣﺎن ﺗﺎزﮔﻰ داﺷﺖ. او دﺳﺘﻮر داد ﮐﻪ ﺷﻬﺮ از ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺗﺨﺮﯾﺐ و ﺗﻌﺮض در اﻣﺎن ﺑﻤﺎﻧﺪ و ﻣﻌﺎﺑﺪ و ﮔﻨﺠﯿﻨﻪﻫﺎى ﺷﻬﺮ ﺣﻔﻆ ﺷﻮد.

ﭘﺎﯾﺎن ﯾﮏ دوران ﺑﺎﺑﻞ ﻗﺒﻞ از ﺳﻘﻮط ﺑﻪ اوج ﻗﺪرت رﺳﯿﺪه ﺑﻮد. ﺗﻤﺎم ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ، ﺳﻮرﯾﻪ، ﻓﯿﻨﯿﻘﯿﻪ، ﺻﺤﺮاى ﺳﯿﻨﺎ، ﺷﻤﺎل ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن و ﻓﻠﺴﻄﯿﻦ و اردن اﻣﺮوزى

در ﻗﻠﻤﺮو اﯾﻦ دوﻟﺖ ﻣﻘﺘﺪر ﺑﻮد. اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﺑﺎﺑﻞ از ﻏﺮب ﺑﺎ درﯾﺎى ﻣﺪﯾﺘﺮاﻧﻪ و ﺑﺤﺮ اﺣﻤﺮ در ﺗﻼﻗﻰ ﺑﻮد.

اﻣﺎ ﺳﻘﻮط ﺑﺎﺑﻞ ﭘﺎﯾﺎن ﯾﮏ دوران ﺑﻮد؛ دوران ﺣﮑﻮﻣﺖ ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن و دوﻟﺖ ﺷﻬﺮﻫﺎى ﭘﺮﻗﺪرت ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ. ﺑﺎﺑﻞ ﺳﺨﺖ ﺟﺎن ﺗﺮﯾﻦ اﯾﻦ ﻗﺪرت ﻫﺎ ﺑﻮد اﻣﺎ ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﺎ ﻗﺪرت ﮔﺮﻓﺘﻦ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﻣﺎد ﮐﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ ﭘﺎدﺷﺎﻫﻰ ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﻰ ﺷﺪ ﺗﻤﺪنﻫﺎى ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ ﻗﺪرت ﺳﯿﺎﺳﻰ ﻧﻈﺎﻣﻰ ﺧﻮد را از دﺳﺖ دادﻧﺪ.

ارزش ﻧﻈﺎﻣﻰ ﻓﺘﺢ ﺑﺎﺑﻞ ﺑﻪ دﺳﺖ ﮐﻮرش از ﻧﻘﻄﻪ ﻧﻈﺮ ژﺋﻮﭘﻮﻟﺘﯿﮑﻰ ﺑﻮد. اﯾﻦ ﺷﮑﺴﺖ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺗﺎ ۹۰۰ ﺳﺎل اﯾﺮان ﻧﮕﺮاﻧﻰ از ﺑﺎﺑﺖ ﻗﺪرت ﻫﺎى ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻨﻰ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺣﺎل آن ﮐﻪ ﮐﻮرش ﻣﻰ داﻧﺴﺖ، ﺑﺎﺑﻞ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺑﻤﺎﻧﺪ، ﻣﻰﺗﻮاﻧﺪ ﺗﻬﺪﯾﺪ ﮐﻨﻨﺪه ﻓﻼت اﯾﺮان ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺗﺎ ﺣﻤﻠﻪ اﻋﺮاب در ۶۵۰ ﻣﯿﻼدى اﯾﺮان ﻓﺮﺻﺖ داﺷﺖ ﮐﻪ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﺧﻮد را ﺗﻮﺳﻌﻪ دﻫﺪ.

ﻧﺒﺮد ﻟﯿﺪﯾﻪ اﯾﺮان و ﻟﯿﺪﯾﻪ

ﮐﻮرش ﭘﺲ از ﭘﯿﺮوزى درﺧﺸﺎن در ﻣﺮزﻫﺎى ﺟﻨﻮب ﻏﺮﺑﻰ اﮐﻨﻮن ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﺮزﻫﺎى ﺷﻤﺎل ﻏﺮب و ﻏﺮب ﺧﻮد ﺷﺪ. ﻟﯿﺪﯾﻪ ﻗﺪرﺗﻰ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ از ﺳﺮ راه ﮐﻨﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﻣﻰﺷﺪ، از ﻏﺮب ﺑﻪ ﻣﺪﯾﺘﺮاﻧﻪ، از ﺷﻤﺎل ﺑﻪ درﯾﺎى ﺳﯿﺎه و درﯾﺎى ﻣﺮﻣﺮه از ﺷﺮق ﺑﻪ ﻗﺰل اﯾﺮﻣﺎق ﮐﻨﻮﻧﻰ ﻣﻰرﺳﯿﺪ. ﺑﻪ
 

٦

 
ﮔﻔﺘﻪﻫﺎى ﭘﯿﺮﻧﯿﺎ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه ﮐﺘﺎب ﺗﺎرﯾﺦ اﯾﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن ﻟﯿﺪىﻫﺎ ﺳﻮاره ﻧﻈﺎﻣﻰ ﺑﺴﯿﺎر ﻗﻮى داﺷﺘﻨﺪ و ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺛﺮوت ﻓﺮاوان ﺧﻮد اﮐﺜﺮا ازﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻣﺰدور ﯾﻮﻧﺎﻧﻰ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻰﮐﺮدﻧﺪ. ﻟﯿﺪﯾﻪ در زﻣﺎن ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواى ﭘﺮﻗﺪرت ﻟﻮدى، ﻗﺪرت زﯾﺎدى داﺷﺖ. اﯾﻦ ﻗﺪرت ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﺼﺎدف ﺷﺪ ﺑﺎ ﻗﺪرت ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻫﻮﺧﺸﺘﺮه (ﻓﺎﺗﺢ ﻧﯿﻨﻮا) در ﻣﺎد. ﻫﻮﺧﺸﺘﺮ ﭘﺲ از آن ﮐﻪ ﻣﺮزﻫﺎى ﮐﺸﻮر ﺧﻮد را ﻣﺴﺘﺤﮑﻢ ﮐﺮد، در ۵۹۲ ق. م ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﻪاى ﻧﻪ ﭼﻨﺪان ﻣﻬﻢ آﻣﺎده ﻧﺒﺮد ﺑﺎ آﻟﯿﺎت ﺷﺪ. ﺟﻨﮓ ﻣﺎد و ﻟﯿﺪﯾﻪ (ﻟﻮدﯾﻪ) در زﻣﺎن ﺧﻮد ﯾﮑﻰ از ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﺧﺴﺘﻪ ﮐﻨﻨﺪه ﺑﻰﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﻮد. اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ۷ ﺳﺎلﺑﻪ ﻃﻮل اﻧﺠﺎﻣﯿﺪ و آن ﻃﻮر ﮐﻪ در ﺗﺎرﯾﺦ آﻣﺪه، در ﺳﺎل ﻫﻔﺘﻢ ﻧﺒﺮد و در ﻣﺎه ﻣﻪ ۵۸۵ ق. م ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﮔﺮﻓﺘﮕﻰ دو ﭘﺎدﺷﺎه را از اداﻣﻪى ﻧﺒﺮد ﺑﯿﻤﻨﺎك ﮐﺮد و دو ﭘﺎدﺷﺎه ﺑﺎ ﭘﺎ درﻣﯿﺎﻧﻰ ﺑﺨﺖاﻟﻨﺼﺮ، ﭘﺎدﺷﺎه ﺑﺎﺑﻞ، ﺻﻠﺢ ﮐﺮدﻧﺪ. ﭘﺲ از اﯾﻦ ﺟﻨﮓ ﻃﻮﻻﻧﻰ ﺑﯿﻦ ﭘﺎرسﻫﺎ و ﻟﻮدى ﻫﺎ ﯾﺎ ﻟﯿﺪىﻫﺎ ۳۵ ﺳﺎل ﺟﻨﮕﻰ ﻧﺒﻮد ﺗﺎ آن ﮐﻪ ﮐﻮرش در ۵۵۰ ق.م. ﭘﺲ از ﺗﺴﺨﯿﺮ ﻫﻤﺪان در ﻏﺮب، اﮐﻨﻮن ﺑﻪ ﻧﺰدﯾﮑﻰ ﻣﺮزﻫﺎى ﻟﯿﺪﯾﻪ رﺳﯿﺪه ﺑﻮد. ﮐﺮزوس، ﭘﺎدﺷﺎه ﻟﯿﺪﯾﻪ، ﮐﻪ از ﻗﺪرت ﮔﺮﻓﺘﻦ ﭘﺎرس در ﺷﺮق ﻧﮕﺮان ﺑﻮد، ﺑﻪ ﺧﯿﺎل ﺧﻮد ﺳﻌﻰ ﮐﺮد ﺑﺎ ﭘﯿﺸﺪﺳﺘﻰ در ﺟﻨﮓ، ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﻣﺮدان ﺟﻨﮕﻰ ﺑﺎﺑﻠﻰ و ﻣﺼﺮى از ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﮐﻮرش ﺟﻠﻮﮔﯿﺮى ﮐﻨﺪ. او ﺑﺮاى آن ﮐﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺟﻤﻊ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﺎر درﺳﺖ را اﻧﺠﺎم ﻣﻰدﻫﺪ، ﻣﺄﻣﻮرى ﺑﻪ ﻣﻌﺒﺪ دﻟﻔﻰ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﺗﺎ از ﻏﯿﺐﮔﻮىﻫﺎى آن ﺑﭙﺮﺳﺪ اﮔﺮ ﺑﻪ ﭘﺎرﺳﯿﺎن ﺣﻤﻠﻪ ﮐﻨﺪ، ﭼﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻏﯿﺐﮔﻮ ﭘﺎﺳﺦ داد:

»دوﻟﺖ ﻣﻘﺘﺪرى راﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮاﻫﺪ داد.« از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﺧﯿﺎﻧﺖ ﻓﺮﺳﺘﺎدهى ﯾﻮﻧﺎﻧﻰ ﮐﺮزوس ﮐﻪ ﻗﺮار ﺑﻮد ﺑﺮاى ﺟﻤﻊ آورى ﻧﯿﺮو ﺑﻪ ﯾﻮﻧﺎن ﺑﺮود، ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﮐﻪ ﮐﻮرش از ﻗﺼﺪ ﮐﺮزوس آﮔﺎه ﺷﻮد و آﻣﺎده ﻟﺸﮑﺮﮐﺸﻰ ﺑﻪ ﻟﯿﺪﯾﻪ ﺷﻮد.

در ۵۴۹ ق. م دو ﺳﭙﺎه در ﻣﺤﻞ ﻣﺮﺗﻔﻌﻰ ﺑﻪ ﻧﺎم ﭘﺘﺮﯾﻮم درﮔﯿﺮ ﻧﺒﺮد ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺟﻨﮕﺎورى ﻣﺮدان دو ﻃﺮف، ﻧﺒﺮد، ﭘﺲ از ﻫﻔﺘﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪاى ﻧﺮﺳﯿﺪ. ﭘﺲ از اﯾﻦ زﻣﺎن ﺑﻮد ﮐﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواى ﻟﯿﺪﯾﻪ ﻣﺮﺗﮑﺐ اﺷﺘﺒﺎﻫﻰ ﺑﺰرگ ﺷﺪ. ﮐﺮزوس ﺑﻪ ﮔﻤﺎن اﯾﻦ ﮐﻪ ﻓﺮا رﺳﯿﺪن زﻣﺴﺘﺎن ﺗﺎﮐﺘﯿﮑﻰ ﺟﻨﮓ را ﻧﺎﻣﻤﮑﻦ ﻣﻰﮐﻨﺪ ﺑﻪ ﺳﺎرد ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻏﺎﻓﻞ از آن ﮐﻪ ﮐﻮرش ﻗﺼﺪ دارد ﭘﺲ از ﺻﻠﺤﻰ ﺗﺎﮐﺘﯿﮑﻰ ﺑﺎ ﺑﺎﺑﻞ، ﺑﻪ ﻫﺮ ﻗﯿﻤﺘﻰ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻟﻮدى را ﺷﮑﺴﺖ دﻫﺪ. اﻟﺒﺘﻪ ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﻰ ﺳﺎﯾﮑﺲ در ﮐﺘﺎب ﺧﻮد ﻣﻰﻧﻮﯾﺴﺪ: »ﻟﯿﺪى ﻫﺎ در ﭘﺘﺮﯾﻪ ﺑﻪ واﺳﻄﻪ ﮐﺜﺮت ﻧﻔﺮات ﭘﺎرﺳﯿﺎن ﻣﻐﻠﻮب ﺷﺪﻧﺪ و ﮐﺮزوس ﺷﺒﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺳﺎرد ﻓﺮار ﮐﺮد و ﺣﺘﺎ آﺑﺎدىﻫﺎى ﺳﺮ راه ﺧﻮد را ﺧﺮاب ﮐﺮد ﺗﺎ ﻣﺎﻧﻊ ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﭘﺎرﺳﯿﺎن ﺷﻮد. وى آن ﻗﺪر ﺑﻪ ﻋﺪم ﺣﻤﻠﻪ ﮐﻮرش ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺨﺸﻰ از ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﺧﻮد را ﻣﺮﺧﺺ ﮐﺮده و ﺑﻪ ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ ﺧﻮد ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﺮد را ﺗﺎ ﺑﻬﺎر ﺑﻪ ﺗﻌﻮﯾﻖ ﺑﯿﻨﺪازﻧﺪ.« اﻣﺎ ﮐﻮرش ﺑﺎ ﺣﺮﮐﺘﻰ ﻋﺠﯿﺐ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺖ ﺧﻄﻮط ﺗﺪارﮐﺎﺗﻰ ﺧﻮد را ﻃﻮﻻﻧﻰ ﮐﺮده و آن را ﺗﺎ ﺳﺎرد در ﻏﺮب آﺳﯿﺎى ﺻﻐﯿﺮ اﻣﺘﺪاد دﻫﺪ.

ﻓﮑﺮ ﭘﺎدﺷﺎه ﺑﺰرگ ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﻰ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺒﺎرزه ﻫﺮ ﭼﻪ ﺳﺮﯾﻊﺗﺮ ﺑﺎ دﺷﻤﻦ ﻏﺎﻓﻠﮕﯿﺮ ﺷﺪه ﺑﺎ ﻧﻔﺮات اﻧﺪك ﺑﻬﺘﺮ از ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ارﺗﺶﻫﺎى آزﻣﻮده و آﻣﺎده ﻣﺼﺮى و ﻟﯿﺪى در ﺑﻬﺎر اﺳﺖ.

۵۴۸ ق. م در ﺟﻠﮕﻪى ﺻﺎف ﻫﺮﻣﻮس ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﮐﺮزوس و ﮐﻮرش ﺑﺎر دﯾﮕﺮ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻫﻢ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺟﻨﮓ ﺳﺨﺘﻰ در ﮔﺮﻓﺖ. ﮐﺮزوس ﮐﻪ ﺑﺮگ ﺑﺮﻧﺪه ﺧﻮد را ﺳﻮاره ﻧﻈﺎم ﻣﻰداﻧﺴﺖ، ﺑﺎ ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ درآوردن ﺳﻮاره ﻧﻈﺎم ﺧﻮد، ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﭘﯿﺎده ﭘﺎرﺳﻰ را ﺑﺎ ﺧﻄﺮ ﻣﻮاﺟﻪ ﮐﺮد اﻣﺎ ﮐﻮرش ﺑﺮاى اﺳﺐﻫﺎى ﮐﺮزوس ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاى ﻏﺎﻓﻠﮕﯿﺮ ﮐﻨﻨﺪه داﺷﺖ. ﺷﺘﺮ! ﺑﻮى ﺷﺘﺮ ﺳﺒﺐ رم ﮐﺮدن اﺳﺐﻫﺎى ﻟﯿﺪى ﺷﺪ و ﺳﻮاره ﻧﻈﺎم ﻟﯿﺪى ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪﻧﺪ ﺑﻪ ﺟﺎى اداﻣﻪ ﻧﺒﺮد ﺑﺎ اﺳﺐ، ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﯿﺎده ﻧﻈﺎم ﺑﺎ اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﺑﺠﻨﮕﻨﺪ اﻣﺎ ﺑﺎ وﺟﻮد ﻣﻘﺎوﻣﺖ آنﻫﺎ ﺳﭙﺎه ﻟﯿﺪﯾﻪ از ﻫﻢ ﭘﺎﺷﯿﺪ.

در ۵۴۶ ق. م. ﺳﭙﺎﻫﯿﺎن اﯾﺮان ﺑﻪ اﻃﺮاف ﺳﺎرد رﺳﯿﺪﻧﺪ. ﺳﺎرد داراى اﺳﺘﺤﮑﺎم ﻗﻠﻌﻪ و ﺣﺼﺎرﻫﺎى ﻣﺘﯿﻦ ﺑﻮد و ﻣﻤﮑﻦ ﺑﻮد ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﭘﺎرﺳﻰ ﻣﺪﺗﻰ ﭘﺸﺖ اﯾﻦ ﻗﻠﻌﻪ ﻣﻌﻄﻞ ﺑﻤﺎﻧﺪ اﻣﺎ ﻏﻔﻠﺖ ﻣﺪاﻓﻌﺎن ﻗﻠﻌﻪ ﺳﺒﺐ ورود ﻣﻘﺪارى از ﺳﭙﺎﻫﯿﺎن ﮐﻮرش ﺑﻪ داﺧﻞ ﻗﻠﻌﻪ ﺷﺪ و آن ﻫﺎ درﻫﺎى ﻗﻠﻌﻪ را ﺑﺮاى اﻧﺒﻮه ﻣﻬﺎﺟﻤﺎن ﺑﺎز ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺳﺎرد ﺳﻘﻮط ﮐﺮد. اﯾﻦ ﺑﺎر ﻧﯿﺰ ﮐﻮرش ﺳﺮداران ﺧﻮد را از ﺗﺨﺮﯾﺐ ﺷﻬﺮ ﺑﺮﺣﺬر داﺷﺖ و ﺣﺘﺎ ﺧﻮد ﮐﺮزوس را ﺗﺎ آﺧﺮ ﻋﻤﺮ در درﺑﺎر ﺟﺎى داد.

ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﻰ ﺳﺎﯾﮑﺲ ﻣﻰﻧﻮﯾﺴﻨﺪ: »اﯾﻦ ﺟﻨﮓ اﻟﺒﺘﻪ اﻫﻤﯿﺖ دارد ﭼﻪ اﮔﺮ ﮐﺮزوس ﺳﻔﺎﻫﺖ ﻧﮑﺮده ﺑﻮد، ﭘﯿﺮوز ﻣﻰﺷﺪ و ﻣﺠﺮاى ﺗﺎرﯾﺦ ﻋﻮض ﻣﻰﺷﺪ و اوﺿﺎع دﻧﯿﺎ ﺑﻪ ﮐﻠﻰ دﮔﺮﮔﻮن ﻣﻰﮔﺸﺖ. ﺑﺎرى، ﻣﻐﻠﻮﺑﯿﺖ او ﺗﻨﻬﺎ دوﻟﺖ ﻣﺮﺗﺒﻰ را ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ ﺑﻮد ﻣﺎﻧﻊ (ﺗﻮﺳﻌﻪ) ﺷﺎﻫﻨﺸﺎﻫﻰ آﺳﯿﺎى
 

٧

 
ﻏﺮﺑﻰ ﮐﻮرش ﺷﻮد از ﻣﯿﺎن ﺑﺮداﺷﺖ و ﮐﻮرش را داراى ﻣﻤﻠﮑﺘﻰ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺳﺎﺑﻖ ﺑﺮ آن ﻫﯿﭻ دوﻟﺘﻰ ﺑﺪان وﺳﻌﺖ ﻧﺮﺳﯿﺪه ﺑﻮد.« در واﻗﻊ ﭘﯿﺮوزى ﻧﺴﺒﺘﺎ ﺳﺮﯾﻊ ﮐﻮرش ﺑﺮ ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﻗﺪرت دﻧﯿﺎى ﻏﺮب (ﻣﺘﻤﺪن) آن زﻣﺎن ﺳﺒﺐ ﺑﺎز ﺷﺪن ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﻰ دروازهﻫﺎى ﺟﻨﻮب اروﭘﺎ ﺑﻪ روى ﺳﭙﺎﻫﯿﺎن اﯾﺮان ﺷﺪ و در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺧﻼء ﻗﺪرت ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪه در آﺳﯿﺎى ﺻﻐﯿﺮ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ اﯾﺮان ﻗﺮنﻫﺎى ﻣﺘﻤﺎدى ﺑﻪ ﻣﻘﺪرات اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﺴﻠﻂ ﺷﻮد. ﻋﻼوه ﺑﺮ آن ﮐﻪ اﯾﻦ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﮐﻬﻨﺴﺎل ﺑﺎ رﺳﯿﺪن ﻣﺮزﻫﺎى اﯾﺮان ﺑﻪ ﺷﻤﺎل ﺑﺎﺑﻞ، ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻫﺪﻓﻰ در ﻣﺤﺎﺻﺮه ﻫﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪ اﯾﺮان ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ رخ داد، ﺳﻘﻮط ﻟﯿﺪﯾﻪ ﺳﺒﺐ ﺳﻘﻮط ﺑﺎﺑﻞ و ﻣﺼﺮ ﻧﯿﺰ ﺷﺪ.

ﻧﺒﺮد ﻣﺎراﺗﻦ اﯾﺮان و ﯾﻮﻧﺎن

ﭘﯿﺮوزى ﮐﻮرش ﮐﺒﯿﺮ ﺑﻪ ﮐﺮزوس ﺳﺒﺐ ورود اﯾﺮان ﺑﻪ آﺳﯿﺎى ﺻﻐﯿﺮ و ﻫﻢ ﻣﺮز ﺷﺪن اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﺑﺎ »دوﻟﺖ ﺷﻬﺮﻫﺎى« ﯾﻮﻧﺎن ﺷﺪ. ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﺎن از ﻫﻤﺎن اﺑﺘﺪا از ورود اﯾﻦ ﻣﯿﻬﻤﺎن ﻧﺎﺧﻮاﻧﺪه ﻧﺎﺧﺸﻨﻮد ﺑﻮدﻧﺪ. ﭼﺮا ﮐﻪ ﻟﯿﺪﯾﻪ ﻗﺪرﺗﻰ ﻣﺘﻮﺳﻂ و ﻏﯿﺮ ﺧﻄﺮﻧﺎك ﺑﻮد، ﺣﺎل آن ﮐﻪ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى اﯾﺮان ﯾﮏ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﺟﻮان ﺑﺎ ﻧﻔﻮس و ﻗﺪرت رزم ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎد ﺑﻮد. ﮐﻮچﻧﺸﯿﻨﯿﺎن ﯾﻮﻧﺎﻧﻰ ﺳﺮاﻧﺠﺎم در ۴۹۹ ق. م ﻋﻠﯿﻪ ﭘﺎرسﻫﺎ ﺷﻮرﯾﺪﻧﺪ و در اﯾﻦ ﮐﺎر ﺧﻮد از ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﺎن اروﭘﺎ ﻧﯿﺰ ﮐﻤﮏ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ. اﺳﭙﺎرتﻫﺎ از ﮐﻤﮏ ﺑﻪ ﯾﻮﻧﯿﺎن ﻣﻬﺎﺟﺮ ﺧﻮددارى ﮐﺮدﻧﺪ، اﻣﺎ آﺗﻦ ۲۵ ﮐﺸﺘﻰ ﻧﯿﺮو ﺑﻪ ﮐﻤﮏ آنﻫﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎد. (ﺗﺎرﯾﺦ ﺟﻬﺎﻧﻰ، ﺗﺄﻟﯿﻒ ش. دوﻻﻧﺪﻟﻦ – ﺟﻠﺪ اول ص (۱۱۱ ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﺎن ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﻣﺮدم اﯾﻮﻧﻰ، ﺷﻬﺮﻫﺎى ﻣﻨﻄﻘﻪ را ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و در ﻫﻤﺎن ﺳﺎل ﺳﺎرد را آﺗﺶ زدﻧﺪ. ﺑﺮاى دارﯾﻮش ﺑﺰرگ ﮐﻪ در آن زﻣﺎن ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﺗﺎرﯾﺦ را در اﺧﺘﯿﺎر داﺷﺖ و ﻣﺎوراءاﻟﻨﻬﺮ، ﺷﻤﺎل ﺷﺮق آﻓﺮﯾﻘﺎ، ﻣﺪﯾﺘﺮاﻧﻪ ﺷﺮﻗﻰ، آﺳﯿﺎى ﺻﻐﯿﺮ، ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺣﺎﺻﻠﺨﯿﺰ ﻫﻼل ﺧﻀﯿﺐ و ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ را در اﺧﺘﯿﺎر داﺷﺖ. اﻗﺪام ﯾﻮﻧﺎﻧﻰﻫﺎ ﺑﺴﯿﺎر ﮔﺴﺘﺎﺧﺎﻧﻪ ﺟﻠﻮه ﮐﺮد و ﺑﺎ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻣﺴﺘﻘﺮ در ﻣﻨﻄﻘﻪ، ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﺎن را ﺑﻪ ﻋﻘﺐ راﻧﺪ و ﻇﺮف ۴ ﺳﺎل ﮐﻞ ﻣﻨﻄﻘﻪ را ﻣﻄﯿﻊ ﺧﻮد ﮐﺮد و ﺷﻬﺮﻫﺎى اﯾﻮﻧﻰ را ﺑﻪ آﺗﺶ ﮐﺸﯿﺪ. در ۴۹۲ ق. م در ﻣﻨﻄﻘﻪ آﺳﯿﺎى ﺻﻐﯿﺮ دﯾﮕﺮ دﺷﻤﻨﻰ ﺑﺮاى ﻋﺮض اﻧﺪام ﻧﻤﺎﻧﺪه ﺑﻮد. اﻣﺎ دارﯾﻮش ﻫﻨﻮز راﺣﺖ ﻧﺒﻮد. ﯾﻮﻧﺎﻧﻰﻫﺎ از ﻧﻈﺮ ﺟﻨﮕﻰ ﻣﺮدﻣﻰ ورزﯾﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و ﺳﺎلﻫﺎ ﻣﺰدورى، از آنﻫﺎ ﺳﺮﺑﺎزان ﺣﺮﻓﻪاى و ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮد. دارﯾﻮش ﻣﻰداﻧﺴﺖ در ﻧﺒﺮدﻫﺎى اﺧﯿﺮ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ آﺗﻦ ﻃﺮف ﺑﻮده، ﺣﺎل آن ﮐﻪ ﻗﺪرت اﺻﻠﻰ در اﺧﺘﯿﺎر اﺳﭙﺎرت ﺑﻮده اﺳﺖ. ﺷﺎﯾﺪ ﺑﺘﻮان ﻣﺮدان ﺟﻨﮕﻰ اﺳﭙﺎرت را ﺣﺮﻓﻪاىﺗﺮﯾﻦ رزمآوران ﺗﺎرﯾﺦ ﻗﺪﯾﻢ داﻧﺴﺖ. ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﮔﺮ دارﯾﻮش ﻣﻰﺧﻮاﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﻠﻒ ﺑﺰرگ ﺧﻮد ﮐﻮرش ﺧﯿﺎل ﺧﻮد را از ﺟﺎﻧﺐ ﻏﺮب راﺣﺖ ﮐﻨﺪ، ﺑﺎﯾﺪ آﺗﻦ و اﺳﭙﺎرت را از ﺑﯿﻦ ﻣﻰﺑﺮد.

ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺟﻨﮓ ﻣﺪى در ۴۹۲ ق. م ﻧﯿﺮوى درﯾﺎﯾﻰ اﯾﺮان ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ داﻣﺎد دارﯾﻮش ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﯾﻮﻧﺎن ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮد، اﻣﺎ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺗﻮﻓﺎن ﺷﺪﯾﺪى ﺷﺪ و ﺑﺴﯿﺎرى از

ﮐﺸﺘﻰﻫﺎى اﯾﺮان ﻏﺮق ﺷﺪﻧﺪ. دارﯾﻮش ﮐﻪ ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮد را ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮرده دﯾﺪ، ﺳﻔﺮاﯾﻰ را ﺑﻪ آﺗﻦ و اﺳﭙﺎرت ﻓﺮﺳﺘﺎد، اﻣﺎ ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﺎن آنﻫﺎ را ﮐﺸﺘﻨﺪ (ﺗﺎرﯾﺦ ﺟﻬﺎﻧﻰ، ﺗﺄﻟﯿﻒ ش. دوﻻﻧﺪﻟﻦ – ﺟﻠﺪ اول ص (۱۱۲ اﮐﻨﻮن ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻰرﺳﯿﺪ ﺟﻨﮓ اﺟﺘﻨﺎبﻧﺎﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ.

در ۴۹۰ ق. م ﻧﯿﺮوﻫﺎى اﯾﺮان ﺑﺎ ۶۰۰ ﮐﺸﺘﻰ ﮐﻪ اﻏﻠﺐ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻓﯿﻨﯿﻘﯿﺎن ﺑﻮد ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ۱۰۰ ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز راه ﯾﻮﻧﺎن را در اروﭘﺎ در ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ (اﻟﺒﺘﻪ رﻗﻢ ۱۰۰ ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ اﻏﺮاقآﻣﯿﺰ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺑﺮﺳﺪ.) ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﺑﺎ آرﺗﺎﻓﺮن و ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ آﺗﻨﻰﻫﺎ ﺑﺎ ارﯾﺴﺘﯿﺪ و ﺗﯿﺴﻤﺘﻮﮐﻞ ﺑﻮد.

اﯾﺮاﻧﻰﻫﺎ در ﺟﻠﮕﻪ ﻣﺎراﺗﻦ ﭘﯿﺎده ﺷﺪﻧﺪ و ﭘﺲ از ۹ روز، درﮔﯿﺮ ﻧﺒﺮد ﺑﺎ ﯾﻮﻧﯿﺎن ﺷﺪﻧﺪ و ﻋﻠﻰرﻏﻢ درﻫﻢ ﮐﻮﺑﯿﺪن ﻣﺮﮐﺰ و ﻗﻠﺐ ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﺎن ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺷﮑﺴﺖ از ﺟﻨﺎﺣﯿﻦ، ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﺑﻪ ﮐﺸﺘﻰﻫﺎ ﺷﺪﻧﺪ.

رواﯾﺖ ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﻰ ﺳﺎﯾﮑﺲ ﻧﯿﺰ از ﻧﺒﺮدﻫﺎى اول اﯾﺮان و ﯾﻮﻧﺎن ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ:
 

٨

 
»ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﺳﭙﺎه اﯾﺮان ﻋﻮض آن ﮐﻪ (ﭘﺲ از ﭘﯿﺮوزىﻫﺎى اوﻟﯿﻪ در ﺧﺎك ﯾﻮﻧﺎن) آﺗﻦ را ﻣﻨﻈﻮر ﻧﻈﺮ اﺻﻠﻰ ﻗﺮار دﻫﻨﺪ، اوﻗﺎت ﺧﻮد را ﺻﺮف اﻣﻮر ﺟﺰﺋﻰ رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ و دﺷﻤﻦ اﺻﻠﻰ را ﻏﻀﺒﻨﺎك و ﻣﺘﺤﺪ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ.« در ۴۹۰ ق. م ﺳﭙﺎه اﯾﺮان در ﻣﺎراﺗﻦ در ۲۰ ﻣﺎﯾﻠﻰ ﺷﻤﺎل ﺷﺮﻗﻰ آﺗﻦ ﻣﺘﺤﺪ ﺷﺪ و ﺑﺎ راﯾﺰﻧﻰ ﯾﮏ ﯾﻮﻧﺎﻧﻰ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻫﯿﭗ ﭘﯿﺎس ﺑﺮاى ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﺎن آﻣﺎده ﺷﺪﻧﺪ. اﺑﺘﺪا ﻗﺮار ﺑﻮد ارگ ﻗﻠﻌﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻃﺮﻓﺪاران ﻫﯿﭗ ﭘﯿﺎس ﺑﯿﻔﺘﺪ، اﻣﺎ ﻃﺮﻓﺪاران وى ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ارگ را ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ و ﭼﻨﺪ روز ﺑﻌﺪ ﺟﻨﺎﺣﯿﻦ دو ﺳﭙﺎه ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﯾﻮرش ﺑﺮده و ۴۰ ﻫﺰار اﯾﺮاﻧﻰ و ۱۰ ﻫﺰار ﯾﻮﻧﺎﻧﻰ درﻫﻢ آوﯾﺨﺘﻨﺪ. ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﺎن ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ درﯾﺎﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻰﺗﻮان ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﯿﺮوى ﺗﺠﺮﺑﻪ و وﻃﻦﭘﺮﺳﺘﻰ اﯾﺮاﻧﯿﺎن را در ﻣﺎراﺗﻦ ﺷﮑﺴﺖ داد.

»ﺣﻤﻠﻪ در زﯾﺮ دره و داﻧﺎ ﺑﺎ ﮐﻤﺎل ﺳﺮﻋﺖ وﻗﻮع ﯾﺎﻓﺖ و ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﯿﻦ دو اردو ﮐﻪ درﺳﺖ ﯾﮏ ﻣﯿﻞ ﺑﻮد، ﻇﺮف ۸ دﻗﯿﻘﻪ ﭘﯿﻤﻮده ﺷﺪ (اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ ادﻋﺎ ﻣﺤﻞ ﺗﺮدﯾﺪ اﺳﺖ، ﭼﺮا ﮐﻪ ﭘﯿﺎده ﻧﻈﺎم ﺳﻨﮕﯿﻦ اﺳﻠﺤﻪ ﯾﻮﻧﺎن ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺎ اﯾﻦ ﺳﺮﻋﺖ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻨﺪ)، اﯾﺮاﻧﯿﺎن از اﯾﻦ ﮐﻪ ﺟﻤﺎﻋﺘﻰ از ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﺎن ﺑﺪون ﺗﻘﻮﯾﺖ ﺳﻮاران ﺑﻪ آنﻫﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮدهاﻧﺪ، ﺗﻌﺠﺐ ﮐﺮدﻧﺪ و اﯾﻦ واﻗﻌﻪ را ﺿﻌﯿﻒ ﺷﻤﺮدﻧﺪ، ﻟﯿﮑﻦ ﻗﺒﻞ از آن ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﻮد آﯾﻨﺪ، ﯾﻮﻧﯿﺎن ﺑﻪ اﯾﺸﺎن رﺳﯿﺪه ﺑﻮدﻧﺪ. ﭘﺎرﺳﯿﺎن و ﻃﺎﯾﻔﻪ ﺳﮑﺎﻫﺎ ﮐﻪ در ﻗﻠﺐ (ﺳﭙﺎه) ﺑﻮدﻧﺪ ﺧﻮب ﻣﻘﺎوﻣﺖ و ﺑﻌﺪ ﻏﻠﺒﻪ ﮐﺮدﻧﺪ، اﻣﺎ آﺗﻨﻰ ﻫﺎ در ﺟﻨﺎﺣﯿﻦ ﻏﺎﻟﺐ ﺷﺪﻧﺪ و ﭘﺲ از آن ﺑﻪ ﻗﻠﺐ روى آوردﻧﺪ.« (ﺗﺎرﯾﺦ اﯾﺮان – ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﻰ ﺳﺎﯾﮑﺲ – ﺟﻠﺪ اول – ص (۲۵۶ ﭘﯿﺮﻧﯿﺎ در ﮐﺘﺎب ﺗﺎرﯾﺦ اﯾﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن ﺧﻮد ﻣﻰﮔﻮﯾﺪ: »ﯾﻮﻧﺎﻧﻰﻫﺎ ﮐﻪ ﻣﻰداﻧﺴﺘﻨﺪ اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﺗﯿﺮاﻧﺪازى ﻣﺎﻫﺮى ﻫﺴﺘﻨﺪ و اﮔﺮاز دور ﺟﻨﮓ ﮐﻨﻨﺪ،

ﻃﺎﻗﺖ ﺗﯿﺮ آنﻫﺎ را ﻧﺪارﻧﺪ، ﺧﻮد را ﺑﻰﭘﺮوا ﺑﻪ ﺳﭙﺎه اﯾﺮان زدﻧﺪ و ﺟﻨﮓ ﺗﻦ ﺑﻪ ﺗﻦ را آﻏﺎز ﮐﺮدﻧﺪ. ﺳﭙﺎه آﺗﻨﻰ ﺳﻨﮕﯿﻦ اﺳﻠﺤﻪ ﺑﻮد، ﯾﻌﻨﻰ اﺳﻠﺤﻪ دﻓﺎﻋﻰ (ﺟﻮﺷﻦ، ﺧﻮد و ﻧﯿﺰه ﺑﻠﻨﺪ) داﺷﺖ، در ﺻﻮرﺗﻰ ﮐﻪ ﺳﭙﺎه اﯾﺮان ﻓﺎﻗﺪ ﺗﺠﻬﯿﺰات ﺑﻮد و ﺳﭙﺮﻫﺎﯾﺸﺎن ﻧﯿﺰ اﺳﺘﺤﮑﺎم ﺳﭙﺮ ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﺎن را ﻧﺪاﺷﺖ.« در ﻫﺮ ﺣﺎل ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﻣﻮﻗﺖ از ﺧﺎك ﯾﻮﻧﺎن ﺑﻮد. اﮔﺮﭼﻪ دارﯾﻮش اﯾﻦ ﺷﮑﺴﺖ را ﻣﻬﻢ ﻧﺸﻤﺮد و ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ در ﮐﺎر ﺗﺪارك ﺳﭙﺎه

ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺰرﮔﻰ ﺷﺪ. ﺟﻨﮓﻫﺎى دوم ﻣﺪى

دارﯾﻮش ﺑﺮاى ﻓﺘﺢ ﯾﻮﻧﺎن ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﺳﭙﺎﻫﻰ ﺳﻨﮕﯿﻦ اﺳﻠﺤﻪ ﺑﻮد و اﮐﻨﻮن ﺗﺎرﯾﺦ، دوﺑﺎره ﺗﮑﺮار ﺷﺪه ﺑﻮد. ﻫﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﻫﻮﺧﺸﺘﺮه، ﭘﺎدﺷﺎه ﻣﺎد، در ۲ ﻗﺮن ﻗﺒﻞ ﭘﻰ ﺑﺮد ﻧﺎﺑﻮد ﮐﺮدن ﺳﭙﺎهﻫﺎى ﻣﻨﻈﻢ و ﺣﺮﻓﻪاى آﺷﻮر ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﺳﭙﺎﻫﯿﺎن آﻣﻮزش دﯾﺪه ﻣﺸﺎﺑﻪ آن اﻣﮑﺎنﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ. ﺟﻤﻊ آورى ﺳﭙﺎه ﺟﺪﯾﺪ ۳ ﺳﺎل ﺑﻪ ﻃﻮل اﻧﺠﺎﻣﯿﺪ، در ﻫﻤﯿﻦ زﻣﺎن دارﯾﻮش ﻓﻮت ﮐﺮد. ۴۸۵) ق. م) ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺧﺸﺎﯾﺎرﺷﺎ وارث ارﺗﻰ ﺑﺰرگ و آﻣﺎده ﺷﺪ. او ﭘﺲ از ﺧﻮاﺑﺎﻧﺪن ﺷﻮرش ﻣﺼﺮ آﻣﺎده ﻫﺠﻮم ﺑﻪ ﯾﻮﻧﺎن ﺷﺪ. از ﮔﺰاﻓﻪﮔﻮﯾﻰ

ﯾﻮﻧﺎﻧﻰﻫﺎ ﮐﻪ ﺑﮕﺬرﯾﻢ (ﺑﺮﺧﻰ ﻣﻮرﺧﺎن ﻗﺪﯾﻢ، ﺳﭙﺎه وى را ۸۰۰ ﻫﺰار ﺗﺎ ۵ ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻧﻔﺮ! ﺗﺨﻤﯿﻦ زدهاﻧﺪ، ﺣﺎل آن ﮐﻪ ﮔﻮﯾﻰ از ﺟﻤﻌﯿﺖ دﻧﯿﺎى ﻗﺪﯾﻢ ﺑﻰاﻃﻼع ﺑﻮدهاﻧﺪ) ﺑﺎﯾﺪ اذﻋﺎن داﺷﺖ ﺳﭙﺎه ﺟﻤﻊآورى ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﺧﺸﺎﯾﺎرﺷﺎ ﺗﺎ آن ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﻈﯿﺮ ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ. اﮐﻨﻮن ﻧﺒﺮد دوم اﯾﺮان و ﯾﻮﻧﺎن در راه ﺑﻮد.

ﺗﻮﺿﯿﺤﺎﺗﻰ درﺑﺎرهى ﺟﻨﮓ ﻣﺎراﺗﻦ ﯾﻮﻧﯿﺎن ﺟﻨﮓ ﻣﺎراﺗﻦ را ﻧﻘﻄﻪ ﻋﻄﻔﻰ در ﺗﺎرﯾﺦ ﺧﻮد ﻣﻰداﻧﻨﺪ. ﺗﻤﺪن ﻏﺮب ﻧﯿﺰ ﺑﺮاى اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ارزﺷﻰ ﺑﯿﺶ از ﻧﺪازه ﻗﺎﺋﻞ اﺳﺖ ﺗﺎ ﺟﺎﯾﻰ ﮐﻪ

ﻣﻌﺮوفﺗﺮﯾﻦ ورزش اﻟﻤﭙﯿﮏ ﺑﺎ ﻧﺎم دوى ﻣﺎراﺗﻦ ﻣﺒﺪل ﺑﻪ ﺳﻤﺒﻞ ﻣﺴﺎﺑﻘﺎت ﺟﻬﺎﻧﻰ اﻟﻤﭙﯿﮏ ﺷﺪه اﺳﺖ. اﻣﺎ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺎ از اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﺗﺎﭼﻪ اﻧﺪازه ﺑﺎ واﻗﻌﯿﺎت ﻣﻄﺎﺑﻖ اﺳﺖ؟

ﭼﻨﺪ ﻣﺎه ﻗﺒﻞ در روزﻧﺎﻣﻪاى اﯾﺮان ﻣﻘﺎﻟﻪاى از ﯾﮏ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﺳﺘﺎد ارﺗﺶ ﺑﻪ ﭼﺎپ رﺳﯿﺪ ﮐﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﻰداد رواﯾﺖ ﻣﻮرﺧﺎن ازاﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﭼﻨﺪان ﻣﻮرد ﺗﺄﯾﯿﺪ ﻧﯿﺴﺖ. اﯾﻦ ﮐﺎرﺷﻨﺎس ﻧﻈﺎﻣﻰ از ﻗﻮل ﻣﻮرﺧﺎن آﻟﻤﺎﻧﻰ ﻧﻘﻞ ﮐﺮده اﺳﺖ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﯾﻮﻧﺎﻧﻰ ﺑﻪ وﯾﮋه آن ﮐﻪ ﺳﻨﮕﯿﻦ اﺳﻠﺤﻪ ﺑﻮدهاﻧﺪ، ﺑﻪ آنﻫﺎ اﺟﺎزه ﻧﻤﻰداد در دﺷﺖ ﮐﻢ ﻋﺮض ﻣﺎراﺗﻦ ﺑﻪ اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮﻧﺪ. وى از ﻫﺎﻧﺲ وﻟﺒﺮوك، ﻣﻮرخ آﻟﻤﺎﻧﻰ، ﻧﻘﻞ ﻣﻰﮐﻨﺪ ﮐﻪ
 

٩

 
ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎى ﯾﮏ اﻓﺴﺮ ﺳﺘﺎد ارﺗﺶ آﻟﻤﺎن را ﺧﻮاﻧﺪه ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺮرﺳﻰ دﺷﺖ ﻣﺎراﺗﻦ ﺗﺄﮐﯿﺪ ﮐﺮده اﺳﺖ »در اﯾﻦ دﺷﺖ ﺣﺘﺎ ۱ ﺗﯿﭗ (ﺣﺪود ۵ ﺗﺎ ۸ ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز) ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺗﻤﺮﯾﻦ ﺑﭙﺮدازد ﭼﻪ ﺑﺮﺳﺪ ﺑﻪ آن ﮐﻪ ﺷﺎﻫﺪ ﻧﺒﺮد دهﻫﺎ ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﺑﺎﺷﺪ.« اﯾﻦ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﮐﻮﭼﮏ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ از ﻗﻮل ﺗﺎرﯾﺦﻧﻮﯾﺲ دﯾﮕﺮى آورده اﺳﺖ: »ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﺳﭙﺎه اﯾﺮان ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪ ﻣﯿﺪان ﻋﻤﻞ و ﺑﺎرﯾﮏ ﺑﻮدن ﻋﺮض

ﻣﯿﺪان ﻣﺎﻧﻊ از ﮐﺎرﺑﺮد ﺳﻮاره ﻧﻈﺎم ﻣﻰﺷﻮد. ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ دﺳﺘﻮر ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﺑﻪ ﺳﺮﺑﺎزان ﺧﻮد (و ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﮐﺸﺘﻰ) را ﻣﻰدﻫﺪ ﮐﻪ ﻫﺮودوت ﺻﺪرو ﻓﺮﻣﺎن ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ را ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪى ﺷﮑﺴﺖ ﺳﭙﺎﻫﯿﺎن اﯾﺮاﻧﻰ ﺗﻠﻘﻰ ﻣﻰﮐﻨﺪ. در ﯾﮏ ﮐﻼم ﻣﻰﺗﻮان ﮔﻔﺖ، رواﯾﺎت ﺟﻨﮓﻫﺎى اﯾﺮان و ﯾﻮﻧﺎن ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﯾﮏ ﺟﺎﻧﺒﻪﮔﺮاﯾﻰ ﻣﻮرﺧﺎن ﯾﻮﻧﺎن (آن ﻫﻢ را اراﺋﻪى ارﻗﺎم ﺣﯿﺮت آور از ﺗﻠﻔﺎت ﻧﯿﺮوﻫﺎى درﮔﯿﺮ) ﭼﻨﺪان ﻣﻮرد اﺳﺘﻨﺎد ﻧﯿﺴﺖ.

ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﻧﯿﺰ در ﯾﺎدداﺷﺖﻫﺎى ﺳﺎلﻫﺎى آﺧﺮ ﻋﻤﺮ ﺧﻮد در ﺟﺰﯾﺮهى ﺳﻨﺖ ﻫﻠﻦ ﻣﻰﮔﻮﯾﺪ: »درﺑﺎره ﺟﺰﺋﯿﺎت ﭘﯿﺮوزى ﭘﺮﻫﯿﺎﻫﻮى ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﺎن ﻧﺒﺎﯾﺪ ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮد ﮐﻪ اﯾﻦﻫﺎ ﮔﻔﺘﻪﻫﺎى ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﺎن اﺳﺖ و آﻧﺎن ﻣﺮدم ﻻﻓﺰن و ﮔﺰاﻓﻪﮔﻮ ﺑﻮدهاﻧﺪ و ﻫﯿﭻ ﺗﺎرﯾﺦ اﯾﺮاﻧﻰاى ﺗﺎﮐﻨﻮن ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻧﺸﺪه ﮐﻪ از روى آن ﺑﺘﻮاﻧﯿﻢ ﭘﺲ از اﺳﺘﻤﺎع ﺳﺨﻨﺎن دو ﻃﺮف ﺑﻪ ﯾﮏ داورى ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺮﺳﯿﻢ.« ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﺑﺴﯿﺎر ﺗﺄﻣﻞ ﺑﺮاﻧﮕﯿﺰ اﺳﺖ، ﭼﺮا ﮐﻪ وى ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﻧﺎﺑﻐﻪ ﻧﻈﺎﻣﻰ ﺑﺎ ﺷﮏ و ﺗﺮدﯾﺪ ﺑﻪ ﺟﻨﮓﻫﺎى اﯾﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن و ﯾﻮﻧﺎن ﻣﻰﻧﮕﺮد و در ﺟﺎى دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ آنﻫﺎ ﺑﺎورﻧﮑﺮدﻧﻰ ﻣﻰداﻧﺪ.

ﻧﺒﺮد ﭘﻼﺗﻪ در ۴۸۰ ق. م ﺳﭙﺎﻫﯿﺎن اﯾﺮاﻧﻰ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎن ﺧﺸﺎﯾﺎر ﺷﺎه از ﺳﺎرد ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮده و ﭘﺲ از ﻋﺒﻮر از ﻫﻠﺴﭙﻮﻧﺖ، ﺗﺮاس و ﻣﻘﺪوﻧﯿﻪ ﺑﻪ ﺣﻮاﻟﻰ ﺗﺴﺎﻟﻰ

رﺳﯿﺪ. ﻧﯿﺮوى درﯾﺎﯾﻰ اﯾﺮان ﻧﯿﺰ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺟﺎﺑﻪﺟﺎﯾﻰ ﻧﯿﺮوﻫﺎى اﯾﺮاﻧﻰ در ﮐﻨﺎر آنﻫﺎ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﻰ ﮐﺮد.

در اﯾﻦ زﻣﺎن ﯾﻮﻧﺎن از ﭼﻨﺪدﺳﺘﮕﻰ رﻧﺞ ﻣﻰﺑﺮد. اﯾﻦ ﭼﻨﺪدﺳﺘﮕﻰ اﮔﺮ ﭼﻪ ﺑﻪ زﯾﺎن ﻣﺪاﻓﻌﺎن ﺑﻮد اﻣﺎ ﺑﺮاى ﻣﻬﺎﺟﻤﺎن ﻧﯿﺰ ﺗﻮﻓﯿﻘﻰ ﻧﺪاﺷﺖ. ﭼﺮا ﮐﻪ ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﺎن ﺑﻰﻧﻬﺎﯾﺖ ﻣﺘﻠﻮن اﻟﻤﺰاج ﺑﻮده و ﻫﺮ آﯾﯿﻨﻪ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﯾﮏ ﺳﺮدار، روى ﺧﻮش ﻧﺸﺎن ﻣﻰدادﻧﺪ. در ﻧﻬﺎﯾﺖ اﮐﻨﻮن ﮐﻪ آﺗﻦ در ﺧﻄﺮ ﺑﻮد، ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﺎن ﻣﻮﻗﺘﺎ دﺷﻤﻨﻰ را ﮐﻨﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ و ﺳﻌﻰ ﺑﺮ ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ از ورود اﯾﺮان ﺑﻪ ﯾﻮﻧﺎن ﻣﺮﮐﺰى ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ. ﺳﭙﺎه ده ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﺎن در ﺗﻨﮕﻪ ﺗﺮﻣﻮﭘﯿﻞ ﻣﻮﺿﻊ ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺳﻌﻰ ﮐﺮدﻧﺪ ﻣﺎﻧﻊ ورود اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﺑﻪ ﺧﺎك اﺻﻠﻰ ﯾﻮﻧﺎن ﺷﻮﻧﺪ اﻣﺎ ﺑﺮﺗﺮى ﻣﻄﻠﻖ ﻧﯿﺮوﻫﺎى اﯾﺮان ﺳﺒﺐ ﺷﮑﺴﺖ ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﺎن و ﻣﺮگ ﻟﺌﻮﻧﯿﺪاس، ﺷﺎه اﺳﭙﺎرت ﺷﺪ.

ﻋﺒﻮر ﺳﭙﺎه اﯾﺮان ﺳﺒﺐ ﺷﺪ آﺗﻦ ﺑﻼدﻓﺎع در ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﺎه اﯾﺮان ﻗﺮار ﮔﯿﺮد و در ﻧﺘﯿﺠﻪ آﺗﻨﻰﻫﺎ ﺷﻬﺮ را ﺗﺮك ﮐﺮده و ﺑﻪ اﻃﺮاف ﻋﻘﺐ ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ. آن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻏﺮﺑﻰ و ﯾﻮﻧﺎﻧﻰ ذﮐﺮ ﻣﻰﮐﻨﻨﺪ، اﯾﺮاﻧﯿﺎن آﺗﻦ را وﯾﺮان ﻣﻰﮐﻨﻨﺪ. (اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ اﻗﺪام ﺑﻪ ﺗﻼﻓﻰ ﺑﻪ آﺗﺶ ﮐﺸﯿﺪه ﺷﺪن ﺳﺎرد ﺑﻮده اﺳﺖ.) اﻣﺎ ﻧﺒﺮد ﻫﻨﻮز ﺗﻤﺎم ﻧﺸﺪه ﺑﻮد. ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﺎن در درﯾﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﺒﻮغ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﯾﻮﻧﺎﻧﻰ، در ﺗﻨﮕﻪاى ﻣﯿﺎن ﺳﺎﺣﻞ و ﺟﺰﯾﺮه ﺳﺎﻻﻣﯿﺲ ﺑﻪ ﻧﺒﺮد ﺑﺎ ﻧﯿﺮوى درﯾﺎﯾﻰ اﯾﺮان ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ.

ﺗﻨﮕﻰ ﺟﺎ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ اﯾﺮان ﻧﺘﻮاﻧﺪ از ﺑﺮﺗﺮى ﻋﺪدى ﺧﻮد اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﺪ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺳﺎﻻﻣﯿﻦ (ﯾﺎ ﺳﺎﻻﻣﯿﺲ) ﻣﺤﻠﻰ ﺑﺮاى ﺻﺪﻣﻪ زدن ﺟﺪى ﻧﯿﺮوى درﯾﺎﯾﻰ اﯾﺮان ﺷﺪ.

ﺧﺸﺎﯾﺎرﺷﺎ ﮐﻪ در آن زﻣﺎن وﺳﯿﻊﺗﺮﯾﻦ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﺗﺎرﯾﺦ را در اﺧﺘﯿﺎر داﺷﺖ، ﺣﺎﺿﺮ ﻧﺒﻮد ﺑﺮاى ﻓﺘﺢ ﯾﻮﻧﺎن ﺑﯿﺶ از اﯾﻦ زﻣﺎن ﺻﺮف ﮐﻨﺪ. از ﻃﺮﻓﻰ ﻧﯿﺰ اﺧﺒﺎرى ﮐﻪ ﺑﻪ او ﻣﻰرﺳﯿﺪ ﺣﮑﺎﯾﺖ از اوﺿﺎع درﻫﻢ رﯾﺨﺘﻪ ﯾﻮﻧﺎن داﺷﺖ. آﺗﻦ ﺗﺴﺨﯿﺮ ﺷﺪه ﺑﻮد اﻣﺎ ﺗﺮاس، ﻣﻘﺪوﻧﯿﻪ، اﺳﭙﺎرت ﺗﺴﺎﻟﻰ، ﺗﺐ، ﭘﻠﻮﭘﻮﻧﺰى و ﻗﺒﺎﯾﻞ دﯾﮕﺮ ﯾﻮﻧﺎﻧﻰ ﮐﺎﻣﻼ ﻣﻄﯿﻊ ﻧﺸﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﺮاى ﺷﺎﻫﻨﺸﺎه اﯾﺮاﻧﻰ ﻣﻘﺪور ﻧﺒﻮد ﺑﺎﺑﺖ اﯾﺎﻻت ﮐﻮﭼﮏ ﯾﻮﻧﺎﻧﻰ ﮐﺮاﻧﻪﻫﺎى ﺷﺮﻗﻰ، ﺟﻨﻮﺑﻰ و ﻣﺮﮐﺰى اﻣﭙﺮاﺗﻮرى را ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﺑﺪون ﻧﻈﺎرت رﻫﺎ ﮐﻨﺪ. ﺧﺮوج ﺷﺎه اﯾﺮان از ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﺎن ﻗﻮت ﻗﻠﺐ ﯾﺎﺑﻨﺪ.در ﺑﻬﺎر ۴۷۹ ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد، ﭘﻠﻮﭘﻮﻧﺰىﻫﺎ و اﺳﭙﺎرﺗﻰ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ آﺗﻨﻰﻫﺎ آﻣﺪه و در دﺷﺖ ﭘﻼﺗﻪ ﻧﯿﺮوﯾﻰ را ﺟﻤﻊ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻮرﺧﺎن ﻏﺮﺑﻰ از ﺟﻤﻠﻪ دوﻻﻧﺪﻟﻦ ﺗﺎ آن زﻣﺎن ﺳﺎﺑﻘﻪ ﻧﺪاﺷﺖ.
 

١٠

 
ﺳﭙﺎه ۱۰۰ ﻫﺰارﻧﻔﺮى ﻣﺘﺤﺪ ﺷﺪهى ﯾﻮﻧﺎن در ﺟﻠﮕﻪ ﭘﻼﺗﻪ ﺑﻪ ﻧﯿﺮﻫﺎى ﭘﺎرﺳﻰ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ﻣﺮادﻧﯿﻮس ﺣﻤﻠﻪور ﺷﺪﻧﺪ و ﻋﻠﻰرﻏﻢ ﺗﺤﻤﻞ ﺿﺮﺑﺎت ﺳﻨﮕﯿﻦ از ﮐﻤﺎﻧﺪاران اﯾﺮاﻧﻰ در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺑﺮﺗﺮى ﺗﺠﻬﯿﺰات ﻗﻠﺐ ﺳﭙﺎه اﯾﺮان را درﻫﻢ ﺷﮑﺴﺘﻨﺪ.

دروغﻫﺎى ﯾﻮﻧﺎﻧﻰ ﻫﺮودوت درﺑﺎرهى ﺳﭙﺎه ﺧﺸﺎﯾﺎرﺷﺎ ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ زﯾﺎد ﮐﺮده و ﺑﺮاى آﻧﮑﻪ ﯾﻮﻧﺎن را ﻗﻮى ﻧﺸﺎن دﻫﺪ ﺑﺮاى ﺳﭙﺎه اﯾﺮان ﻋﻈﻤﺘﻰ ﻓﻮق ﺗﺼﻮر ﻗﺎﺋﻞ ﺷﺪه

اﺳﺖ. ﭘﯿﺮﻧﯿﺎ در ﭘﺎﻧﻮﺷﺖ ﮐﺘﺎب ﺧﻮد ﻣﻰﻧﻮﯾﺴﺪ: »ﻫﺮودوت ﻣﻰﮔﻮﯾﺪ: درﯾﺎﭼﻪاى ﺑﺎ ﻣﺤﯿﻂ ۵ / ۵ ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﺑﺮاى ﺳﯿﺮاب ﮐﺮدن (ﭼﻬﺎرﭘﺎﯾﺎن) ﮐﺎﻓﻰ ﻧﺒﻮد و اﯾﻦ درﯾﺎﭼﻪ ﮐﻪ ﭘﺲ از رود ﻧﺲ ﺗﺲ واﻗﻊ ﺑﻮد، ﺧﺸﮏ ﺷﺪ!« ﺣﺎل آن ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ درﯾﺎﭼﻪاى اﺣﺘﻤﺎﻻ ﺑﺎﯾﺪ ۳ ﻣﯿﻠﯿﻮن ﺗﻦ آب داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاى ﺳﯿﺮاب ﮐﺮدن ۳۰۰ ﻣﯿﻠﯿﻮن رأس دام ﮐﺎﻓﻰ ﺑﻮده. ﯾﺎ آن

ﮐﻪ ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﺎن دﯾﮕﺮى، ﺳﭙﺎهﻫﺎى اﯾﺮاﻧﻰ را ﺑﯿﻦ ۸۰۰ ﻫﺰار ﺗﺎ ۵ ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻧﻔﺮ ﺗﺨﻤﯿﻦ زدﻧﺪ، ﺣﺎل آن ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻰ واﺿﺢ اﺳﺖ، ﮔﺮدآورى ﺳﭙﺎهﻫﺎى ۲۰۰ ﻫﺰارﻧﻔﺮى ﻧﯿﺰ در دﻧﯿﺎى ﻗﺪﯾﻢ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﻏﯿﺮﻣﻤﮑﻦ ﺑﻮده و ﺑﺮﺧﻰ ﻣﻮرﺧﺎن ﺟﺪﯾﺪ ﮐﺎﻣﻼ ﺗﺮدﯾﺪ ﻣﻰﮐﻨﻨﺪ و ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﻧﯿﺮوﻫﺎى اﯾﺮان را ۱۶۰ ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﻣﻰداﻧﻨﺪ.

اﻟﺒﺘﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻣﺠﻤﻮع ﻧﯿﺮوﻫﺎى ارﺗﺶ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﯿﺎن ﺣﺘﺎ ۴۰۰ ﯾﺎ ۵۰۰ ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﺑﻮده ﺑﺎﺷﺪ اﻣﺎ ﺳﺨﻦ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺗﻤﺮﮐﺰ اﯾﻦ ﺗﻌﺪاد ﻧﯿﺮو در ﻣﻨﻄﻘﻪاى ﺑﻪ وﺳﻌﺖ ﮐﻢﺗﺮ از ﯾﮏ درﺻﺪ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﺑﺰرگ اﯾﺮان اﺳﺖ.

ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻰﺗﻮان ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ اﯾﺮان ﻣﺮزﻫﺎى ﻋﻈﯿﻢ ﺷﺮﻗﻰ، ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ آﺑﺎد، ﻣﺮزﻫﺎى ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﻤﺎﻟﻰ و ﻣﺮﮐﺰ ﭘﻬﻨﺎور ﺷﺎﻫﻨﺸﺎﻫﻰ را ﺑﺪون ﺣﻔﺎﻇﺖ ﺑﮕﺬارد و ﺳﭙﺎه ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﮐﻮﭼﮏ و ﮐﻢ وﺳﻌﺖ آﺗﻦ ﺑﮑﺸﺎﻧﺪ؟

اﻟﺒﺘﻪ ﻧﮕﺎرﻧﺪه اذﻋﺎن دارد از آن ﺑﻀﺎﻋﺖ ﻋﻠﻤﻰ ﻫﻢ ﺑﺮﺧﻮردار ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻣﻔﺼﻠﻰ ﭘﯿﺮاﻣﻮن ﺟﻨﮓ ﻫﺎى ﻣﺎراﺗﻦ، ﺳﺎﻻﻣﯿﻦ، ﭘﻼﺗﻪ و ﺗﺮﻣﻮﭘﯿﻞ اﻧﺠﺎم دﻫﺪ اﻣﺎ ﺑﻪ ﺟﺮأت ﻣﻰﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﻣﺬﮐﻮر از ﻧﻈﺮ ﻧﻈﺎﻣﻰ ﺑﻪ آن درﺟﻪ ﮐﻪ ۲۵ ﻗﺮن درﺑﺎره آنﻫﺎ ﺗﺒﻠﯿﻎ ﺷﺪه، ارزش ﻧﺪارﻧﺪ. ﭼﺮا ﮐﻪ اﮔﺮ ﻣﻠﺘﻰ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ۳۰۰ ﺳﺮﺑﺎز (!) در ﺗﻨﮕﻪ ﺗﺮﻣﻮﭘﯿﻞ ﻣﺎﻧﻊ ﺣﺮﮐﺖ ﻗﺸﻮن اﯾﺮان ﺷﻮد و ﭼﻨﺪ ﻫﺰار اﯾﺮاﻧﻰ را از ﺑﯿﻦ ﺑﺒﺮد و ﯾﺎ در ﭘﻼﺗﻪ ﺑﺎ ۱۵۰ ﮐﺸﺘﻪ، ۲۶۰ ﻫﺰار اﯾﺮاﻧﻰ را از ﭘﺎى در آورد (!) ﻫﺮﮔﺰ ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﻰ ﺑﻪ ﺧﺎك اﻧﺪك ﯾﻮﻧﺎن ﻗﻨﺎﻋﺖ ﻧﻤﻰﮐﻨﺪ و ﻣﺎﻧﻨﺪ رم ۱۰۰۰ ﺳﺎل ﺑﻪ دﻧﯿﺎ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﻰﮐﻨﺪ و ﺣﺪاﻗﻞ آﺳﯿﺎى ﺻﻐﯿﺮ و ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ را از اﯾﺮان ﻣﻰﮔﯿﺮد.

اﻣﺎ ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ اﮐﻨﻮن دروغﻫﺎﯾﻰ ﻧﻈﯿﺮ ﻣﺎراﺗﻦ، ﺳﺎﻻﻣﯿﺲ و ﺗﺮﻣﻮﭘﯿﻞ در ﮐﻨﺎر ﻧﺒﺮدﻫﺎى دروﻏﯿﻦ اﺳﮑﻨﺪر ﻗﺮنﻫﺎﺳﺖ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﻪ داﺧﻞ ﮐﺘﺎبﻫﺎ راه ﭘﯿﺪا ﮐﺮده اﮔﺮ ﭼﻪ ﺗﻤﺎم ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن ﻏﺮب ﻧﯿﺰ آنﻫﺎ را ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ. از آن ﺟﻤﻠﻪ در ﮐﺘﺎبﻫﺎى ﮐﺎﻟﯿﻦ ﻣﮏ اﯾﻮدى، دوﻻﻧﺪﻟﻦ و وﻟﺒﺮوك از اﯾﻦ داﺳﺘﺎنﻫﺎ اﺛﺮى ﻧﯿﺴﺖ و ﯾﺎ آن ﮐﻪ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن آنﻫﺎ را ﺑﺎور ﻧﻤﻰﮐﻨﺪ.

ﭘﯿﺮﻧﯿﺎ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻧﯿﺒﻮر ﻣﻰﻧﻮﯾﺴﺪ: ﻧﯿﺒﻮر از ﺑﺰرﮔﻰ ارﻗﺎم ﻫﺮودوت (ﭘﺪر ﺗﺎرﯾﺦ؟!« ﺑﻪ اﯾﻦ دﻟﯿﻞ ﺗﻌﺠﺐ ﻣﻰﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻰﮔﻮﯾﺪ آﯾﺎ او ﻧﻤﻰداﻧﺴﺘﻪ اﯾﻦ ارﺗﺶ ﻋﻈﯿﻢ در ﺗﺮاﮐﯿﻪ، ﻣﻘﺪوﻧﻰ و ﯾﻮﻧﺎن (از ﻧﻈﺮ ﺗﻨﮕﻰ ﺟﺎ و ﮔﺮﺳﻨﮕﻰ) ﺗﻠﻒ ﻣﻰﺷﺪه اﺳﺖ؟

ﭘﯿﺮﻧﯿﺎ اﯾﻦ ﻧﯿﺮو را ۳۵۰ ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﺗﺨﻤﯿﻦ ﻣﻰزﻧﺪ.

رواﯾﺖ ﺳﺮﭘﺮس ﺳﺎﯾﮑﺲ از ﺟﻨﮓﻫﺎى دوم اﯾﺮان و ﯾﻮﻧﺎن ﺳﺮﭘﺮس ﺳﺎﯾﮑﺲ ﺑﺎ آن ﮐﻪ از از داﻧﺶ ﻧﻈﺎﻣﻰ ﻗﺮن ﺑﯿﺴﺘﻢ ﺑﻬﺮه ﺑﺮده اﻣﺎ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاى ﻋﺠﯿﺐ رواﯾﺖﻫﺎى ﻫﺮودوت را از ﻟﺸﮑﺮﮐﺸﻰ اﯾﺮان ﺑﻪ

ﯾﻮﻧﺎن ﻗﺒﻮل و ذﮐﺮ ﻣﻰﮐﻨﺪ اﯾﺮان در ﻫﻨﮕﺎم ﻋﺒﻮر از ﻫﻠﺴﭙﻮﻧﺖ ﺣﺪاﻗﻞ از ﯾﮏ ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻧﯿﺮو ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮده و ﻣﻰاﻓﺰاﯾﺪ: اﯾﺮاﻧﻰﻫﺎ ﭘﺲ از ﻋﺒﻮر از ﺗﺮﻣﻮﭘﯿﻞ ﺑﻪ ﻧﺰدﯾﮑﻰ آﺗﻦ رﺳﯿﺪﻧﺪ.

ﺗﺎ اﯾﻦ ﺟﺎ ﺑﺮاى ﭘﺎرﺳﻰﻫﺎ ﺑﺪ ﭘﯿﺶ ﻧﯿﺎﻣﺪه ﺑﻮد از ﺳﺨﺖﺗﺮﯾﻦ ﻣﻌﺎﺑﺮ ﮔﺬﺷﺘﻪ، ﻧﺎوﻫﺎى ﯾﻮﻧﺎﻧﻰ ﻫﻢ ﺑﻌﺪ از ﻣﺤﺎرﺑﻪ ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ و راه ﯾﻮﻧﺎن ﻣﺮﮐﺰى ﺑﻰﻣﺎﻧﻊ و ﻣﻨﺎزع ﺑﺮاى ﻣﻬﺎﺟﺮﯾﻦ ﺑﺎز ﺷﺪ. ﺳﭙﺲ ﺧﺸﺎﯾﺎرﺷﺎ ﺑﻪ ﻓﻮﺳﯿﺲ رﻓﺖ و آن را ﺑﻪ ﻏﺎرت داد و آنﮔﺎه ﻗﺸﻮن ﻋﻈﯿﻢ، ﻣﺘﻮﺟﻪ اﺗﯿﮏ ﺷﺪ.
 

١١

 
آﺗﻨﯿﺎن ﭼﻮن در ﺗﺮﻣﻮﭘﯿﻞ اﻣﯿﺪ ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ داﺷﺘﻨﺪ (ﺗﺎ آن زﻣﺎن) آﺗﻦ را ﺗﺨﻠﯿﻪ ﻧﮑﺮده ﺑﻮدﻧﺪ اﻣﺎ ﭘﺲ از آن ﻋﺠﻠﻪ ﮐﺮدﻧﺪ و در ﻧﻬﺎﯾﺖ آﺗﻦ ﺑﻪ دﺳﺖ اﯾﺮان اﻓﺘﺎد…« وى درﺑﺎرهى ﺟﻨﮓ ﺳﺎﻻﻣﯿﺲ ﻧﯿﺰ ﻣﻰﻧﻮﯾﺴﺪ:

ﻫﻤﯿﻦ ﮐﻪ ﻃﻠﯿﻌﻪ ﺻﺒﺢ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪ، ﯾﻮﻧﺎﻧﻰﻫﺎ از ﮐﺜﺮت دﺷﻤﻦ واﻫﻤﻪ ﮐﺮده و ﻧﺎوﻫﺎى ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺳﺎﺣﻞ ﺑﺮدﻧﺪ اﻣﺎ ﻏﻔﻠﺘﺎ ﺑﻪ دﺷﻤﻦ ﺣﻤﻠﻪور ﺷﺪﻧﺪ… ﺟﻨﮓ در ﮐﻤﺎل ﺳﺨﺘﻰ در ﮔﺮﻓﺖ و ﮐﺜﺮت ﻋﺪه ﻧﺎوﻫﺎى اﯾﺮاﻧﻰ ﺑﺮاى اﯾﺸﺎن ﺑﯿﺶﺗﺮ ﺿﺮر ﺑﺨﺸﯿﺪ، در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺷﺎه اﯾﺮان درﺧﻮاﺳﺖ ﺻﻠﺢ داد و اﺳﭙﺎرﺗﯿﺎن ﭼﻮن ﻣﺘﻮﺟﻪ اﯾﻦ اﻣﺮ ﺷﺪﻧﺪ، ﺳﻔﯿﺮاﻧﻰ ﺑﻪ ﻧﺰد آﺗﻨﯿﺎن ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ و ﻋﻬﺪ و ﭘﯿﻤﺎن ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺗﺎ آن وﻗﺖ دوﻟﺖ اﺳﭙﺎرت ﺷﺮﮐﺖ ﭼﻨﺪاﻧﻰ در ﮐﺎر ﻧﺪاﺷﺖ و آﺗﻨﯿﺎن ﺻﺪﻣﺎت ﮐﻠﻰ ﺧﻮرده ﺑﻮدﻧﺪ، ﺗﻌﻬﺪ ﺳﻔﺮ را ﻗﺒﻮل ﮐﺮدﻧﺪ و در ﺟﺎب ﺷﺎﻫﻨﺸﺎه ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺧﻮرﺷﯿﺪ در ﻣﺪار آﺳﻤﺎن ﺧﻮد ﺑﺎﻗﻰﺳﺖ ﻣﺎ ﺑﺎ ﺧﺸﺎﯾﺎر ﻣﺘﺤﺪ ﻧﺨﻮاﻫﯿﻢ ﺷﺪ. ﻣﺮدوﻧﯿﻪ ﭼﻮن ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪ آﺗﻨﯿﺎن از ﺳﺎﯾﺮ ﯾﻮﻧﺎﻧﻰﻫﺎ ﺟﺪا ﻧﻤﻰﺷﻮﻧﺪ از ﺗﺴﺎﻟﻰ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺟﻨﻮب ﺷﺪ و ﻣﺠﺪدا ده ﻣﺎه ﺑﻌﺪ از ﻧﻮﺑﺖ اول آﺗﻦ را اﺷﻐﺎل ﮐﺮد و آﺗﻨﯿﺎن دﺳﺖ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺎﻧﺪه و ﻣﺘﺤﺪان ﮐﻤﮑﻰ ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﮐﺮدﻧﺪ و ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎى ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺳﺎﻻﻣﯿﺲ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ و در آن ﺟﺎ ﻣﺤﻔﻮظ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ. در اﯾﻦ ﻣﻮﻗﻊ ﺑﺎز ﻣﺮدوﻧﯿﻪ ﺑﺎ آﺗﻨﯿﺎن و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﺮدم ارﮔﯿﻮس ﻣﺬاﮐﺮه ﮐﺮدﻧﺪ اﻣﺎ ﺛﻤﺮى ﻧﺒﺨﺸﯿﺪ. از آن ﻃﺮف اﺳﭙﺎرﺗﯿﺎن ﺑﻪ اﺳﺘﺤﮑﺎم ﺗﻨﮕﻪ ﮐﻨﺖ ﻣﻰﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ و ﻋﻘﻞ ﻋﻠﯿﻞ اﯾﺸﺎن ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﻪ ﻟﺰوم ﺳﺮﻋﺖ در ﻋﻤﻞ را اﺣﺴﺎس ﮐﻨﻨﺪ، واﻓﻰ ﻧﺒﻮد و در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺑﻪ ﻗﺪرى در ﺗﻘﺎﻋﺪ ﺧﻮد ﻣﺪاوﻣﺖ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻮد ﭘﯿﻤﺎﻧﻪ ﺣﻮﺻﻠﻪ و ﺻﺒﺮ آﺗﻨﯿﺎن ﻟﺒﺮﯾﺰ ﺷﻮد، ﺑﺎﻻﺧﺮه ﺑﻌﺪ از وﻓﺎت ﮐﻠﺌﻮﻣﺒﺮوﺗﻮس و ﺟﻠﻮس ﭘﻮزاﻧﯿﺎس ﺑﻨﺎى ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ را ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ و ﻟﺸﮑﺮ ﭘﻠﻮﭘﻮﻧﺲ ﻣﺄﻣﻮر ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ ﺷﺪ و ﻣﻌﺠﻼ ﺑﻪ ﻃﺮف ﺷﻤﺎل ﺑﻪ ﻣﻼﻗﺎت دﺷﻤﻦ ﺷﺘﺎﻓﺖ. ﻣﺮدوﻧﯿﻪ آن ﭼﻪ را از آﺗﻦ ﺑﺎﻗﻰ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮد، ﺧﺮاب ﮐﺮد و ﺑﻪ ﭘﺌﻮﺗﯿﻪ رﻓﺖ. در آن ﺟﺎ ﻣﺘﺤﺪﯾﻦ ﺑﻪ او ﮐﻤﮏ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﻋﻼوه اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺮاى ﺣﺮﮐﺎت و ﮔﺮدش ﺳﻮاران ﻧﯿﺰ ﻣﻨﺎﺳﺐﺗﺮ از ﺷﺪت آﺗﯿﮏ ﺑﻮد. ﻟﺸﮑﺮ ﯾﻮﻧﺎن ﮐﻪ ﺳﻮار ﻧﺒﻮدﻧﺪ، دﻧﺒﺎل رﻓﺘﻨﺪ و اﺑﺘﺪا در داﻣﻨﻪﻫﺎى ﮐﻮه ﮐﻰ ﺗﻪ آن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ. ﭼﻪ در آن ﺟﺎ ﮐﻢﺗﺮ از ﺟﻠﮕﻪ در ﻣﻌﺮض ﺣﻤﻼت ﺳﻮاران ﭘﺎرﺳﻰ ﺑﻮدﻧﺪ.

ﻣﺮدوﻧﯿﻪ ﺑﺮاى ﺧﺴﺘﻪ ﮐﺮدن ﯾﻮﻧﺎﻧﻰﻫﺎ ﺗﻤﺎم ﺳﻮاران ﺧﻮد را در ﺗﺤﺖ ﻣﺎﺳﯿﺲ ﺗﯿﻮس ﻓﺮﺳﺘﺎد و آن ﻫﺎ ﺑﻪ ﺷﯿﻮه اﯾﺮاﻧﻰﻫﺎ ﺣﻤﻼت ﭘﻰ در ﭘﻰ ﺑﺮده، ﺗﻠﻔﺎت زﯾﺎد وارد آوردﻧﺪ و ﺑﺎﻻﺧﺮه اﺳﺐ ﻣﺎﺳﯿﺲ ﺗﯿﻮس ﻣﺠﺮوح ﺷﺪه و او را ﺑﻪ زﻣﯿﻦ اﻧﺪاﺧﺖ. ﯾﻮﻧﺎﻧﻰﻫﺎ ﻓﻮرا ﺷﺘﺎﻓﺘﻪ و ﺳﺮدار اﻓﺘﺎده را ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ و ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺳﻮاران ﭘﺎرﺳﻰ ﺑﺮاى ﺑﺮدن ﻧﻌﺶ او ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﺷﺪﯾﺪ ﺑﺮدﻧﺪ، ﻣﻮﻓﻖ ﻧﺸﺪﻧﺪ و ﺑﺎ ﺗﻠﻔﺎت زﯾﺎد و ﺑﺎ ﮐﻤﺎل اﻓﺴﺮدﮔﻰ ﺑﻪ اردوى ﺧﻮد ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﮐﺮدﻧﺪ.

ﺟﻨﮓ ﭘﻼﺗﻪ در ﺳﺎل ۷۴۹ ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﻟﺸﮑﺮ ﯾﻮﻧﺎن از اﯾﻦ ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﺧﻮد ﻣﻐﺮور ﺷﺪه و از ﻧﻈﺮ ﻓﺮاواﻧﻰ ﺗﻬﯿﻪ آب ﻧﯿﺰ اﻃﻤﯿﻨﺎن ﭘﯿﺪا ﮐﺮده، از ﺗﺤﺖ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﺗﻼل درآﻣﺪه ﻣﻮﺿﻌﻰ

اﺧﺘﯿﺎر ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﯾﺴﺎر آن ﺑﺮ ﯾﮑﻰ از ﺷﻌﺐ رود آﺳﭗ ﺗﮑﯿﻪ داﺷﺖ و ﯾﻤﯿﻦ وى ﻧﺰدﯾﮏ ﭼﺸﻤﻪ ﮐﺎرﮔﺎﻓﻰ ﺑﻮد و اﺻﻞ رود آﺳﭗ ﺑﯿﻦ ﯾﻮﻧﺎﻧﻰﻫﺎ و اﯾﺮاﻧﻰﻫﺎ ﮐﺸﯿﺪه ﻣﻰﺷﺪ. در اﯾﻦ ﺣﺎل ﺳﻮاران اﯾﺮاﻧﻰ ﺑﻬﺘﺮ ﻣﻰﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﺎر ﮐﻨﻨﺪ. ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺟﺪﯾﺪ ﯾﻮﻧﺎﻧﻰﻫﺎ دو ﻣﻌﺒﺮى را ﮐﻪ ﺧﻄﻮط ارﺗﺒﺎﻃﯿﻪ آنﻫﺎ ﻣﺎﺑﯿﻦ آن دو ﻣﻌﺒﺮ واﻗﻊ ﻣﻰﺷﺪ، ﺣﻔﻆ ﻧﻤﻰﮐﺮد و ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻗﺎﻓﻠﻪ اى ﻣﺮﮐﺐ از ﭘﺎﻧﺼﺪ ﺣﯿﻮان ﺑﺎرﮐﺶ ﺑﺎ راﻧﻨﺪﮔﺎن و ﺷﺎﯾﺪ ﻫﻤﺮاﻫﺎن آن ﻫﺎ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﭘﺎرﺳﻰﻫﺎ و ﻗﻄﻌﻪ ﻗﻄﻌﻪ ﺷﺪﻧﺪ.

ﻣﺮدوﻧﯿﻪ ﻣﯿﻞ داﺷﺖ ﺑﺎ ﯾﮏ ﺟﻨﮓ ﻗﻄﻌﻰ ﮐﺎر را ﺗﻤﺎم ﮐﻨﺪ. اﻟﺒﺘﻪ ﺷﺎﯾﺪ ﻋﻠﺖ اﺷﺘﯿﺎق او ﺑﻪ اﺗﻤﺎم ﮐﺎر، ﺗﻨﮕﻰ وارﺑﺎر ﺑﻮد. ﻧﻘﺸﻪ او اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺳﻮاران ﺧﻮﯾﺶ را ﺑﻪ ﮐﺎر اﻧﺪاﺧﺘﻪ، ﯾﻮﻧﺎﻧﻰﻫﺎ را ﺑﻪ دﺳﺖ و ﭘﺎ ﺑﯿﻨﺪازد. او ﺗﺎ اﻧﺪازهاى ﻫﻢ ﻣﻮﻓﻖ ﺷﺪ. ﺳﻮاراﻧﺶ ﮐﻪ ﺗﯿﺮاﻧﺪاز ﺑﻮدﻧﺪ و ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ از ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﺤﺎرﺑﻪ ﮐﻨﻨﺪ ﺑﺎ ﺗﯿﺮاﻧﺪازى زوﺑﯿﻦ ﻟﺸﮑﺮﯾﺎن ﯾﻮﻧﺎﻧﻰ را ﺧﺴﺘﻪ و ﭼﺸﻤﻪ ﮐﺎرﮔﺎﻓﻰ را ﮐﻪ ﻣﺸﺮف ﺗﻤﺎم ﯾﻮﻧﺎن ﺑﻮد، ﺧﺮاب و ﭘﺮ ﮐﺮدﻧﺪ. ﻣﻄﺎﻟﺒﻰ ﮐﻪ ﻫﺮودوت ﻧﻘﻞ ﻣﻰﮐﻨﺪ ﺑﺮ ﻣﺴﺎﻋﺪ ﺑﻮدن اوﺿﺎع ﺑﺮاى ﭘﺎرﺳﻰﻫﺎ دﻻﻟﺖ دارد. ﻃﻮرى ﮐﻪ ﯾﻮﻧﺎﻧﻰﻫﺎ ﻣﻘﺎم ﺗﻌﺮض را رﻫﺎ ﮐﺮده ﻣﺼﻤﻢ ﺷﺪﻧﺪ ﺷﺒﺎﻧﻪ ﻋﻘﺐ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﻧﺰدﯾﮏ ﭘﻼﻧﻪ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺑﻬﺘﺮى اﺧﺘﯿﺎر ﮐﻨﻨﺪ. اﯾﻦ اﻣﺮ ﻣﺸﮑﻞﺗﺮﯾﻦ اﻋﻤﺎل ﺟﻨﮕﻰ ﺑﻮد و ﺑﻪ ﺧﻮﺷﻰ ﺻﻮرت ﻧﮕﺮت. ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﻰ ﮐﻪ ﯾﮑﻰ از ﺳﺮداران اﺳﭙﺎرﺗﻰ ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺳﺎﻋﺖ از ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ اﻣﺘﻨﺎع ورزﯾﺪ و ﻗﻠﺐ ﻟﺸﮑﺮ ﮐﻪ از دﺳﺘﻪﻫﺎى
 

١٢

 
ﮐﻮﭼﮏ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه ﺑﻮد، از ﺟﻨﺎﺣﯿﻦ ﺟﺪا ﺷﺪ. ﭼﻮن روز ﺑﺮآﻣﺪ، ﻗﺴﻤﺖﻫﺎى ﻋﻤﺪهى ﻗﺸﻮن اﺳﭙﺎرﺗﻰ و آﺗﻨﻰ ﺑﻪ ﻗﺪرى از ﻫﻢ ﻓﺎﺻﻠﻪ داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﻌﺎوﻧﺖ ﮐﻨﻨﺪ و اﺳﭙﺎرﺗﻰﻫﺎ ﺑﻪ دﺳﺖ دﺷﻤﻦ ﻧﺰدﯾﮏﺗﺮ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺳﺎﯾﺮ ﻣﺘﺤﺪﯾﻦ ﺑﻪ ﻫﯿﭻ وﺟﻪ دﯾﺪه ﻧﻤﻰﺷﻮﻧﺪ. ﻣﺮدوﻧﯿﻪ ﺑﻪ ﻗﺎﻋﺪه ﺑﺎﯾﺪ ﻓﺘﺢ را ﻣﺴﻠﻢ داﻧﺴﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ زﯾﺮا ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ دوﯾﺴﺖ ﻫﺰار ﺗﻦ اﯾﺮاﻧﻰ و ﭘﻨﺠﺎه ﻫﺰار ﺗﻦ ﯾﻮﻧﺎﻧﻰ داﺷﺖ و در ﺑﺮاﺑﺮ او ﺑﯿﺶ از ﺻﺪ ﻫﺰار ﺗﻦ ﯾﻮﻧﺎﻧﻰ ﻧﺒﻮد و آنﻫﺎ ﻫﻢ ﻻاﻗﻞ ﺑﻪ ﺳﻪ دﺳﺘﻪ ﻣﻨﻘﺴﻢ ﺷﺪه و ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﮐﻤﮏ ﮐﻨﻨﺪ. ﭘﺲ ﺑﻪ ﺷﻮق ﺗﻤﺎم ﺳﻮاران را ﺑﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﺳﭙﺎرﺗﯿﺎن واداﺷﺖ و ﺳﭙﺎﻫﯿﺎن ﺟﺎوﯾﺪ را ﻫﻢ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل اﯾﺸﺎن اﻧﺪاﺧﺖ. اﺳﭙﺎرﺗﯿﺎن ﮐﻪ ﺳﺎﻋﺖ را ﻧﺤﺲ ﻣﻰداﻧﺴﺘﻨﺪ ﺗﯿﺮﺑﺎران دﺷﻤﻦ را ﺗﺤﻤﻞ ﮐﺮده و دﺳﺖ در ﻧﯿﺎوردﻧﺪ ﺗﺎ ﻣﻮﻗﻌﻰ ﮐﻪ ﻣﻌﻠﻮم ﺷﺪﻧﺤﻮﺳﺖ ﮔﺬﺷﺘﻪ اﺳﺖ آﻧﮕﺎه ﺑﺎ دﺷﻤﻦ دﺳﺖ ﺑﻪ ﮔﺮﯾﺒﺎن ﺷﺪﻧﺪ. ﭘﺎرﺳﻰﻫﺎ ﺷﺠﺎﻋﺖ ﻓﻮق اﻟﻌﺎده اى از ﺧﻮد ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ، اﻣﺎ ﺣﺮﺑﻪ و اﺳﻠﺤﻪﺷﺎن ﮐﺎﻓﻰ ﻧﺒﻮد و ﺗﻤﺎم ﻣﺴﺎﻋﻰ آنﻫﺎ ﺑﻰﻓﺎﯾﺪه ﻣﺎﻧﺪ و ﻋﺎﻗﺒﺖ ﻣﺮدوﻧﯿﻪ رﺷﯿﺪ ﻫﻢ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺳﭙﺎه ﺟﺎوﯾﺪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ﻣﻰﮐﺮد ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪ و ﻫﺰاران ﺗﻦ از ﺳﭙﺎﻫﯿﺎن ﻣﺬﮐﻮر ﻧﯿﺰ در اﻃﺮاف ﺟﻨﺎزه او ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﯿﺪﻧﺪ. ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪن ﺳﺮدار ﮐﻪ ﻏﺎﻟﺒﺎ در ﻣﺤﺎرﺑﺎت آﺳﯿﺎﯾﻰ اﺳﺒﺎب ﭘﺮﯾﺸﺎﻧﻰ ﻟﺸﮑﺮ ﻣﻰﺷﻮد در اﯾﻦ ﻣﻮﻗﻊ ﻧﯿﺰ ﻫﻤﯿﻦ اﺛﺮ را ﺑﺨﺸﯿﺪ و ﻗﺸﻮن ﭘﺎرس ﺑﺎ اﻏﺘﺸﺎش ﺗﻤﺎم ﺑﻪ اردوى ﺧﻮد ﺑﺎزﮔﺸﺖ. ﺿﻤﻨﺎ آﺗﻨﯿﺎن ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺪد اﺳﭙﺎرﺗﯿﺎن ﻣﻰآﻣﺪﻧﺪ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻟﺸﮑﺮﯾﺎن ﯾﻮﻧﺎﻧﻰ ﻣﺮدوﻧﯿﻪ ﺷﺪﻧﺪ اﻣﺎ اﯾﻦ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺑﻪ اﺳﺘﺜﻨﺎى ﺑﯿﻮﺗﻰﻫﺎ در اﻣﺮ ﻣﺤﺎرﺑﻪ اﻫﺘﻤﺎﻣﻰ ﻧﺸﺎن ﻧﺪاد و ﺑﺎ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ آنﻫﺎ، آﺗﻨﻰﻫﺎ ﺑﺮاى ﯾﻮرش ﺑﻪ اردوى اﯾﺮاﻧﻰ ﭘﯿﺶ رﻓﺘﻨﺪ. زﯾﺮا آنﻫﺎ ﻣﻬﻨﺪﺳﯿﻦ ﯾﻮﻧﺎن ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻰﺷﺪﻧﺪ و اﺳﭙﺎرﺗﻰﻫﺎ ﻣﻨﺘﻈﺮ ورود اﯾﺸﺎن ﺑﻮدﻧﺪ.

ﮐﺸﺘﺎرى ﮐﻪ در اردوى اﯾﺮان واﻗﻊ ﺷﺪ ﻓﻮقاﻟﻌﺎده ﺑﻮده اﺳﺖ. آﺳﯿﺎﯾﻰﻫﺎى دلﺑﺎﺧﺘﻪ ﭼﻨﺪان ﻣﻘﺎوﻣﺘﻰ ﻧﮑﺮدﻧﺪ و از ﻗﺮارى ﮐﻪ ﻫﺮودوت ﻧﻘﻞ ﮐﺮده ﻓﻘﻂ ﺳﻪ ﻫﺰار ﻧﻔﺮ از اﯾﺸﺎن ﺟﺎن ﺑﻪ در ﺑﺮدﻧﺪ، ﻟﯿﮑﻦ ﯾﮏ دﺳﺘﻪ ﭼﻬﻞ ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﺑﻪ ﺳﺮدارى »ارﺗﻪ ﺑﺎز« ﮐﻪ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻧﻈﺮﯾﺎت ﻣﺮدوﻧﯿﻪ ﺑﻮد و ﻋﻘﯿﺪه داﺷﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﺻﺒﺮ ﮐﺮد و ﺑﺎ ﺗﺄﻧﻰ ﭘﯿﺶ رﻓﺖ، ﺑﺎ ﻧﻈﻢ و ﺗﺮﺗﯿﺐ ﮐﺎﻣﻞ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﻫﯿﭻ وﺟﻪ ﺑﺎ ﯾﻮﻧﺎﻧﻰﻫﺎ ﻃﺮف ﻧﺸﺪﻧﺪ، از اﯾﻦ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﮔﻤﺎن ﻧﻤﻰرود ﭘﯿﺎدﮔﺎن ﯾﻮﻧﺎﻧﻰ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻗﻮه ﻣﻪ ﺳﻮاره ﭘﺎرﺳﻰ را ﮔﺮﻓﺘﺎر ﮐﻨﻨﺪ. ﺧﻼﺻﻪ ﺷﺠﺎﻋﺖ اﺳﭙﺎرﺗﻰﻫﺎ ﻓﯿﺮوزى ﯾﻮﻧﺎن را ﻗﻄﻌﻰ و ﮐﺎﻣﻞ ﺳﺎﺧﺖ. ﻟﺸﮑﺮﯾﺎن ﯾﻮﻧﺎﻧﻰ در ﻣﯿﺪان وﺳﯿﻊ و اوﺿﺎع ﻏﯿﺮ ﻣﺴﺎﻋﺪ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷﺪه و ﻓﻘﻂ دو دﺳﺘﻪ از ﺳﻪ دﺳﺘﻪ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻮدﻧﺪ. آنﻫﺎ ﻫﻢ ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻗﻮه ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ. اﻣﺎ ﺑﺎ وﺟﻮد ﮐﺜﺮت ﻋﺪد ﻃﺮف ﻣﻘﺎﺑﻞ و ﻧﻮاﻗﺼﻰ ﮐﻪ در ﮐﺎر ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﻮد ﻧﻈﺎم و اﺳﻠﺤﻪ ﯾﻮﻧﺎﻧﻰ اﺳﺒﺎب ﻧﺼﺮت و ﻇﻔﺮ ﮐﺎﻣﻞ اﯾﺸﺎن را ﻓﺮاﻫﻢ آورد.

ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﺒﺮدﻫﺎى دوم ﺑﻰﺣﺎﺻﻠﻰ ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﯾﻮﻧﺎن ﺳﺒﺐ ﺷﺪ اﯾﺮان ﻫﯿﭽﮕﺎه ﻧﺘﻮاﻧﺪ وارد ﺧﺎك اروﭘﺎ ﺷﻮد. ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻰ ﻣﻰﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﺳﺎل ۴۸۰ ق. م ﺳﺎﻟﻰ ﺑﻮد ﮐﻪ در

آن ﺣﺪ ﻧﻬﺎﯾﻰ ﺷﻤﺎل ﻏﺮﺑﻰ ﻣﺘﺼﺮﻓﺎت اﯾﺮان ﺑﺮاى ﻃﻮل ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪ. ﺷﮑﺴﺖ اﯾﺮان در ﯾﻮﻧﺎن دﻻﯾﻞ ﻣﺘﻌﺪدى داﺷﺖ ﮐﻪ ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ آن وﺟﻮد ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺗﻨﮓ ﮐﻢ ﻋﺮض ﺟﻨﻮب اروﭘﺎ (ﯾﻮﻧﺎن)، ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﻗﻮاى ﺑﺤﺮى، ﮐﻢ اﻫﻤﯿﺘﻰ ﺧﺎك ﯾﻮﻧﺎن در ﻣﻘﺎﺑﻞ دردﺳﺮ آن و در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﭘﯿﭽﯿﺪﮔﻰ اﻗﻮام ﯾﻮﻧﺎﻧﻰ ﺗﺒﺎر ﺳﺎﮐﻦ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻮد. ﺑﻪ ﻃﻮرى ﮐﻪ در ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎى ﻣﻮرﺧﺎن ﻏﺮﺑﻰ ﻧﯿﺰ ﺣﺎﮐﻰ اﻗﻮام ﻣﺬﮐﻮر ﭘﯿﻤﺎن و ﻗﻮل ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﻰ ﻣﻰﺷﮑﺴﺘﻨﺪ و در آﺧﺮ آن ﭼﻪ را ﻧﺒﺎﯾﺪ از ﯾﺎد ﺑﺮد، ﮔﺰاﻓﻪﮔﻮﯾﻰ ﺑﺮﺧﻰ ﻣﻮرﺧﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ »اﯾﻦ ﺷﮑﺴﺖﻫﺎ دﻣﻮﮐﺮاﺳﻰ ﯾﻮﻧﺎﻧﻰ را ﻧﺠﺎت داد!« ﺣﺎل آن ﮐﻪ ﻫﺮ آدم ﻣﻨﺼﻔﻰ ﻣﻰﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﻰ ﺑﻪ ﻧﮕﺎرﻧﺪه ﺣﻖ دﻫﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ را ﺑﺎور ﻧﮑﻨﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ دﻣﻮﮐﺮاﺳﻰ ﯾﻮﻧﺎن ﭼﯿﺰى ﺟﺰ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﭼﻨﺪ ده ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﺑﻪ ﺻﺪﻫﺎ ﻫﺰار ﺑﺮده، زن و ﻣﺮدم ﻋﺎدى ﻧﺒﻮده و ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﺎن ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺧﻮدﺷﺎن ﻫﻤﻮاره ﺗﺨﺼﺺ ﺟﺎﻟﺒﻰ در ﮐﺸﺘﻦ ﺳﺮداران و اﻓﺮاد ﻣﻮﻓﻘﺸﺎن داﺷﺘﻪاﻧﺪ. ﺗﯿﻤﻮﺳﺘﻮﮐﻞ، ﭘﯿﺘﺮاﺗﻮس، ﻣﺎراﺗﻮس و ﺳﻘﺮاط ﻫﻤﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻫﻤﻮﻃﻨﺎﻧﺸﺎن ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ و ﯾﺎ آن ﮐﻪ ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﺎن ﻫﯿﭽﮕﺎه ﺑﺎ آراﻣﺶ در ﮐﻨﺎر ﻫﻢ ﻧﺒﻮدهاﻧﺪ ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﻃﻮﻻﻧﻰاش و اﺳﭙﺎرت ﮔﻮاﻫﻰ ﺑﺮ اﯾﻦ ادﻋﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ.
 

١٣

 
ﻧﺒﺮد ﭘﻠﻮﭘﻮﻧﺰ ﭘﺎﯾﺎن ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﯾﻮﻧﺎن و اﯾﺮان ﺳﺒﺐ ﺷﺪ اﺗﺤﺎدﯾﻪ ﯾﻮﻧﺎن ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻞ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﻮد اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ اﺗﺤﺎدﯾﻪ از ﻫﻤﺎن اﺑﺘﺪا ﻧﯿﺰ ﺑﺮاﺳﺎس »دوﺳﺘﻰ« ﺷﮑﻞ

ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﺑﻠﮑﻪ ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪن ﺧﻄﺮ ﺑﺰرگ ﯾﮏ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى آﺳﯿﺎﯾﻰ اﯾﻦ اﺗﺤﺎدﯾﻪ را اﯾﺠﺎد ﮐﺮد اﻣﺎ در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﺎن ﮐﻪ ﻗﻮﻣﻰ ﺟﻨﮕﺠﻮ، ﻓﺮﺻﺖﻃﻠﺐ و ﻧﺎآرام ﺑﻮدﻧﺪ، در ﺳﺎل ۴۳۳ ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد دوﺑﺎره آﻣﺎده ﻧﺒﺮد، ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺷﺪﻧﺪ. ﺟﻨﮓﻫﺎى ﭘﻠﻮﭘﻮﻧﺰ را ﻣﻰﺗﻮان ﯾﮑﻰ از ﻣﻬﯿﺐﺗﺮﯾﻦ ﺟﻨﮕﻬﺎى داﺧﻠﻰ دﻧﯿﺎى ﺑﺎﺳﺘﺎن داﻧﺴﺖ.

اﺳﭙﺎرت و آﺗﻦ در ﺑﯿﻦ دوﻟﺖ ﺷﻬﺮﻫﺎى ﯾﻮﻧﺎن، آﺗﻦ و اﺳﭙﺎرت از ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ وﯾﮋهاى ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد. آﺗﻨﻰﻫﺎى در اﯾﺠﺎد ﺛﺮوت، ﺷﻮﮐﺖ و ﺑﻨﺎﺳﺎزى و اﺳﭙﺎرت

در ﺗﻮان ﺑﺎﻻى رزﻣﻰ ﻗﺪرت زﯾﺎدى داﺷﺘﻨﺪ. ﺗﺪاﺑﯿﺮ ﺗﯿﻤﻮﺳﺘﻮﮐﻞ، ﺳﺮدار ﯾﻮﻧﺎﻧﻰ، ﻓﺎﺗﺢ ﻧﺒﺮد درﯾﺎى ﺳﺎﻻﻣﯿﺲ ﺳﺒﺐ ﺷﺪه ﺑﻮد آﺗﻦ دوﺑﺎره ﻣﺒﺪل ﺑﻪ ﺷﻬﺮ اول ﯾﻮﻧﺎن ﺷﺪ و اﯾﻦ ﺑﺮاى اﺳﭙﺎرتﻫﺎ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺤﻤﻞ ﻧﺒﻮد. اﺳﭙﺎرﺗﻰﻫﺎ ﻣﻰداﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﻮان ﻧﻈﺎم آﺗﻦ ﻫﺮﮔﺰ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ »زوﺑﯿﻦ« اﺳﭙﺎرﺗﻰ ﻧﯿﺴﺖ و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ اﺳﺎس اﻋﺘﻘﺎد داﺷﺘﻨﺪ، »ﺛﺮوت ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﮐﺴﻰ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﻮىﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ.« اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ اﺳﭙﺎرﺗﻰﻫﺎ ﺑﺮاى ﻧﺒﺮد ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺑﻬﺎﻧﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ.

در ۴۳۲ ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد اﯾﻦ ﺑﻬﺎﻧﻪ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪ.

ﻧﺒﺮد ﺑﯿﻦ دو ﺷﻬﺮ ﮐﻮرﺳﯿﺮ و ﮐﺮﻧﺖ ﺳﺒﺐ ورود آﺗﻦ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﮐﻮرﺳﯿﺮ ﺷﺪ. و ﮐﺮﻧﺖ ﻧﯿﺰ از ﺑﺮادر ﺑﺰرگﺗﺮ ﺧﻮد اﺳﭙﺎرت ﮐﻤﮏ ﺧﻮاﺳﺖ. اﺳﭙﺎرﺗﻰﻫﺎ ﮐﻪ ۱۰ ﺳﺎل ﺑﻮد دﺳﺖ ﺑﻪ اﺳﻠﺤﻪ ﻧﺒﺮده ﺑﻮدﻧﺪ، ﻓﺮﺻﺖ را ﻣﻐﺘﻨﻢ ﺷﻤﺮده و آﻣﺎده ﮐﺎرزار ﺷﺪﻧﺪ. اﮐﻨﻮن »اﺗﺤﺎدﯾﻪ ﭘﻠﻮﭘﻮﻧﺰ« ﺑﺎر دﯾﮕﺮ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه ﺑﻮد. اﺳﭙﺎرت، ﺗﺐ، ﻓﻮﺳﯿﺪ، ﻟﻮﮐﺮﯾﺪ، اﺗﻮﻟﻰ و ﻣﻘﺪوﻧﯿﻪ ﻫﻤﻪ ﺑﻪ آﺗﻦ اﻋﻼم ﺟﻨﮓ دادﻧﺪ. آﺗﻦ ﻧﯿﺰ ﺑﯿﮑﺎر ﻧﻨﺸﺴﺖ. ﭘﻼﺗﻪ، ﮐﻮرﺳﯿﺮ، اﮐﺎرﻧﺎﻧﻰ و ﺗﺮاسﻫﺎ ﮐﻪ ﻣﺤﺘﺎج ﺛﺮوت آﺗﻦ ﺑﻮدﻧﺪ آﻣﺎده ﮐﻤﮏ ﺑﻪ آﺗﻦ ﺷﺪﻧﺪ، ﺣﺼﺎر ﺷﻬﺮ آﺗﻦ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺰرگ، ﻧﯿﺮوى درﯾﺎى آن ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ (ﻣﺠﻬﺰ ﺑﻪ ۳۰۰ ﮐﺸﺘﻰ) و ﺛﺮوت آن ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎد ﺑﻮد اﻣﺎ اﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻰ ﻣﻰداﻧﺴﺖ در زﻣﯿﻦ ﻫﻤﻮار ﻫﯿﭻ ﻧﯿﺮوﯾﻰ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﻗﺪرت اﺳﭙﺎرت ﻧﯿﺴﺖ.

ﻧﯿﺮوﻫﺎى اﺳﭙﺎرت ﻧﯿﺰ ﺑﺎ وﻗﻮف ﺑﺮ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ در ۴۳۱ ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﺑﻪ آﺗﯿﮏ (ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﺻﻠﻰ اﻃﺮاف آﺗﻦ) ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮدﻧﺪ وﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻣﺪاﻓﻊ را ﻧﺎﺑﻮد ﮐﺮده و ﮐﻠﯿﻪ اﻫﺎﻟﻰ، آﺑﺎدىﻫﺎ و ﺷﻬﺮكﻫﺎى اﻃﺮاف آﺗﻦ را ﻧﺎﺑﻮد ﮐﺮدﻧﺪ اﻣﺎ ﻣﻰداﻧﺴﺘﻨﺪ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺣﺼﺎر آﺗﻦ ﮐﺎر آنﻫﺎ ﻧﯿﺴﺖ. ﻧﯿﺮوى درﯾﺎﯾﻰ آﺗﻦ ﻧﯿﺰ در اﯾﻦ زﻣﺎن ﻓﺎﺗﺤﺎﻧﻪ ﺟﻠﻮ ﻣﻰرﻓﺖ و ﺳﻮاﺣﻞ ﻻﮐﻮﻧﻰ و اﻟﯿﻪ را ﻏﺎرت ﮐﺮده و ﻫﺮ ﺟﺎ ﺳﻔﺎﯾﻦ اﺳﭙﺎرت را ﻣﻰدﯾﺪﻧﺪ، ﻧﺎﺑﻮد ﻣﻰﮐﺮدﻧﺪ.

اﺗﺤﺎدﯾﻪ ﭘﻠﻮﭘﻮﻧﺰ از ﺿﻌﻒ ﻧﻈﺎﻣﻰ (زﻣﯿﻨﻰ) آﺗﻦ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮده و در ۴۲۶ ﭘﻼﺗﻪ را ﭘﺲ از ۲ ﺳﺎل ﻣﺤﺎﺻﺮه از ﭘﺎى درآوردﻧﺪ. ﻧﺎﺑﻮدى ﭘﻼﺗﻪ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ آﺗﻨﻰﻫﺎ ﺑﻪ ﺗﻼﻓﻰ، ﺑﻪ ﺗﺤﺮﮐﺎت درﯾﺎﯾﻰ ﺧﻮد ﺳﺮﻋﺖ دﻫﻨﺪ و در ۴۲۵ ﺑﻨﺪر ﭘﯿﻠﻮس (را ﮐﻪ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ اﺗﺤﺎدﯾﻪ ﺑﻮد) ﺗﺼﺮف ﮐﺮده و دهﻫﺎ ﮐﺸﺘﻰ اﺳﭙﺎرت را از ﺑﯿﻦ ﺑﺒﺮﻧﺪ. ﻣﻮﺗﺴﻦ، ﺳﺮدار آﺗﻨﻰ، در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﺻﺪﻫﺎ ﻧﻔﺮ از ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻧﯿﺮوﻫﺎى اﺳﭙﺎرت را از ﺑﯿﻦ ﺑﺮد و ﻗﺮﯾﺐ ﺑﻪ ۵۰۰ ﺗﻦ را اﺳﯿﺮ ﮐﺮد. اﮐﻨﻮن آﺗﻦ ﺗﺼﺮف ﺟﺰاﯾﺮ را آﻏﺎز ﮐﺮده ﺑﻮد. اﺳﭙﺎرتﻫﺎ ﮐﻪ ﻣﻰدﯾﺪﻧﺪ ﻋﻠﻰرﻏﻢ ﻗﺪرت زﻣﯿﻨﻰ، ﺑﻪ دﻟﯿﻞ وﺟﻮد ﺟﺰاﯾﺮ ﻣﺘﻌﺪد، ﺑﺪون ﻧﯿﺮوى درﯾﺎﯾﻰ ﻗﺎدر ﺑﻪ دﻓﺎع از اﺗﺤﺎدﯾﻪ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ و از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺣﺼﺎرﻫﺎى ﺑﻠﻨﺪ آﺗﻦ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﻓﺘﺢ آن ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ، ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﺻﻠﺢ دادﻧﺪ. اﻣﺎ ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﯾﺎن آﺗﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﯿﺮوزى ﺧﻮد اﻣﯿﺪوار و ﺑﻪ ﻗﺪرت ﻣﻐﺮور ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ اﯾﻦ ﺧﻮاﺳﺘﻪ را رد ﮐﺮدﻧﺪ و در ۴۲۲ ﺑﺎ ﺳﭙﺎﻫﻰ ﺑﺰرگ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺑﺮازﯾﺪاس ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه اﺳﭙﺎرت رﻓﺘﻨﺪ. دو ﺳﭙﺎه در آﻣﻔﻰ ﭘﻮﻟﯿﺲ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺟﻨﮕﯿﺪﻧﺪ و ﺑﺮﺗﺮى ﺟﻨﮕﺎورﻫﺎ اﺳﭙﺎرت ﻫﺎ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ آﺗﻦ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﻮد در »زﻣﯿﻦ« ﺣﺮﯾﻒ اﺳﭙﺎرت ﻧﯿﺴﺖ. در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﺳﻬﻤﮕﯿﻦ ﻫﺮ دو ﺳﭙﺎه ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﺑﺰرگ ﺧﻮد (ﺑﺮازﯾﺪاس و ﮐﻠﺌﻮن) را از دﺳﺖ دادﻧﺪ.
 

١٤

 
دو رﻗﯿﺐ ﭘﻰ ﺑﺮدﻧﺪ ﻫﯿﭻ ﮐﺪام ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺣﺬف آن ﯾﮑﻰ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در ۴۲۱ ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﻪ ﺻﻠﺤﻰ ﺑﯿﻦ دو ﻃﺮف اﻣﻀﺎ و ﺑﺨﺶ اول ﺟﻨﮓﻫﺎى ﭘﻠﻮﭘﻮﻧﺰ ﺗﻤﺎم ﺷﺪ. اﻣﺎ ﺧﺮوج ﺑﺮﺧﻰ ﻣﺘﺤﺪان دو ﻃﺮف ﺻﻠﺢ از ﻫﻤﺎن اﺑﺘﺪا، ﻧﺸﺎن داد اﯾﻦ ﺻﻠﺢ ﻧﺎﭘﺎﯾﺪار اﺳﺖ.

ﻓﻘﺮ و ﻣﺸﮑﻼت ﺳﺒﺐ ﺷﺪ اﻋﻀﺎى اﺗﺤﺎﯾﺪه ﺑﺎر دﯾﮕﺮ در ۴۱۳ ﻗﺒﻞ ازﻣﯿﻼد ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺑﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ آﺗﯿﮏ (ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﺻﻠﻰ آﺗﻦ) ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ. اﯾﻦ ﺑﺎر ﻫﺪف اﺳﭙﺎرت ﻣﺤﻮ آﺗﻦ ﺑﻪ ﻫﺮ ﻗﯿﻤﺖ ﺑﻮد ﺑﻪ ﺟﺰ اﺗﺤﺎدﯾﻪ ﭘﻠﻮﭘﻮﻧﺰ، ﺗﺐ، ﻓﻮﺳﯿﺪى، ﻟﻮﮐﺮى، آرﮔﻮس، و ﮐﻮرﺳﯿﺮ ﻧﯿﺰ آﻣﺎده ﻣﺒﺎرزه ﺷﺪﻧﺪ. آنﻫﺎ ﺣﺘﺎ ﻣﺬاﮐﺮات ﺑﺎ اﯾﺮان را ﻧﯿﺰ آﻏﺎز ﮐﺮدﻧﺪ.

اﺳﭙﺎرت ﻫﺎ ﺑﺎر دﯾﮕﺮ ﻣﻨﺎﻃﻖ اﻃﺮاف آﺗﻦ را ﺑﻪ ﮐﻠﻰ وﯾﺮان ﮐﺮده و اﯾﻦ ﺑﺎر ﺣﺘﺎ اﺟﺎزه ﮐﺸﺎورزى را ﻧﯿﺰ از ﻣﺮدم اﯾﻦ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ. اﺳﭙﺎرتﻫﺎ اﯾﻦ ﺑﺎر ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ داﺷﺘﻨﺪ در ﮐﺸﻮر ﭘﺮ از ﺟﺰﯾﺮه ﯾﻮﻧﺎن، ﻧﯿﺮوى درﯾﺎﯾﻰ ﺑﺴﯿﺎر راهﮔﺸﺎﺳﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﯿﺮوﻫﺎى درﯾﺎﯾﻰ ﻣﺘﻔﺮﻗﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎ و ﺟﺰاﯾﺮ ﮐﻮﭼﮏ اﺗﺤﺎدﯾﻪ درﯾﺎﯾﻰ ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ اﯾﺠﺎد ﮐﺮدﻧﺪ و ﭘﺲ از ﺗﻮاﻓﻖ ﺑﺎ دارﯾﻮش دوم ﭘﺎدﺷﺎه ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﻰ، از ﮐﻤﮏ ﻫﺎى ﻋﻈﯿﻢ ﻣﺎﻟﻰ ﺳﺎﺗﺮاپ ﻟﯿﺪى ﮐﻪ ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎن ﺷﺎه اﯾﺮان ﺑﻮد، ﺑﺮﺧﻮردار ﺷﺪﻧﺪ.

ﺷﮑﺴﺖﻫﺎى ﭘﻰ در ﭘﻰ آﺗﻦ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ آﺗﻨﻰﻫﺎ ﺑﻪ ﻧﯿﺮوى درﯾﺎﯾﻰ ﺧﻮد دل ﺑﺒﻨﺪﻧﺪ اﻣﺎ در ۴۰۸ و ۴۰۷ ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد آنﻫﺎ ﺣﺘﻰ در درﯾﺎ ﻧﯿﺰ از ﻧﺎوﮔﺎن ﺗﻘﻮﯾﺖ ﺷﺪهى اﺳﭙﺎرتﻫﺎ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮردﻧﺪ. در ﻧﺒﺮد ﻧﻬﺎﯾﻰ درﯾﺎﯾﻰ در ﺳﻮاﺣﻞ ﻟﺴﺒﻮس ﺳﻔﺎﯾﻦ اﺳﭙﺎرﺗﻰ ﻋﻤﺪه ﻧﺎوﮔﺎن ﯾﻮﻧﺎن را ﻣﺤﺎﺻﺮه ﮐﺮدﻧﺪ و آﺗﻦ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ رﺳﺎﻧﺪن آﺧﺮﯾﻦ ﮐﺸﺘﻰﻫﺎى ﺧﻮد ﺑﺮاى ﻧﺠﺎت ﻧﯿﺮوى درﯾﺎﯾﻰاش ﺷﺪ. ﺟﻨﮓ ﺳﺨﺘﻰ در »ارژى ﻧﻮز« در ﮔﺮﻓﺖ. در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد درﯾﺎﺳﺎﻻران آﺗﻨﻰ ﻫﺮ آن ﭼﻪ در ﺗﻮان داﺷﺘﻨﺪ، رو ﮐﺮدﻧﺪ و در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﻧﺎوﮔﺎن اﺳﭙﺎرت را ﺷﮑﺴﺖ دادﻧﺪ اﻣﺎ ﻣﺮﺗﮑﺐ اﺷﺘﺒﺎه اﺣﻤﻘﺎﻧﻪاى ﺷﺪﻧﺪ. آنﻫﺎ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﺻﻠﺢ اﺳﭙﺎرت را رد ﮐﺮدﻧﺪ. ﺣﺎل آن ﮐﻪ اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎى ﻣﺮگ ﻧﺎوﮔﺎن، ﺛﺮوت و ﻗﺪرت آﺗﻦ ﺑﻮد. ﻣﻮج ﺑﻌﺪى ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﮐﻤﮏ ﮐﻨﻨﺪه ﺑﻪ اﺳﭙﺎرت در راه ﺑﻮد و دوﺑﺎره ﭘﻮل اﯾﺮان در ﮐﻨﺎر وﺟﻮد درﯾﺎﻧﻮردان ﻣﺰدور در ﮐﻨﺎر ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ﭘﺮﻗﺪرت ﻟﯿﺰاﻧﺪر درﯾﺎ ﺳﺎﻻر اﺳﭙﺎرت، ﺳﺒﺐ ﺷﺪ اﺗﺤﺎدﯾﻪ ﭘﺮﻗﺪرت ﺿﺪ آﺗﻦ، در ۴۰۵ ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد، ﺳﻮاﺣﻞ ﻣﺘﻌﺪد اﻃﺮاف ﯾﻮﻧﺎن را ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﻪ »ﭘﯿﺮه« و »دﺳﻠﻰ« ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﻮﻧﺪ. در ﻫﻤﯿﻦ زﻣﺎن در ﻫﻠﺲ ﭘﻮﻧﺖ ﻧﯿﺰ آﺗﻦ ﺗﻤﺎم ﮐﺸﺘﻰﻫﺎى ﺧﻮد را در ﻧﺒﺮد ﺑﺎ ﻟﯿﺰاﻧﺪر از دﺳﺖ داد. اﯾﻦ اﻣﺮ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ آﺗﻦ در ۴۰۴ ﮐﻠﯿﻪى ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﻬﺎﺟﻤﺎن را ﺑﭙﺬﯾﺮد و آن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ دوﻻﻧﺪﻟﻦ در ﮐﺘﺎب ﺗﺎرﯾﺦ ﺟﻬﺎن ﺧﻮد ﻣﻰﮔﻮﯾﺪ آﺗﻦ ﺣﺼﺎرﻫﺎى ﺧﻮد را وﯾﺮان ﮐﺮده و دﻣﻮﮐﺮاﺳﻰ را ﮐﻨﺎر ﮔﺬارد و از ﻫﻤﻪ ﺑﺪﺗﺮ آن ﮐﻪ ﺑﻪ ﺣﻀﻮر ﻧﻈﺎﻣﻰ اﺳﭙﺎرت در اﮐﺮوﭘﻮﻟﯿﺲ ﺗﻦ داد.

ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﭘﻠﻮﭘﻮﻧﺰ ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﭘﻠﻮﭘﻮﻧﺰ ﭼﻨﺪ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﺰرگ داﺷﺖ. در درﺟﻪى اول ﺧﺮوج آﺗﻦ از ﭼﺮﺧﻪى ﻗﺪرتﻫﺎى ﺗﺄﺛﯿﺮﮔﺬار ﻧﻈﺎﻣﻰ ﯾﻮﻧﺎن ﺑﻮد. آﺗﻦ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ

ﺷﮑﻮه و ﺟﻼل ﺧﻮد و ﻧﯿﺰ وﺟﻮد ﻣﺎﯾﻪﻫﺎى ﯾﮏ ﺗﻤﺪن ﺑﺰرگ ﻣﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻣﺮﮐﺰ ﯾﮏ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﻋﻈﯿﻢ ﻧﻈﺎﻣﻰ و ﺗﻮﺳﻌﻪ دﻫﻨﺪه ﯾﮏ ﺗﻤﺪن ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺰرگﺗﺮ از ﺧﺎك اﻧﺪك ﯾﻮﻧﺎن ﻗﺪﯾﻢ ﺷﻮد اﻣﺎ دﺳﯿﺴﻪ ى اﺳﭙﺎرت ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﺳﺎﯾﺮ دوﻟﺖ ﺷﻬﺮﻫﺎى ﯾﻮﻧﺎن اﯾﻦ اﻣﮑﺎن را ﺑﺮاى ﻫﻤﯿﺸﻪ از آﺗﻦ ﮔﺮﻓﺖ.

ﻧﺘﯿﺠﻪ دوم ﺟﻨﮓﻫﺎى ﭘﻠﻮﭘﻮﻧﺰ ﺗﻀﻌﯿﻒ ﺑﯿﺶ از ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺗﻮان اﻗﺘﺼﺎدى، ﻓﺮﻫﻨﮕﻰ و ﻧﻈﺎﻣﻰ ﻣﻨﺎﻃﻖ اﯾﻮﻧﻰﻧﺸﯿﻦ ﺑﻮد. ﯾﻮﻧﺎن اﯾﻦ ﻇﺮﻓﯿﺖ را داﺷﺖ ﮐﻪ در ﺻﻮرت اﺗﺤﺎد دوﻟﺖﻫﺎى ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻮﭼﮏ و ﻣﺘﻌﺪد اﻣﺎ ﻫﻢﻧﮋاد ﺧﻮد ﻣﺒﺪل ﺑﻪ ﻗﺪرت ﻧﻈﺎﻣﻰﺑﺮﺗﺮ اروﭘﺎ و ﻏﺮب آﺳﯿﺎ ﺷﻮد اﻣﺎ ﻧﺒﺮدﻫﺎى داﺧﻠﻰ ﺑﯿﻦ اﯾﻦ اﻗﻮام ﺳﺘﯿﺰهﺟﻮ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﻫﻤﻮاره آﻟﺖ دﺳﺖ ﻗﺪرت ﻫﺎى ﺑﺰرگ ﺑﺎﻗﻰ ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ و ﻧﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺧﻮد را از ﺳﻠﻄﻪ آنﻫﺎ ﺧﺎرج ﮐﻨﻨﺪ. ﺑﺎرﻫﺎ و ﺑﺎرﻫﺎ در ﺗﺎرﯾﺦ دﺳﺘﻪﻫﺎى ﻣﺨﺘﻠﻒ ﯾﻮﻧﺎن و ﻣﻨﺎﻃﻖ اﯾﻮﻧﻰﻧﺸﯿﻦ ﺗﺮﺟﯿﺢ دادﻧﺪ ﺑﻪ ﺟﺎى ﺗﻼش ﺑﺮاى اﯾﺠﺎد ﯾﮏ اﺗﺤﺎدﯾﻪ ﻣﺎﻧﺪﮔﺎر ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﺑﻪ دﻓﻊ ﻫﻢﮐﯿﺸﺎن و ﻫﻢﻧﮋادان ﺧﻮد ﺑﭙﺮدازﻧﺪ. ﺑﺎﯾﺪ اذﻋﺎن ﮐﺮد ﺳﺮﺑﺎز ﯾﻮﻧﺎﻧﻰ از ﻧﻈﺮ ﻧﻈﺎﻣﻰ ﻧﯿﺮوى ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻓﺮدى ﺑﻮد و از اﻓﺴﺎﻧﻪﭘﺮدازىﻫﺎى ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﻮﯾﺴﺎن ﯾﻮﻧﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪ، ﺻﺪﻫﺎ ﺳﺎل ﺟﻨﮓ از آنﻫﺎ ﻣﺮدﻣﺎﻧﻰ رزم دﯾﺪه و ﻣﺒﺎرز ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮد. ﯾﻮﻧﺎن در ﺻﻮرت وﺟﻮد ﯾﮏ ﻣﻐﺰ ﻣﺘﻔﮑﺮ ﺣﮑﻮﻣﺖﮔﺮ ﻣﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ آﺷﻮر (ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺑﺮﺧﻮردارى از ﺳﺮﺑﺎزان ﺣﺮﻓﻪاى) ﻗﺮنﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﮐﻨﺪ اﻣﺎ ﭼﻨﺎن
 

١٥

 
ﭼﻪ ﺗﺎرﯾﺦ ﺛﺎﺑﺖ ﮐﺮد، ﯾﻮﻧﺎﻧﻰﻫﺎ ﻣﺰدورى را ﻫﻤﻮاره ﺑﺮ ﻣﺒﺎرزه در راه اﻋﺘﻼى ﮐﺸﻮرﺷﺎن ﺗﺮﺟﯿﺢ دادﻧﺪ. اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺳﺒﺐ ﻣﺤﮑﻢ ﺷﺪن ﺟﺎﭘﺎى اﯾﺮان ﺑﺮ آﺳﯿﺎى ﺻﻐﯿﺮ و ﻗﺪرت ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺗﺪرﯾﺠﻰ اﻗﻮام ﻣﺮﮐﺰ اروﭘﺎ ﺷﺪ.

۵۶ ورود اﺳﮑﻨﺪر ﺑﻪ آﺳﯿﺎ ورود اﺳﮑﻨﺪر ﺑﻪ ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ

ﺷﮑﺴﺖ ﭘﻼﺗﻪ در ۴۷۹ ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﺳﺒﺐ ﺷﺪ اﯾﺮان ﭘﺲ از آن ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﺎﻇﺮ ﺳﯿﺎﺳﻰ در ﺟﻨﻮب اروﭘﺎ ﺣﻀﻮر داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ارﺗﺶ ﺑﺰرگ ﺧﻮد را دﯾﮕﺮ ﺑﺎر در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺗﻨﮓ و ﭘﺮﺟﺰﯾﺮه ﯾﻮﻧﺎن ﺑﻪ ﺧﻄﺮ ﻧﯿﻨﺪازد. اﻣﺎ ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﺎن در ﻫﺮ ﺣﺎل اﯾﺮان را دﺷﻤﻦ ﺧﻮد ﻣﻰداﻧﺴﺘﻨﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﻰ ﺑﺎ ﭘﺮداﺧﺖ ﺑﻮدﺟﻪ ﺟﻨﮓﻫﺎ ﺳﺒﺐ ﺑﺮوز ﻋﺪم ﺗﻌﺎدل در ﺑﯿﻦ ﻗﺪرت ﻫﺎى ﻧﻈﺎﻣﻰ ﯾﻮﻧﺎن (ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺘﻌﺪد و از ﻫﻢ ﮔﺴﯿﺨﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ) ﻣﻰﺷﺪﻧﺪ. در ۳۳۵ ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﻓﯿﻠﯿﭗ ﻣﻘﺪوﻧﻰ ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ ﺟﻤﻊآورى ﻋﻈﯿﻢﺗﺮﯾﻦ ﺳﭙﺎه ﺣﺮﻓﻪاى ﯾﻮﻧﺎن ﺗﺎ آن زﻣﺎن ﺷﺪ (اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ ﮔﻔﺘﻪى ﻣﻮرﺧﺎن ﻏﺮﺑﻰﺳﺖ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻰرﺳﺪ در ﭘﻼﺗﻪ ﺳﭙﺎه ﯾﻮﻧﺎن ﺑﺰرگﺗﺮ از اﯾﻦ رﻗﻢ ﺑﻮده ﺑﺎﺷﺪ) ۳۰ ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز و ۵۰ ﻫﺰار ﺳﻮار. اﻣﺎ ﻣﺮگ ﻓﯿﻠﯿﭗ در ۳۳۶، ﺣﻤﻠﻪ او را ﺑﻪ اﯾﺮان ﻧﺎﮐﺎم ﮔﺬاﺷﺖ ﺣﺎل آن ﮐﻪ او در آن زﻣﺎن اﺗﺤﺎدﯾﻪ ﺑﺰرﮔﻰ را ﻋﻠﯿﻪ اﯾﺮان ﺗﺮﺗﯿﺐ داده ﺑﻮد. اﮐﻨﻮن ﻋﻨﺎن ارﺗﺶ ﺣﺮﻓﻪاى ﻓﯿﻠﯿﭗ ﺑﻪ ﺟﻮاﻧﻰ ۲۰ ﺳﺎﻟﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم اﺳﮑﻨﺪر ﺳﭙﺮده ﺷﺪه ﺑﻮد. اﺳﮑﻨﺪر ﺑﺮاى آن ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺟﺎى »ﭘﺪر« ﺧﻮد را ﺑﮕﯿﺮد، ﺑﺎﯾﺪ دﺳﺖ ﺑﻪ اﻗﺪام ﭘﺮ ﺳﺮ و ﺻﺪاﯾﻰ ﻣﻰزد و اﯾﻦ اﻗﺪام ﺣﻤﻼت وﺣﺸﯿﺎﻧﻪ ﻣﺮدم ﺗﺮاس (ﮐﻪ ﻋﻠﯿﻪ ﻣﻘﺪوﻧﻰﻫﺎ ﻗﯿﺎم ﮐﺮدﻧﺪ) و ﺗﺼﺮف ﺗﺐ و ﻓﺮوش ﻣﺮدم ﺑﻪ ﺑﺮدﮔﻰ (!) و ﮐﺸﺘﻦ ﮐﻠﯿﻪى رﻗﺒﺎى ﺧﻮد در ﺧﺎﻧﻮاده ﭘﺪرش ﺑﻮد. ﯾﻮﻧﺎن اﯾﻦ ﺑﺎر ﻣﺘﺤﺪ ﺑﻮد و اﯾﺮان درﮔﯿﺮ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﺪاوم ﺳﻠﻄﻨﺖ.

ورود ﺑﻪ آﺳﯿﺎ ﺗﺎرﯾﺦﻧﻮﯾﺴﺎن درﺑﺎرهى ﻧﺒﺮدﻫﺎى اﺳﮑﻨﺪر ﭼﻨﺪان ﺑﺎ دﻗﺖ ﻋﻤﻞ ﻧﻤﻰﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ ﻫﺠﻮم وى ﺑﻪ اﯾﺮان ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاى از داﺳﺘﺎن و ﺗﺨﯿﻞ

در ﮐﻨﺎر واﻗﻌﯿﺎت اﺳﺖ. دوﻻﻧﺪﻟﻦ ﮐﻪ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﻣﻨﺼﻔﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﮕﺮﯾﺴﺘﻪ درﮐﺘﺎب ﺗﺎرﯾﺦ ﺟﻬﺎن ﺧﻮدورود اﺳﮑﻨﺪررا اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻣﻰﮐﻨﺪ: در ۳۳۴ ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد، اﺳﮑﻨﺪر ﺑﺪون ﺑﺮﺧﻮرد ﯾﺎ ﻣﻘﺎوﻣﺖ از ﻫﻠﺲ ﭘﻮﻧﺖ ﻣﻰﮔﺬرد در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ ۴۰ ﻫﺰار ﻧﯿﺮوى ﭘﺎرﺳﻰ ﺑﺮاى ﻧﺒﺮد آﻣﺎده ﻧﺒﻮدﻧﺪ. اﺳﮑﻨﺪر در ﺑﺮاﺑﺮ ﭼﺸﻢ ﺣﺮﯾﻒ از رودﺧﺎﻧﻪى ﻣﯿﺰى ﮔﺬﺷﺖ…. ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺟﻨﻮب ﺷﺪ و اﯾﻮن را آزاد ﺳﺎﺧﺘﻪ، ﻟﯿﺪى، ﮐﺎرى، ﻣﯿﻠﺖ، وﻫﺎﻟﯿﮑﺎرﻧﺎس را ﺑﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﺗﺴﺨﯿﺮ ﮐﺮد و ﺳﺎﯾﺮ ﺷﻬﺮﻫﺎ ﻧﯿﺰ از ﻓﺎﺗﺢ ﺟﺪﯾﺪ اﺳﺘﻘﺒﺎل ﮐﺮدﻧﺪ.

در ۳۳۳ اﺳﮑﻨﺪرﺑﻪ ﭘﯿﺸﺮوى درآﺳﯿﺎى ﺻﻐﯿﺮاداﻣﻪ ﻣﻰدﻫﺪودرﻧﻬﺎﯾﺖ دراﯾﺴﻮس(در ﺳﻮرﯾﻪ ﮐﻨﻮﻧﻰ)ﺳﭙﺎه دارﯾﻮش ﺳﻮم را ﺷﮑﺴﺖ ﻣﻰدﻫﺪ…

دارﯾﻮش ۲ ﺳﺎل ﺑﻌﺪ ﻣﺠﺪدا در آرﺑﻞ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﻣﺎﻧﻊ ﺣﺮﮐﺖ اﺳﮑﻨﺪر ﺷﻮد و ﺳﭙﺎﻫﯿﺎن او از ﻫﻢ ﭘﺎﺷﯿﺪﻧﺪ. دوﻻﻧﺪﻟﻦ ﺣﺪاﻗﻞ اﯾﻦ ﻟﻄﻒ را ﮐﺮده ﮐﻪ در ﮐﺘﺎب ﺧﻮد از ارﻗﺎم ﺑﺎور ﻧﮑﺮدﻧﻰ ﺑﺮﺧﻰ ﻣﻮرﺧﺎن اروﭘﺎﯾﻰ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﮑﺮده ﭼﺮا ﮐﻪ ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﺎن در ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﺳﻪ ﮔﺎﻧﻪ ﮔﺮاﻧﯿﮏ، اﯾﺴﻮس و آرﺑﯿﻞ ﺗﻠﻔﺎت ﺧﻮد را ﺣﺪود ۲۰۰۰ ﻧﻔﺮ و ﺗﻠﻔﺎت اﯾﺮاﻧﯿﺎن را ﺑﯿﻦ ۲۰۰۰ ﺗﺎ ۴۵۰ ﻫﺰار ﻧﻔﺮ (!؟) ذﮐﺮ ﮐﺮدهاﻧﺪ.

ﻣﻮرﺧﺎن ﻏﺮﺑﻰ ﭘﺲ از اﯾﻦ ﺳﻪ ﻧﺒﺮد ﺑﺮاى ﺗﺘﻤﻪ ارﺗﺶ اﯾﺮان ﺟﺎﯾﮕﺎﻫﻰ ﻗﺎﯾﻞ ﻧﻤﻰﺷﻮﻧﺪ و ذﮐﺮ ﻣﻰﮐﻨﻨﺪ اﺳﮑﻨﺪر ﭘﺲ از ﭘﯿﺮوزى آرﺑﯿﻞ، ﺑﺎﺑﻞ و ﺷﻮش را ﻣﺘﺼﺮف ﺷﺪه و ﭘﺮﺳﭙﻮﻟﯿﺲ و ﭘﺎﺳﺎﮔﺎرد را ﺗﺴﺨﯿﺮ ﻣﻰﮐﻨﺪ.

ﺳﭙﺲ ﻫﻤﺪان، رى، داﻣﻐﺎن، ﺑﻠﺦ و ﭘﻨﺠﺎب را ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﻪ ﺣﻮاﻟﻰ ﺳﻨﺪ ﻣﻰرﺳﺪ و از آن ﺟﺎ دﯾﮕﺮ از ﭘﯿﺸﺮوى ﻣﻨﺼﺮف ﻣﻰﺷﻮد. رواﯾﺖ ﻣﻨﺼﻔﺎﻧﻪﺗﺮ، رواﯾﺖ ﺑﺮﺧﻰ ﻣﻮرﺧﺎن اﯾﺮاﻧﻰ ﻧﻈﯿﺮ ﻣﺮﺣﻮم دﮐﺘﺮ اﺣﻤﺪ ﺣﺎﻣﻰ و اﺻﻼن ﻏﻔﺎرى ﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﮕﺎرﻧﺪه ﻣﺨﺘﺼﺮ از آنﻫﺎ را در ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ در روزﻧﺎﻣﻪ اﯾﺮان (اردﯾﺒﻬﺸﺖ ﻣﺎه (۸۳ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﮐﺮد.

آنﻫﺎ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ، در ﺣﻘﯿﻘﺖ اﺳﮑﻨﺪر ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ داﺧﻞ ﺧﺎك اﺻﻠﻰ اﯾﺮان ﺷﻮد ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﺮﺳﻮدﮔﻰ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﻰ، ﻣﺮگ دارﯾﻮش ﺑﻪ دﺳﺖ رﺋﯿﺲ ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﺎن و اﻧﺪﮐﻰ ﺧﻮشﺷﺎﻧﺴﻰ ﻣﻮﻓﻖ ﺷﺪه ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﺑﺎﺳﺘﺎن را از ﻣﯿﺎن ﺑﺮدارد.
 

١٦

 
ﭼﺮا ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺟﻨﮓﻫﺎى اﺳﮑﻨﺪر ﺗﺮدﯾﺪ وﺟﻮد دارد؟

ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد ﭼﻮن در رواﯾﺎت ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﺎن از ﻧﺒﺮدﻫﺎﯾﺸﺎن ﺑﺎ اﯾﺮان ﯾﮏ ﻃﺮف دﻋﻮا (ﯾﻌﻨﻰ اﯾﺮاﻧﯿﺎن) اﻃﻼﻋﺎﺗﻰ را اراﺋﻪ ﻧﺪادهاﻧﺪ، ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ رواﯾﺖ ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﺎن ﻗﺎﺑﻞ اﺗﮑﺎ ﻧﯿﺴﺖ و ﻋﻼوه ﺑﺮ آن ﺗﺎرﯾﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻮرﺧﺎن ﯾﻮﻧﺎﻧﻰ ﺑﯿﺶﺗﺮ ﺑﻪ داﺳﺘﺎنﺳﺮاﯾﻰ ﺷﺒﯿﻪ اﺳﺖ ﺗﺎ ﺗﺎرﯾﺦ. اﺳﮑﻨﺪر ﺑﻪ دﻻﯾﻞ زﯾﺮ ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺳﭙﺎﻫﯿﺎن ﭼﻨﺪ ﺻﺪ ﻫﺰار ﻧﻔﺮى ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﻰ را ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﺒﻮغ ﺷﮑﺴﺖ دﻫﺪ و ﯾﺎ ﺻﺪﻫﺎ ﺷﻬﺮ ﺑﺰرگ را ﻇﺮف ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﺑﮕﯿﺮد.

-۱ در دﻧﯿﺎى ﻗﺪﯾﻢ ﺳﭙﺎﻫﯿﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﻋﻠﯿﻪ ﻫﻢ وارد ﻧﺒﺮد ﻣﻰﺷﺪﻧﺪ اﮔﺮ ﺑﺮﺗﺮى دو ﯾﺎ ﺳﻪ ﺑﺮ ﯾﮏ را در ﻃﺮف ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﻰدﯾﺪﻧﺪ، ﺗﻦ ﺑﻪ ﻧﺒﺮد ﻧﻤﻰدادﻧﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺷﮑﺴﺖ را ﻗﻄﻌﻰ ﻣﻰداﻧﺴﺘﻨﺪ ﻣﮕﺮ آن ﮐﻪ اﻣﮑﺎن ﺷﻮرش ﯾﺎ ﺑﻰاﻧﮕﯿﺰﮔﻰ در ﺳﭙﺎه ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﻮده ﺑﺎﺷﺪ.

-۲ اﺳﮑﻨﺪر وﺳﺎﯾﻞ ﻗﻠﻌﻪﮔﯿﺮى ﻧﻈﯿﺮ ﻣﻨﺠﻨﯿﻖ و ﺑﺮجﻫﺎى ﻣﺘﺤﺮك ﻧﺪاﺷﺖ در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻗﻠﻌﻪﻫﺎ را ﻓﺘﺢ ﮐﻨﺪ و اﮔﺮ ﻣﻰداﺷﺖ ﻧﯿﺰ ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﻫﺰاران ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ راه ﺑﭙﯿﻤﺎﯾﺪ.

-۳ ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﺎن ﺳﺎﺑﻘﻪ آﺷﻨﺎﯾﻰ ﺑﺎ ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ، ﺷﺮق اﯾﺮان، ﻣﺮﮐﺰ اﯾﺮان، ﺷﻤﺎل اﯾﺮان و ﻣﺎورااﻟﻨﻬﺮ را ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ. ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺟﺴﻮراﻧﻪ ۶ ﻫﺰار ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ وارد ﻋﻤﻖ ﺧﺎك اﯾﺮان، آﺳﯿﺎى ﻣﯿﺎﻧﻪ و ﻏﺮب ﻫﻨﺪ ﺑﺸﻮﻧﺪ.

-۴ ﻟﺠﺴﺘﯿﮏ ﺑﺮاى ﭼﻨﯿﻦ ارﺗﺸﻰ در دﻧﯿﺎى ﻗﺪﯾﻢ آن ﻫﻢ ﺗﻮﺳﻂ ﮐﺸﻮر ﮐﻮﭼﮑﻰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﯾﻮﻧﺎن ﻧﺎﻣﻤﮑﻦ ﺑﻮد و ﺑﺪون ﻟﺠﺴﺘﯿﮏ ﻧﯿﺰ ﯾﮏ ﺳﺮدار ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ ﭘﯿﺸﺮوى ﮐﻨﺪ.

-۵ ﺳﻦ و ﺳﺎﺑﻘﻪ اﺳﮑﻨﺪر ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺟﻮان ۲۰ ﺳﺎﻟﻪ اﺟﺎزه دﻫﺪ ﺑﺎ ﻗﻮىﺗﺮﯾﻦ ارﺗﺶﻫﺎى ﻣﻨﻈﻢ ﺗﺎرﯾﺦ دﻧﯿﺎى ﺑﺎﺳﺘﺎن ﻧﺒﺮد ﮐﺮده و ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﻰ آنﻫﺎ را ﺑﺎ ﻫﻤﺎن ۳۰ ﻫﺰار ﻧﻔﺮى ﮐﻪ از ﻫﻤﺎن اﺑﺘﺪاى از ﯾﻮﻧﺎن آورده ﺑﻮد، ﺷﮑﺴﺖ دﻫﺪ.

ﺷﺎﯾﺪ اﯾﻦ ﺳﺆال ﻣﻄﺮح ﺷﻮد ﮐﻪ اﮔﺮ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ داﺳﺘﺎن اﺳﮑﻨﺪر ﺷﮏ و ﺷﺒﻪ وﺟﻮد دارد ﭼﺮا ﺑﺎﯾﺪ ﺟﻨﮓﻫﺎى او را ﺟﺰو ﺟﻨﮓﻫﺎى ﺗﺄﺛﯿﺮﮔﺬار ﺗﺎرﯾﺦ داﻧﺴﺖ؟

ﻣﻰﺗﻮان ﮔﻔﺖ اﺳﮑﻨﺪر در ﻧﺒﺮد ﺑﺎ اﯾﺮان در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ، آﺳﯿﺎ ﺻﻐﯿﺮ، ﻣﺼﺮ و ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﻪ ﭘﯿﺮوزى رﺳﯿﺪه (اﻟﺒﺘﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ اﻣﺎ ﺣﺘﻤﻰ ﻧﯿﺴﺖ) او ﻣﻰﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ از ﺳﺴﺘﻰ ارﮐﺎن ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﻰ در ﺳﺎلﻫﺎى آﺧﺮ ﮐﺎر اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮده و ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﺷﯿﻮه اى ﮐﻪ ۱۰۰۰ ﺳﺎل ﺑﻌﺪ اﻋﺮاب

اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮدﻧﺪ ﺳﺮﺑﺎزان ﺑﻰرﻏﺒﺖ ﺣﺮﯾﻒ را از ﭘﺎى در آورده و ﺳﭙﺎﻫﯿﺎن اﯾﺮان را ﻣﺘﻔﺮق ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ. اﻣﺎ او از اﯾﻦ ﮐﺎر ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﺮاى ورود ﺑﻪ اﯾﺮان ﺑﻬﺮه ﺑﺒﺮد. ﭼﺮا ﮐﻪ زاﮔﺮس ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎﻧﻊ ﺑﺰرﮔﻰ، ﻣﺎﻧﻊ ورود او ﺑﻪ ﻓﻼت اﯾﺮان ﻣﻰﺷﺪه و ﻋﻈﻤﺖ ﺧﺎك اﯾﺮان ﻧﯿﺰ ﺧﻄﻮط ﻣﻮاﺻﻼﺗﻰ او ﻃﻮﻻﻧﻰ ﮐﺮده و ﭘﯿﺮوزى وى را ﻧﺎﻣﻤﮑﻦ ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ وى از ﺟﻨﻮب ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ (و ﺷﺎﯾﺪ ﺑﺨﺸﻰ از ﺧﻮزﺳﺘﺎن) آن ﺳﻮﺗﺮ ﻧﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ. اﻣﺎ اﺳﮑﻨﺪر ﺑﻪ ﻫﺮ ﺗﻘﺪﯾﺮ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻧﻬﺎﯾﻰ ﯾﮏ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﺑﺎﺳﺘﺎن را رﻗﻢ زده و ﺗﯿﺮ ﺧﻼص را ﺑﺮ ﭘﯿﮑﺮ ﺣﮑﻮﻣﺖ ۲۰۰ ﺳﺎﻟﻪ ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﻰ ﺷﻠﯿﮏ ﮐﺮده اﺳﺖ.

اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ را ﺑﺎﯾﺪ اذﻋﺎن ﮐﺮد ﮐﻪ اﺳﮑﻨﺪر ﺗﻨﻬﺎ ﺳﺮدار ﯾﻮﻧﺎﻧﻰ ﺑﻮده ﮐﻪ ﺟﺮأت ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ اﯾﺮان را (در ﻗﻠﻤﺮو آﺳﯿﺎى اﯾﺮان) ﺑﻪ ﺧﻮد داده و در ﻧﻬﺎﯾﺖ اﯾﻦ ﮐﻪ در ﺳﻪ ﻧﺒﺮد ﮔﺮاﻧﯿﮏ، اﯾﺴﻮس و آرﺑﯿﻞ (ﮐﻪ درﺑﺎره ﺟﺰﯾﯿﺎت آنﻫﺎ ﻧﻤﻰﺗﻮان ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻮرﺧﺎن ﯾﻮﻧﺎن اﺳﺘﻨﺎد ﮐﺮد) ﻗﺪرت ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﺷﺎه اﯾﺮان را ﺑﻼ اﺛﺮ ﮐﺮده (و ﯾﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻧﯿﺮوﻫﺎ از ﻧﺒﺮد ﺑﺎ او ﺳﺮﺑﺎز زدهاﻧﺪ ﻣﺜﻼ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺗﻨﻔﺮ از ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎﻧﺸﺎن، ﺧﯿﺎﻧﺖ آنﻫﺎ و ﯾﺎ ﻣﺰدور ﺑﻮدﻧﺸﺎن) و ﺧﻮد را ﺣﺘﺎ ﺑﻪ ﺑﺎﺑﻞ اﻓﺴﺎﻧﻪاى رﺳﺎﻧﺪه اﺳﺖ. ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل ﻣﺮگ ﺷﺎه اﯾﺮان، ﺳﻘﻮط ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﯿﺎن و ﺷﮑﺴﺖ و ﯾﺎ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﮕﺮﻓﺘﻦ از ﺳﻪ ﺟﻨﮓ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ اﯾﺮان ۸۰ ﺳﺎل از ﺻﺤﻨﻪ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻰ ﺣﺬف ﺷﻮد و اﯾﻦ ﻓﺮﺻﺖ ﺧﻮﺑﻰ ﺑﺮاى ﻗﺪرت ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﺮدم اروﭘﺎى ﺟﻨﻮﺑﻰ، ﮐﺎرﺗﺎژﻫﺎ و ﻣﺮدم ﺧﺎور ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻮد.
 

١٧

 
ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﭘﻮﻧﯿﮏ اﻧﺤﻄﺎط ﭘﺎدﺷﺎﻫﻰ ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﻰ در ﮐﻨﺎر ﺗﻀﻌﯿﻒ روز اﻓﺰون ﺗﻮاﻧﺎﯾﻰ ﻧﻈﺎﻣﻰ ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﺎن ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺑﻪ ﻣﺮور ﻗﺪرتﻫﺎى ﺟﺪﯾﺪى ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺟﻨﻮب

اروﭘﺎ، ﺷﻤﺎل آﻓﺮﯾﻘﺎ، و ﺣﻮزه ﻣﺪﯾﺘﺮاﻧﻪ را در دﺳﺖ ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ. اﯾﻦ ﻗﺪرت ﻫﺎ ﮐﺴﻰ ﻧﺒﻮدﻧﺪ ﺟﺰ ﻣﺮدان رﻣﻰ و ﮐﺎرﺗﺎژى. رﻣﻰﻫﺎ ﮐﻪ ﺑﺎ درﻫﻢ ﮐﻮﺑﯿﺪن ﻣﻬﺎﺟﻤﺎن ﺷﻤﺎﻟﻰ ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ ﺗﺜﺒﯿﺖ ﻗﺪرت ﺧﻮد در اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ اﻣﺮوزى و ﺑﻨﺎدر و ﺟﺰاﯾﺮ ﺟﻨﻮﺑﻰ اروﭘﺎ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ، ﺧﻮد را در ﻣﺼﺎدف ﺑﺎ ﮐﺸﻮرى درﯾﺎﯾﻰ ﺑﻪ ﻧﺎم ﮐﺎرﺗﺎژ ﻣﻰدﯾﺪﻧﺪ. ﮐﺸﻮرى ﮐﻪ ﮐﻮچﻧﺸﯿﻨﺎن ﻓﻨﯿﻘﻰ ۸۰۰ ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد اﯾﺠﺎد ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ. اﯾﻦ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﮐﻠﯿﻪى ﺳﻮاﺣﻞ ﺷﻤﺎﻟﻰ آﻓﺮﯾﻘﺎ از ﻏﺮب ﻣﺼﺮ ﺗﺎ ﻣﺮاﮐﺶ اﻣﺮوزى از ﯾﮏ ﺳﻮ و ﺳﻮاﺣﻞ ﺟﻨﻮﺑﻰ اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ، ﻓﺮاﻧﺴﻪ، اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ و ﯾﻮﻧﺎن را در ﺑﺮﻣﻰﮔﺮﻓﺖ. ﮐﺎرﺗﺎژ ﺳﺮاﺳﺮ ﺳﺎلﻫﺎى ۴۰۰ ﺗﺎ ۲۷۰ ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد آرام آرام در ﺣﺎل ﻗﺪرت ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﻮد ﺣﺎل آن ﮐﻪ اﯾﻦ ﻗﺪرت ﮔﺮﻓﺘﻦ در اﺑﺘﺪا ﭼﻨﺪان ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻧﺒﻮد و ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ذﮐﺮ ﺷﺪ ﭘﺲ از ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻗﻮاى اﯾﺮان و ﯾﻮﻧﺎن دﯾﮕﺮ ﻣﺪﻋﻰ ﻧﺪاﺷﺖ اﻣﺎ از اواﯾﻞ ﻗﺮن ﺳﻮم ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد، اوﺿﺎع ﺗﻐﯿﯿﺮ ﮐﺮد. رﻣﻰﻫﺎ ﺑﺎ اﯾﺠﺎد ارﮐﺎن ﻗﻮى ﺣﮑﻮﻣﺘﻰ و ارﺗﺸﻰ ﭘﺮﻗﺪرت در ﺣﺎل ﻗﺪرت ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﻮدﻧﺪ. ﻃﺒﯿﻌﻰ ﺑﻮد ﭘﯿﺸﺮوى رم ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺟﻨﻮب ﺑﻪ ﺗﺸﺪﯾﺪ ﺗﻀﺎد ﺑﺎ ﮐﺎرﺗﺎژ ﮐﻤﮏ ﮐﻨﺪ.

ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺟﻨﮓ ﭘﻮﻧﯿﮏ در ۲۶۴ ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﮐﺎرﺗﺎژﻫﺎ ﺑﺎ اﻋﻼم ﺟﻨﮓ ﻋﻠﯿﻪ رم ﺑﻪ ﺣﻤﺎﯾﺖ اﻫﺎﻟﻰ ﺳﯿﺮاﮐﻮز در ﺟﻨﻮب اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ. ﺑﺮﺗﺮى ﻧﻈﺎﻣﻰ رم ﺳﺒﺐ

ﺷﮑﺴﺖ ﮐﺎرﺗﺎژىﻫﺎ ﺷﺪ و ﺳﯿﺴﯿﻞ ﺑﻪ ﺗﺼﺮف رم درآﻣﺪ اﻣﺎ در درﯾﺎ ﻗﺪرت ﮐﺎرﺗﺎژ، ﺳﺒﺐ ﮐﻨﺪى ﮐﺎر رم ﺷﺪ. رم ﮐﻪ ﮐﺸﺘﻰﻫﺎى ﮐﻮﭼﮑﻰ در اﺧﺘﯿﺎر داﺷﺖ، ﺑﻪ ﻣﺮور دﺳﺖاﻧﺪرﮐﺎر اﯾﺠﺎد ﻧﯿﺮوى درﯾﺎﯾﻰ ﻗﻮى ﺷﺪ و ﺳﺎل ﺑﻌﺪ دوﺋﯿﻠﻮس ﮐﻨﺴﻮل رم ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﮐﺸﺘﻰﻫﺎى ﺟﺪﯾﺪ و ﭼﻨﮕﮏﻫﺎى ﻣﺨﺼﻮص و ﺑﺰرگ در ﻧﺒﺮد درﯾﺎى »ﻣﯿﻠﻪ« ﻓﺎﺗﺢ ﺷﺪ. اﯾﻦ ﭼﻨﮕﮏﻫﺎ ﮐﻪ اﺑﺘﮑﺎر ﺟﺎﻟﺐ درﯾﺎ ﺳﺎﻻر رﻣﻰ ﺑﻮد. ﺳﺐ ﺷﺪ اﺑﺘﮑﺎر ﻋﻤﻞ از دﺳﺖ ﻧﯿﺮوى درﯾﺎﯾﻰ ﮐﺎرﺗﺎژ ﺧﺎرج ﺷﻮد.

در اﯾﻦ زﻣﺎن رﻣﻰﻫﺎ ﺑﺎ ﭘﯿﺎده ﮐﺮدن ﻗﻮا در ﺷﻤﺎل آﻓﺮﯾﻘﺎ، ﺟﺒﻬﻪ ﻧﺒﺮد را از اروﭘﺎ ﺑﻪ آﻓﺮﯾﻘﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ دادﻧﺪ. رﮔﻮﻟﻮس، ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه رﻣﻰ ﺑﺎ ﺳﭙﺎﻫﻰ ﺑﺰرگ ﺑﻪ ﮐﺎرﺗﺎژىﻫﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮد اﻣﺎ ﺑﺎ وﺟﻮد ﭘﯿﺮوزىﻫﺎى اوﻟﯿﻪ در ﻧﻬﺎﯾﺖ اﺳﯿﺮ ﻣﺒﺎرزان ﮐﺎرﺗﺎژ ﺷﺪ.

ﻃﻰ ﺳﺎلﻫﺎى ﺑﻌﺪ ﻧﯿﺰ ﺟﻨﮓ ﺑﯿﻦ ﻃﺮﻓﯿﻦ در درﯾﺎ و ﺧﺸﮑﻰ اداﻣﻪ داﺷﺖ اﻣﺎ ﻫﯿﭻ ﯾﮏ از ﻃﺮﻓﯿﻦ ﺑﻪ ﭘﯿﺮوزى ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪه ﻧﺮﺳﯿﺪﻧﺪ. ﻫﺎﻣﯿﮑﻼر، ﺳﺮدار ﮐﺎرﺗﺎژى، در اﯾﻦ ﺳﺎلﻫﺎ ﺿﺮﺑﺎت ﺳﻨﮕﯿﻨﻰ ﺑﻪ رم زد اﻣﺎ ﻗﺪرت ﻧﻈﺎﻣﻰ رم ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﺎرﺗﺎژى را درﻫﻢ ﺷﮑﺴﺖ و ﮐﺎرﺗﺎژ ﺑﺎ ﺗﺨﻠﯿﻪ ﺟﺰﯾﺮه ﺳﯿﺴﯿﻞ و ﭘﺮداﺧﺖ ﻏﺮاﻣﺖ ﺷﮑﺴﺖ را ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ. ۲۴۱) ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد) ﺟﻨﮓﻫﺎى دوم ﭘﻮﻧﯿﮏ؛ ورود ﻫﺎﻧﯿﺒﺎل ﺑﻪ ﺟﻨﮓ

ﺷﮑﺴﺖ ﮐﺎرﺗﺎژ ﺳﺒﺐ ﻓﻘﺮ ﺷﺪﯾﺪ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر و ﮐﯿﻨﻪى آنﻫﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ رم ﺷﺪ. ﺣﺎل آن ﮐﻪ رم ﺑﺎ ﻗﺪرت ﮔﺮﻓﺘﻦ داﺋﻢ، در ﺣﺎل ﻗﻠﻊ و ﻗﻤﻊ دﺷﻤﻨﺎن ﺳﻨﺘﻰ ﺷﻤﺎل ﺧﻮد (ﻣﺮدم ﮔﻞ) و اﻧﻬﺪام ﻗﺪرت ﻫﺎى ﮐﻮﭼﮏ درﯾﺎى ﻣﺪﯾﺘﺮاﻧﻪ ﺑﻮد.

»ﮐﺎرﺗﺎژ ﻓﻘﯿﺮ« ﭼﺎره را در ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ دﯾﺪ. ﻫﺎﻣﯿﮑﻼر ﻓﺎﺗﺢ ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﺳﯿﺴﯿﻞ ﮐﻪ ۲۰ ﺳﺎل ﻗﺒﻞ از اﯾﻦ ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪه ﺑﻮد ﺑﺎ وﺟﻮد ﭘﯿﺮوزى ﺑﺮﻧﯿﺮوﻫﺎى رﻣﻰ ﺗﺨﻠﯿﻪ ﺳﯿﺴﯿﻞ را ﺑﭙﺬﯾﺮد،در ﮐﺎرﺗﺎژ ﭘﺎدﺷﺎه ﺷﺪ.وى ازﯾﺎران ﺳﺮدارى ﺷﺠﺎع ﺑﻪ ﻧﺎم ﻫﺎﻧﯿﺒﺎل (ﭘﺴﺮش) ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد. ﮐﺎرﺗﺎژﯾﺎن ﺳﺎل ۲۱۸ ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﺷﺮوع ﺑﻪ ﭘﯿﺸﺮوى در اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ ﮐﺮدﻧﺪ اﯾﻦ ﺣﺮﮐﺖ ﻫﺎﻧﯿﺒﺎل ﯾﻌﻨﻰ ﮐﺸﺎﻧﺪن ﻧﺒﺮد از آﻓﺮﯾﻘﺎى ﺷﻤﺎﻟﻰ (ﺣﻮاﻟﻰ ﺗﻮﻧﺲ اﻣﺮوزى) ﺑﻪ اروﭘﺎ در ﻧﻮع ﺧﻮد ﺣﺮﮐﺖ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻰ ﺑﻮد و ﺳﺒﺐ ﺷﺪ رﻣﻰﻫﺎ درﯾﺎﺑﻨﺪ اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﻣﻰﺗﻮاﻧﺪ ﺣﺘﺎ ﺧﺎك اﺻﻠﻰ آنﻫﺎ را ﺑﻪ ﺧﻄﺮ ﺑﯿﻨﺪازد. ﻫﺎﻧﯿﺒﺎل ﺳﺎل ۲۱۸ ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد در ﺣﺮﮐﺘﻰ ﺗﻤﺎﺷﺎﯾﻰ ﺧﻮد را از اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ ﺑﻪ ﺟﻨﻮب ﻓﺮاﻧﺴﻪ رﺳﺎﻧﺪ و ﺑﺎ ﻋﺒﻮر از آﻟﭗ (آن ﻫﻢ ﺑﺎ ﺳﭙﺎﻫﻰ ﻋﻈﯿﻢ و ﻓﯿﻠﻢﻫﺎى ﻋﻈﯿﻢ اﻟﺠﺜﻪ!) رﻣﻰ ﻫﺎ را وﺣﺸﺖزده ﮐﺮد. اﯾﻦ ﺳﺮدار ﺑﻰ ﺑﺎك ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﯿﺰ اﮐﺘﻔﺎ ﻧﮑﺮده و آﻣﺎده ﻋﺒﻮر از ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺟﺒﺎل آﭘﻨﯿﻦ و ورود ﺑﻪ ﺧﺎك اﺻﻠﻰ اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﺷﺪ.
 

١٨

 
در اﯾﻦ زﻣﺎن ﻫﺎﻧﯿﺒﺎل ﺑﻪ ﺟﺰ ﺳﭙﺎه اﺳﭙﺎﻧﯿﺎﯾﻰ ﺧﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﺮادرش ﺳﭙﺮده ﺷﺪه ﺑﻮد، ۹۰ ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز و ۳۷ ﻓﯿﻞ داﺷﺖ. ﺣﺮﮐﺖ وى در ورود ﺑﻪ ﺧﺎك اﺻﻠﻰ اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﺑﻪ اﻧﺪازهاى ﻏﺎﻓﻠﮕﯿﺮ ﮐﻨﻨﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ دو ﺳﭙﺎه رﻣﻰ ﮐﻪ ﺑﺮاى ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ وى ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺷﺪﻧﺪ. ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﺎرى از ﭘﯿﺶ ﺑﺒﺮﻧﺪ. اوﻟﯿﻦ ﮐﻨﺴﻮل رم، ﺳﯿﭙﯿﻮن، در ﮐﻨﺎر رود ﺗﯿﺲ ﺷﮑﺴﺖ ﺳﺨﺘﻰ ﺧﻮرد و ﮐﻨﺴﻮل دﯾﮕﺮ رم ﯾﻌﻨﻰ ﺳﻤﭙﺮوﻧﯿﻮس در ﺗﺮﺑﯿﻪ ﻣﺘﺤﻤﻞ ﺷﮑﺴﺘﻰ دﯾﮕﺮ ﺷﺪ. رم ﺗﻨﻬﺎ ﯾﮏ ﻗﺪم ﺗﺎ ﺳﻘﻮط ﻓﺎﺻﻠﻪ داﺷﺖ زﯾﺮا از ﻃﺮﻓﻰ ﮐﺎرﺗﺎژﻫﺎ ﺳﺮاﺳﺮ اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ، ﺟﻨﻮب ﻓﺮاﻧﺴﻪ و ﺷﻤﺎل اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ را ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﻣﻠﻞ ﺷﮑﺴﺖﺧﻮرده از رﻣﻰﻫﺎ، ﻧﻈﯿﺮ ﮔﻞﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﻓﺮﺻﺖ را ﺑﺮاى ﻧﺎﺑﻮدى دﺷﻤﻦ ﺧﻮد ﻣﻐﺘﻨﻢ ﻣﻰداﻧﺴﺘﻨﺪ.

ﺗﻐﯿﯿﺮ اﺳﺘﺮاﺗﮋى ﺷﺎﯾﺪ اوﻟﯿﻦ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻋﻤﻠﻰ اﺳﺘﺮاﺗﮋى ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﻓﺮﺳﺎﯾﺸﻰ را ﺑﺘﻮان در ﻧﺒﺮدﻫﺎى دوم ﭘﻮﻧﯿﮏ داﻧﺴﺖ. ﺳﻨﺎى رم در ۲۱۷ ﭘﺲ از ﺷﮑﺴﺖﻫﺎى

ﭘﻰ در ﭘﻰ، ﻣﺮدى ﺑﻪ ﻧﺎم ﻓﺎﺑﯿﻮس را ﺑﻪ رﯾﺎﺳﺖ اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮد، وى اﺳﺘﺎد »وﻗﺖﮐﺸﻰ« و ﺧﺴﺘﻪ ﮐﺮدن دﺷﻤﻦ ﺑﻮد. ﻓﺎﺑﯿﻮس اﺳﺘﺮاﺗﮋى اﺣﺘﺮاز از ﻧﺒﺮد و ﺳﺨﺘﻪ ﮐﺮدن ﻫﺎﻧﯿﺒﺎل را دﻧﺒﺎل ﮐﺮد. ﺳﯿﺎﺳﺖ او در آن زﻣﺎن ﭼﻨﺪان ﻣﻮرد ﺗﺄﯾﯿﺪ ﻧﺒﻮد.

رﻣﻰﻫﺎ ﮐﻪ ﻗﺪرت ﻣﺨﻮف ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰﻫﺎﻧﯿﺒﺎل را ﺑﺎور ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ، ﺳﺎل ۲۱۶ ﺳﭙﺎﻫﻰ ﺑﺰرگ ﻣﺮﮐﺐ از ۸۶ ﻫﺰار ﻟﮋﯾﻮﻧﻮ را ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ وارون ﮐﻪ ﺳﺮدارى ﻣﻐﺮور و ﺟﻨﮓ ﻟﺐ ﺑﻮد، رواﻧﻪ ﺟﻨﮓ ﮐﺮدﻧﺪ. وارون ﻫﻤﺎن ﺳﺎل در ﮐﺎن (ﺟﻨﻮب ﻓﺮاﻧﺴﻪ) ﺳﭙﺎه ۴۰ ﻫﺰار ﻧﻔﺮى ﻫﺎﻧﯿﺒﺎل را ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار داد. ﻫﺎﻧﯿﺒﺎل ﺳﭙﺎه ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻫﻼل درآورد و اﺟﺎزه داد ﻟﮋﯾﻮﻧﺮﻫﺎى رﻣﻰ ﺑﻪ »ﻗﻌﺮ« اﯾﻦ ﻫﻼل ﻧﻔﻮذ ﮐﻨﻨﺪ. ﺳﭙﺲ در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ آنﻫﺎ را ﮐﺎﻣﻼ ﻣﺤﺎﺻﺮه ﮐﺮده ﺑﻮد، از ﭘﺎى درآورد. ﻧﺒﺮد ﮐﺎن ﮐﻪ ﺷﺎﻫﮑﺎر ﻧﻈﺎﻣﻰ ﻫﺎﻧﯿﺒﺎل ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻰﺷﻮد، ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻣﺮگ ۸۰ ﻫﺰار ﻟﮋﯾﻮﻧﺮ رﻣﻰ ﺷﺪ. آﻧﺎن ﺑﺎ وﺟﻮد ﺑﺮﺗﺮى دو ﺑﺮ ﯾﮏ ﺗﻦ ﺑﻪ ﯾﮏ از ﺳﺨﺖﺗﺮﯾﻦ ﺷﮑﺴﺖﻫﺎى ﺗﺎرﯾﺦ دادﻧﺪ. ﻃﻮرى ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ وارون و ﭼﻨﺪ ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ از اﯾﻦ ﻣﻬﻠﮑﻪ ﺟﺎن ﺑﻪ در ﺑﺒﺮﻧﺪ.

ﻧﺎﺑﻮدى ﻟﮋﯾﻮﻧﺮﻫﺎى رﻣﻰ در ﮐﺎن ﺳﺒﺐ ﺗﻀﻌﯿﻒ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ رم در ﻣﻘﺪوﻧﯿﻪ، ﺳﯿﺮاﮐﻮز و ﺟﻨﻮب آﻟﭗ ﺷﺪ. رﻣﻰﻫﺎ ﻫﻨﻮز دﻟﺴﺮد ﻧﺸﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و اﮔﺮ ﭼﻪ از ﻗﺪرت ﻃﺮاﺣﻰ ﻫﺎﻧﯿﺒﺎل آﮔﺎه ﺑﻮدﻧﺪ، ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ از اﻧﺪرزﻫﺎى ﻓﺎﺑﯿﻮس ﻧﯿﺰ ﺑﻬﺮه ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ. ﻧﻈﺎﻣﯿﺎن رﻣﻰ اﯾﻦ ﺑﺎر ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻓﺮﺳﺎﯾﺸﻰ ﮐﺮدن ﺟﻨﮓ رﻓﺘﻨﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ ﻣﻰداﻧﺴﺘﻨﺪ ﻫﺎﻧﯿﺒﺎل ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﺪ ﮐﻤﮑﻰ از ﮐﺎرﺗﺎژ درﯾﺎﻓﺖ ﮐﻨﺪ.

در ۲۱۵ ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد رم ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﺛﺮوت ﺧﻮد دﯾﮕﺮ ﺑﺎر ﺳﭙﺎﻫﻰ ﻋﻈﯿﻢ را ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ﺳﺮدارى ﻣﺎﻫﺮ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﺎرﺳﻠﻮس ﺗﺠﻬﯿﺰ ﮐﺮد. ﻣﺎرﺳﻠﻮس ﻫﻤﺎن ﺳﺎل ﺑﺮاى اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر در ﺟﻨﮕﻰ در ﺣﻮاﻟﻰ ﺷﻬﺮ ﻧﻮﻻ ﻫﺎﻧﯿﺒﺎل را ﺷﮑﺴﺖ داد. وى ﺳﭙﺲ ﺳﯿﺮاﮐﻮز را ﻣﺤﺎﺻﺮه ﮐﺮد و ﺑﺎ ﮐﻤﮏ اﻫﺎﻟﻰ ﺷﻬﺮ و ارﺷﻤﯿﺪس رﯾﺎﺿﯿﺪان ﻣﻌﺮوف، ﮐﺎرﺗﺎژىﻫﺎ را ﺷﮑﺴﺖ داد (ارﺷﻤﯿﺪس در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﯿﺪ.) رم ﺳﭙﺲ ﺣﺮﮐﺖ دوم ﺧﻮد را اﻧﺠﺎم داد و آن اﻋﺰام ﻧﯿﺮو ﺑﻪ اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ و ﺳﯿﺴﯿﻞ ﺑﻮد. وﺳﻌﺖ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﯿﺪان ﺟﻨﮓ و ﻃﻮﻻﻧﻰ ﺷﺪن ﺟﺒﻬﻪ،

ﻫﺎﻧﯿﺒﺎل را ﺑﻪ زﺣﻤﺖ اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺑﻮد ﭼﺮا ﮐﻪ ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻫﻢ زﻣﺎن در ﺳﻪ ﺟﺒﻬﻪ ﺑﺠﻨﮕﺪ. درﯾﺎ ﻧﯿﺰ در اﺧﺘﯿﺎر رم ﺑﻮد. ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﮐﺎرﺗﺎژ در اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ درﮔﯿﺮ ﻧﺒﺮدى ﺳﺨﺖ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ. ﺑﺮﺗﺮى رم ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﮐﺎرﺗﺎژ ﭘﺲ از ۵ ﺳﺎل ﻧﺒﺮد در ﺳﺎل ۲۰۶ ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد، در ﺟﺒﻬﻪ اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ ﺷﮑﺴﺖ ﺑﺨﻮرد. در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺣﺘﺎ ﮐﻤﮏ ﻫﺎﺳﺪروﺑﺎل، ﺳﺮدار دﯾﮕﺮ ﮐﺎرﺗﺎژ ﻧﯿﺰ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﮐﻤﮑﻰ ﺑﻪ ﻫﺎﻧﯿﺒﺎل ﮐﻨﺪ. دو ﮐﻨﺴﻮل رﻣﻰ (ﻟﯿﻮﯾﻮس و ﻧﺮون) در ۲۰۷ در ﮐﻨﺎر رودﺧﺎﻧﻪ ﻣﺘﻮر ﺳﭙﺎه ﮐﺎرﺗﺎژ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ﻫﺎﺳﺪروﺑﺎل را ﺷﮑﺴﺖ داده و ﺧﻮد وى را ﻧﯿﺰ ﮐﺸﺘﻨﺪ.

اﮐﻨﻮن ﮐﺎرﺗﺎژ در ﻧﺒﺮدﻫﺎى اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ و ﺳﯿﺴﯿﻞ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮرده و در اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﻧﯿﺰ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻮد و رم آﻣﺎده ﺑﺎزى ﺑﺎ آﺧﺮﯾﻦ ﮐﺎرت ﺧﻮد. رم در ﺳﺎل ۲۰۴ ﺑﺎ اﻧﻌﻘﺎد ﻗﺮاردادى ﺑﺎ ﭘﺎدﺷﺎﻫﻰ ﻧﻮﻣﯿﺪﯾﻪ (ﮐﻪ در ﺷﻤﺎل اﻟﺠﺰاﯾﺮ اﻣﺮوزى زﻧﺪﮔﻰ ﻣﻰﮐﺮدﻧﺪ) ﮐﺎرﺗﺎژ ﻣﺮﮐﺰى را ﺑﻪ ﺧﻄﺮ اﻧﺪاﺧﺖ.

در ﻫﻤﯿﻦ زﻣﺎن ﻟﺸﮑﺮﻫﺎى رﻣﻰ در ﮐﺎرﺗﺎژ ﭘﯿﺎده ﺷﺪه و دوﻟﺖ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر را وادار ﮐﺮدﻧﺪ ﻫﺎﻧﯿﺒﺎل را در اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﻓﺮا ﺑﺨﻮاﻧﺪ. ﺳﺮدار ﮐﺎرﺗﺎژى ﺑﺪون روﺣﯿﻪ و اﻧﮕﯿﺰه در ﻧﺒﺮدى در زاﻣﺎ ۲۰۲) ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد) در ﺷﻤﺎل آﻓﺮﯾﻘﺎ، ﺷﮑﺴﺖ را از دﺷﻤﻨﺎن رﻣﻰ ﺧﻮد ﭘﺬﯾﺮا ﺷﺪ. ﺳﺎل ﺑﻌﺪ ﻧﯿﺰ ﮐﺎرﺗﺎژ ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ ﺟﻨﮓ را ﺑﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ. ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻧﺒﺮدﻫﺎى دوم ﭘﻮﻧﯿﮏ ﺧﺎﺗﻤﻪ ﯾﺎﻓﺖ و رم، ﮐﺎرﺗﺎژ ﺿﻌﯿﻒ ﺷﺪه را ۵۵ ﺳﺎل ﺑﻪ ﺣﺎل ﺧﻮد رﻫﺎ
 

١٩

 
ﮐﺮد ﺗﺎ آن ﮐﻪ در ۱۴۶ ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد دﯾﮕﺮ ﺑﺎر ﺑﻪ آن ﮐﺸﻮر ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮد و آن را از روى زﻣﯿﻦ ﻣﺤﻮ ﮐﺮد! ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﮐﺎرﺗﺎژ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاى ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ و ﺗﺨﺮﯾﺐ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﺗﺎ ﻗﺮنﻫﺎ دﯾﮕﺮ ﻫﯿﭻ ﻣﻠﺘﻰ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﮑﻨﻪ ﺑﻪ ﺧﻮد ﻧﺪﯾﺪ.

ﻧﺘﯿﺠﻪﮔﯿﺮى ﻧﺒﺮد ﭘﻮﻧﯿﮏ ﻫﺎﻧﯿﺒﺎل را ﻣﻰﺗﻮان ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن زﻣﺎن ﺧﻮد داﻧﺴﺖ. وى ﺳﺮدارى ﺑﺴﯿﺎر ورزﯾﺪه، ﺑﻰ ﺑﺎك، ﺑﺎﻫﻮش و ﺑﺎاﺳﺘﻌﺪاد ﺑﻮد اﻣﺎ ﻫﻤﺎن اﺷﺘﺒﺎﻫﻰ ﮐﻪ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن

۲ ﻫﺰار ﺳﺎل ﺑﻌﺪ ﻣﺮﺗﮑﺐ آن ﺷﺪ، او ﻧﯿﺰ در ۲۱۰ ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﮐﺮد. او »ﻫﻨﺮﻣﻨﺪ« ﺑﻮد و اﺑﺪاﻋﺎﺗﻰ ﺟﺎﻟﺐ داﺷﺖ. ﻋﺒﻮر ۹۰ ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز و دهﻫﺎ ﻗﺒﻞ از ﺳﺮزﻣﯿﻦﻫﺎى ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ، ﮐﻮهﻫﺎى ﻣﺮﺗﻔﻊ و ورود ﺑﻪ ﭘﺸﺖ ﺧﻄﻮط دﻓﺎﻋﻰ دﺷﻤﻦ و ﯾﺎ اﺳﺘﺮاﺗﮋى ﺟﺎﻟﺐ او در ﻧﺒﺮد ﮐﺎن (ﯾﺎ ﮐﺎﻧﻪ) ﻫﻤﮕﻰ ﺳﺒﺐ ﺗﺤﯿﺮ و ﺗﺮس دﺷﻤﻨﺎن او ﺷﺪ اﻣﺎ ﺑﺮاى ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻗﺪرت ﺳﺮﺳﺨﺖ و ﺑﻰرﺣﻢ رم ﺗﻨﻬﺎ »زدن ﺳﺮ ﻣﺎر« ﻣﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺎﺷﺪ. ﻃﻮﻻﻧﻰ ﮐﺮدن ﺧﻄﻮط دﻓﺎﻋﻰ، ﮐﺎر ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﻰ واﺣﺪﻫﺎ ﻧﻈﯿﺮ رﺳﺎﻧﺪن آذوﻗﻪ، ﺳﺎز و ﺑﺮگ و ﺳﺮﺑﺎز را ﻣﺸﮑﻞ ﻣﻰﮐﻨﺪ و او ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﮐﻤﻰ ﺗﺠﺮﺑﻪ و وﺳﯿﻠﻪ ﺗﺴﺨﯿﺮ، ﻗﻠﻌﻪﻫﺎ، ﺷﻬﺮﻫﺎى ﻣﻬﻢ اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ را ﺑﮕﯿﺮد ﺣﺎل آن ﮐﻪ ﻟﮋﯾﻮنﻫﺎ از اﯾﻦ ﺷﻬﺮﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﻮى او ﮔﺴﯿﻞ داده ﻣﻰﺷﺪﻧﺪ.

ﻧﺒﺮد دوم ﭘﻮﻧﯿﮏ ۱۶ ﺳﺎل ﺑﻪ ﻃﻮل اﻧﺠﺎﻣﯿﺪ و درس ﻣﻬﻤﻰ ﺑﻪ ﺳﺮداران داد. »در ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﻓﺮﺳﺎﯾﺸﻰ، ﺑﺮﻧﺪه ﮐﺴﻰ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﻮﺻﻠﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮى از ﺧﻮد ﻧﺸﺎن دﻫﺪ.« ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﻣﻬﺮداد ﺷﺸﻢ ﺳﻘﻮط دوﻟﺖ ﭘﻮﻧﺖ

رم ﺑﺮاى اﺳﺘﯿﻼ ﺑﻪ آﺳﯿﺎى ﺻﻐﯿﺮ و ﺟﻨﻮب ﺷﺮق اروﭘﺎ ﻫﻨﻮز ﻣﺸﮑﻼﺗﻰ را ﺑﻪ ﺳﺮ راه داﺷﺖ. ﯾﮑﻰ از اﯾﻦ ﻣﺸﮑﻼﺗﺶ دوﻟﺖ ﭘﻮﻧﺖ ﺑﻮد. اﯾﻦ دوﻟﺖ ﮐﻪ از ﺗﺠﺰﯾﻪ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﮐﻬﻦ اﯾﺠﺎد ﺷﺪه ﺑﻮد. ﺑﺎ ﭘﺎدﺷﺎﻫﻰ ﻓﺮدى ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﻬﺮداد ﺷﺸﻢ ﮐﻪ ﻧﯿﻤﻪ اﯾﺮاﻧﻰ و ﯾﻮﻧﺎﻧﻰ ﺑﻮد، ﭘﺲ از ﻋﻘﺪ ﭘﯿﻤﺎن ﺑﺎ ﭘﺎدﺷﺎه ارﻣﻨﺴﺘﺎن در ﺳﺎل ۸۸ ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﺑﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎى رم در آﺳﯿﺎى ﺻﻐﯿﺮ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮد. در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﺳﺨﺖ ۸۰ ﻫﺰار رﻣﻰ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﯿﺪﻧﺪ. وى ﮐﻪ ﺟﺴﺎرﺗﻰ در ﺣﺪ ﻫﺎﻧﯿﺒﺎل ﮐﺎرﺗﺎژى داﺷﺖ در ۸۷ ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﯾﻮﻧﺎﻧﻰﻫﺎ را ﺑﻪ ﺗﻤﺮد از رم ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﺮد. اﻣﺎ ﺑﺪﺷﺎﻧﺴﻰ ﺑﺰرگ او وﺟﻮد ﺳﺮدارى ﺑﺰرگ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺳﻮﻻ، دﯾﮑﺘﺎﺗﻮر ﺑﺰرگ رم، ﺑﻮد ﮐﻪ ﻫﻤﺎن ﺳﺎل در ﻧﺒﺮد ﮐﺮوﻧﻪ اﮐﺜﺮ ﺷﻬﺮﻫﺎى ﯾﻮﻧﺎﻧﻰ را ﻓﺘﺢ ﮐﺮد و ﭘﺲ از ﻓﺘﺢ ﻣﻘﺪوﻧﯿﻪ در ۸۵ ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد وارد آﺳﯿﺎى ﺻﻐﯿﺮ ﺷﺪ ﻣﻬﺮداد ﮐﻪ ﻧﺒﺮد ﺑﺎ او را ﺑﻰﻓﺎﯾﺪه ﻣﻰدﯾﺪ، ﺑﺎ ﭘﺮداﺧﺖ ﺧﺴﺎرت و ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ از ﺳﺮزﻣﯿﻦﻫﺎى ﻣﺘﺼﺮﻓﻪ ﻣﻮﻗﺘﺎ اﺳﻠﺤﻪ را زﻣﯿﻦ ﮔﺬاﺷﺖ اﻣﺎ ﻣﺘﺮﺻﺪ زدن ﺿﺮﺑﻪ ﺑﻪ رم ﺑﻮد.

دوﻟﺖﻫﺎى ﭘﻮﻧﺖ و ارﻣﻨﺴﺘﺎن ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﺑﺨﺶ ﺑﺰرگ ﺗﺮﮐﯿﻪ اﻣﺮوزى، ﻗﻔﻘﺎز و اﻃﺮاف درﯾﺎى ﺳﯿﺎه را در اﺧﺘﯿﺎر داﺷﺘﻨﺪ و اﯾﻦ ﻧﺰدﯾﮑﻰ آنﻫﺎ ﺑﻪ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى رم، ﺑﺮاى ﺳﻨﺎ ﻧﯿﺰ ﻧﮕﺮان ﮐﻨﻨﺪه ﺑﻮد. ﺟﻨﮓﻫﺎى داﺧﻠﻰ رم، ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﻏﻼﻣﺎن (اﺳﭙﺎرﺗﺎﮐﻮس) و ﺟﻨﮓ ﺑﺎ دزدان درﯾﺎﯾﻰ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى رم ﻃﻰ ﺳﺎلﻫﺎى ۸۳ ﺗﺎ ۶۷ ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﺿﻌﯿﻒ ﺷﻮد. در اﯾﻦ ﻣﺪت ﺗﯿﮕﺮان، ﭘﺎدﺷﺎه ارﻣﻨﺴﺘﺎن، و ﻣﻬﺮداد، ﭘﺎدﺷﺎه ﭘﻮﻧﺖ، ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ در ﺣﺎل ﺗﺼﺮف ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺟﺪﯾﺪ در ﻏﺮب آﺳﯿﺎى ﺻﻐﯿﺮ و ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﻮدﻧﺪ. در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﯿﮕﺮان و ﻣﻬﺮداد (ﮐﻪ ﭘﺪر زن ﺗﯿﮕﺮان ﺑﻮد) ﺣﺘﺎ ﺑﺮاى اﯾﺮان ﻧﯿﺰ ﺧﻄﺮﻧﺎك ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ.

ﺳﻨﺎى رم ﺣﺪود ۷۰ ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد، ﻟﻮﮐﻮﻟﻮس را ﻣﺄﻣﻮر ﺳﺮﮐﻮب ﻣﻬﺮداد ﮐﺮد. اﯾﻦ ﭘﺎدﺷﺎه ﺟﻨﮓ ﻃﻠﺐ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻧﯿﺮوﻫﺎى رم ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮرده و ﺑﻪ ارﻣﻨﺴﺘﺎن ﭘﻨﺎﻫﻨﺪه ﺷﺪ. ﻟﻮﮐﻮﻟﻮس ﺑﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ارﻣﻨﺴﺘﺎن ﺑﺎ ﻧﯿﺮوى ﻟﮋﯾﻮن ﺧﻮد ﺳﭙﺎه ﻋﻈﯿﻢ ﭘﺎدﺷﺎه ارﻣﻨﺴﺘﺎن را از ﻫﻢ ﭘﺎﺷﯿﺪ و ﭘﺲ از ﺗﺼﺮف ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﺗﯿﮕﺮان را ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﻋﻘﺪ ﻗﺮارداد ﺻﻠﺢ و ﻋﺪم ﺣﻤﺎﯾﺖ از ﻣﻬﺮداد ﮐﺮد.

ﻣﻬﺮداد ۶۳ ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻄﺮﻧﺎﮐﻰ ﺑﺮاى ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ رم ﮐﺸﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺧﯿﺎﻧﺖ ﭘﺴﺮش ﻧﯿﻤﻪ ﺗﻤﺎم ﻣﺎﻧﺪ.ﻫﺪف او اﻧﺘﻘﺎل دهﻫﺎ ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز از دره داﻧﻮب ﺑﻪ ﺳﻤﺖ رم ﺑﻮد. وى ﻗﺼﺪ داﺷﺖ ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﻣﺮدم ﺟﻨﻮب اروﭘﺎ اﺗﺤﺎدﯾﻪاى ﻗﻮى،ﻋﻠﯿﻪ رﻣﻰﻫﺎ ﺗﺸﮑﯿﻞ دﻫﺪ.ﺧﯿﺎﻧﺖ ﭘﺴﺮش ﺑﻪ او ﺳﺒﺐ ﻧﺎاﻣﯿﺪى وى وﺧﻮدﮐﺸﻰ درﺳﺎل ۶۳ ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﺷﺪ،ﻣﺮگ او ﺳﺒﺐ راﺣﺘﻰ ﺧﯿﺎل رم ازﯾﮏ ﻣﺎﺟﺮاﺟﻮى ﻗﻮى دﯾﮕﺮ ﺷﺪ.
 

٢٠

 
رواﯾﺖ ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﻰ ﺳﺎﯾﮑﺲ از ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﻣﻬﺮداد ﺷﺸﻢ و رم ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﻰ ﺳﺎﯾﮑﺲ در ﮐﺘﺎب ﺗﺎرﯾﺦ اﯾﺮان ﺧﻮد درﺑﺎره ﭘﺎدﺷﺎه ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﭘﻮﻧﺖ ﻣﻰﻧﻮﯾﺴﺪ: …» وى در ﺧﻮد ﻗﻮﺗﻰ ﺣﺲ ﮐﺮد ﮐﻪ ﭘﻨﺠﻪ در ﭘﻨﺠﻪ

دوﻟﺖ ﻏﺮﺑﻰ رم ﺑﯿﻔﮑﻨﺪ، ﭼﻮن ﻟﺸﮑﺮى ﺑﻪ ﮐﻔﺎﯾﺖ ﺗﺤﺖ اﺧﺘﯿﺎر رﻣﻰﻫﺎ ﻧﺒﻮد. ﺑﻪ ﭘﺮﮐﺎﻣﻮس ﻫﺠﻮم ﺑﺮد و ﻣﺮدم ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺬﮐﻮر را ﺗﺎ ۵ﺳﺎل از ﻣﺎﻟﯿﺎت ﻣﻌﺎف ﮐﺮد. از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﻣﺮدم اﯾﺘﺎﻟﯿﺎﯾﻰ ﺳﺎﮐﻦ ﺣﻮزه آﺳﯿﺎ را ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﮐﺮد و ﻧﯿﺮوى درﯾﺎى او دﻟﻮس و ﭘﯿﺮاﺋﻮس را ﺿﺒﻂ ﮐﺮد و آﺗﻦ و ﺑﯿﺶﺗﺮ ﺷﻬﺮﻫﺎى ﯾﻮﻧﺎن ﻫﻢ ﺑﻪ او اﻗﺘﺪا ﮐﺮدﻧﺪ« اوﺿﺎع ﻣﻬﺮداد ﺗﺎ ﻗﺒﻞ از ورود ﺳﻮﻻ ﺧﻮب ﺑﻮد اﻣﺎ ﻋﺎﻗﺒﺖ ورود ﺳﺮدار رﻣﻰ ﺳﺒﺐ ﺷﮑﺴﺖ ﻣﻬﺮداد ﺷﺪ.

»ﺳﻮﻻ ﺑﺎ ﺳﻰ ﻫﺰار ﻟﺸﮑﺮ در اﭘﯿﺮوس ﭘﯿﺎده ﺷﺪ و ﺑﻪ ﻃﺮف آﺗﻦ ﭘﯿﺶ رﻓﺖ.. آﺗﻦ در ۸۶ ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﺗﺼﺮف ﺷﺪ و… ﺳﻮﻻ ﮐﻪ در اﯾﻦ زﻣﺎن ۱۵ ﻫﺰار ﻧﯿﺮو در ﻓﺮﻣﺎن داﺷﺖ، ﻣﻬﺮداد را ﺑﺎ ﯾﮏ ﺻﺪ ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز در ﮐﺎروﻧﯿﻪ (ﮐﺮوﻧﻪ) ﻣﻼﻗﺎت ﮐﺮد و ﺷﮑﺴﺖ ﺳﺨﺘﻰ ﺑﻪ ﻣﻬﺮداد وارد ﺷﺪ.« ﻣﺮدم ﭘﻮﻧﺖ در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ۷ ﺑﺮ ۱ ﺑﺮ ﺣﺮﯾﻒ ﺑﺮﺗﺮى داﺷﺘﻨﺪ اﻣﺎ ﻧﻈﻢ ﻓﺎﻻﻧﮋﻫﺎى رﻣﻰ و ﺳﺎﺑﻘﻪ رزﻣﻰ آنﻫﺎ را در ﮐﻨﺎر ﻗﺪرت

ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ﺳﻮﻻ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺳﭙﺎﻫﯿﺎن ﻣﻬﺮداد ﻧﺘﻮاﻧﻨﺪ از ﺑﺮﺗﺮى ﺧﻮد اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﻨﺪ.

ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺳﺮﭘﺮﺳﻰ ﺳﺎﯾﮑﺲ، ﻣﻬﺮداد در ۷۵ ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد دﯾﮕﺮ ﺑﺎر ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻣﺮگ ﺳﻮﻻ و آﻏﺎز ﻗﯿﺎم ﻏﻼﻣﺎن ﺑﻪ رﻫﺒﺮى اﺳﭙﺎرﺗﺎﮐﻮس دﺳﺖ ﺑﻪ ﺷﻤﺸﯿﺮ ﺑﺮده و ﺑﻰﺗﻰﻧﻰ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮد. ﻟﯿﮑﻦ وﻗﺘﻰ ﻟﻮﮐﻮﻟﻮس، ﺳﺮدار رم، ﺑﻪ ﻣﯿﺪان آﻣﺪ، ﺳﭙﺎه ﭘﻮﻧﺖ ﻣﺤﺼﻮر و ﻣﺘﺤﻤﻞ ﺷﮑﺴﺘﻰ ﺳﺨﺖ ﺷﺪ و ﻧﯿﺮوى درﯾﺎﯾﻰ ﻣﻬﺮداد ﻧﯿﺰ ﮐﻪ در اﺛﺮ ﺗﻮﻓﺎن از ﮐﻨﺎر اﻓﺘﺎده ﺑﻮد، راﻫﻰ ﺟﺰ ﭘﻨﺎﻫﻨﺪﮔﻰ ﺑﻪ ارﻣﻨﺴﺘﺎن ﺑﺮاى او ﻧﮕﺬاﺷﺖ.

ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﺗﯿﮕﺮان، ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواى ارﻣﻨﺴﺘﺎن، ﻧﯿﺰ از دﻋﻮت ﻣﻬﺮداد (ﭘﺪر زﻧﺶ) ﺑﻪ رﻣﻰﻫﺎ ﺧﻮددارى ﮐﺮد ﺟﻤﻠﻪى ﺣﻘﺎرتآﻣﯿﺰ و ﻣﻌﺮوﻓﻰ را درﺑﺎره ﺳﭙﺎه رﻣﻰ ﮔﻔﺖ: »اﯾﻦ رﻣﻰﻫﺎ اﮔﺮ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﻔﯿﺮ آﻣﺪهاﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎدﻧﺪ و اﮔﺮ ﺑﺮاى ﺟﻨﮓ آﻣﺪهاﻧﺪ ﻧﯿﺰ ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻢاﻧﺪ.« اﻣﺎ ﮔﺬﺷﺖ زﻣﺎن ﻧﺸﺎن داد ﻧﺒﺮد ﺑﺎ ﻟﮋﯾﻮﻧﺮﻫﺎى رﻣﻰ ﮐﺎرى ﺑﺴﯿﺎر دﺷﻮار و ﺳﺨﺖ اﺳﺖ و ﺗﯿﮕﺮان ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﭘﺪر زن ﺧﻮد در ﺳﺎل ۶۹ ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﻣﻘﻬﻮر اﻧﻀﺒﺎط رﻣﻰ ﻫﺎ ﺷﺪ و ﺗﻨﻬﺎ ﺗﺮس ﻟﻮﮐﻮﻟﻮس ﺳﺮدار رﻣﻰﻫﺎ از ورود ﺑﻪ ﮐﻮهﻫﺎى آرارات ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ارﻣﻨﺴﺘﺎن ﮐﺎﻣﻼ ﺗﺴﺨﯿﺮ ﻧﺸﻮد اﻣﺎ ﭘﻤﭙﻰ ﺳﺮدار دﯾﮕﺮ رﻣﻰ ﮐﻪ ﻓﺎﺗﺢ ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﻣﯿﺎدﯾﻦ ﻧﺒﺮد دﺷﻤﻨﺎن رم ﺑﻮد، اﯾﻦ ﺑﺎر ﻣﺄﻣﻮر ﺧﺎﺗﻤﻪ دادن ﺑﻪ ﻏﺎﺋﻠﻪ ﻣﻬﺮداد ﺷﺪ.

ﺳﺮﭘﺮﺳﻰ ﺳﺎﯾﮑﺲ ﻣﻰﮔﻮﯾﺪ: »ﭘﻤﭙﻰ ﺑﻪ ﻓﻮرﯾﺖ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮد و زﻣﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺸﮑﻰ رﺳﯿﺪ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮐﺮد ﭘﻮﻧﺖ در ﺗﺼﺮف ﻣﻬﺮداد اﺳﺖ و ﻟﻮﮐﻮﻟﻮس ﻫﻨﻮز در ﮐﻮﻫﺴﺘﺎن ﻫﺎى ﻫﺎﻟﯿﺲ ﻋﻠﯿﺎ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﻰﺑﺮد و ﮔﻼﺑﺮﯾﻮ ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ او ﻧﯿﺰ ﺗﺎﮐﻨﻮن اﻗﺪاﻣﻰ در ﺟﻬﺖ اﺟﺮاى ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖ ﺧﻮد ﻧﮑﺮده و ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺟﻨﮕﻰ ﺑﻪ ﺣﺎل وﻗﻔﻪ (درآﻣﺪه) و ﺳﻪ ﻟﮋﯾﻮن در ﮐﻠﯿﮑﯿﻪ ﺑﯿﮑﺎر ﻫﺴﺘﻨﺪ.اﯾﻦ رﻣﻰ ﺑﺰرگ ﺑﺎ ﺟﺪﯾﺖ وﭘﺸﺘﮑﺎر ﻏﺮﯾﺒﻰ روح ﺗﺎزهاى در ﺟﻨﮓ دﻣﯿﺪ و ﺷﻬﺮت ﻧﺎم او ﺳﺒﺐ ﺷﺪﺗﺎ ﺑﺴﯿﺎرى ازﺳﺮﺑﺎزان ﮐﺎرآزﻣﻮده ﮐﻪ دﺳﺖ از ﺟﻨﮓ ﮐﺸﯿﺪه ﺑﻮدﻧﺪ، زﯾﺮ ﺑﯿﺮق او ﺟﻤﻊ ﺷﺪﻧﺪ.« در ﺑﻬﺎر ۶۶ ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﭘﻤﭙﻰ ﺣﻤﻼت ﺧﻮد را آﻏﺎز ﮐﺮد و ﭼﻮن ﻣﻬﺮداد از ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﺎ وى ﭘﺮﻫﯿﺰ داﺷﺖ، ﺑﻪ ﺟﻨﮓ و ﮔﺮﯾﺰ ﺑﺎ وى ﻣﻰﭘﺮداﺧﺖ ﺗﺎ آن ﮐﻪ ﺑﺎ رﺳﯿﺪن ﻗﻮاى ﮐﻤﮑﻰ رم ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻣﻬﺮداد از ﺳﻪ ﻃﺮف ﻣﺤﺎﺻﺮه ﺷﺪه و ﺑﻪ ﮐﻠﻰ ﻣﻨﻬﺪم ﺷﺪﻧﺪ.

ﻣﻬﺮداد در ۶۳ ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﭘﺲ از ﺟﻠﻮﮔﯿﺮى ﺗﯿﮕﺮان از ورود ﻣﺠﺪد او ﺑﻪ ارﻣﻨﺴﺘﺎن و ﺧﯿﺎﻧﺖ ﭘﺴﺮش دﺳﺖ ﺑﻪ ﺧﻮدﮐﺸﻰ زد. ارﻣﻨﺴﺘﺎن ﻧﯿﺰ ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ارﺗﺶ رم، ﺳﻮرﯾﻪ و ﺷﺮق ﻣﺪﯾﺘﺮاﻧﻪ را ﺗﺨﻠﯿﻪ ﮐﺮد و ﻋﻤﻼ رم ﺗﻤﺎم دﺷﻤﻨﺎن آﺳﯿﺎﯾﻰ ﺧﻮد را درﻫﻢ ﮐﻮﺑﯿﺪ.

ﻧﺘﯿﺠﻪى اﯾﻦ ﺟﻨﮓ ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﻣﻬﺮداد ﺷﺸﻢ و رم اﺛﺮات زﯾﺎدى در ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﻰ ﺳﯿﺎﺳﻰ ﺟﻬﺎن ﻣﺘﻤﺪن آن زﻣﺎن داﺷﺖ:

-۱ ارﺗﺶ رم از دﺳﺖ ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﯾﻰ ﺟﺴﻮر، ﺑﻰرﺣﻢ و ﺟﻨﮕﺠﻮ ﮐﻪ ﻣﻰﺗﻮاﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻫﺎﻧﯿﺒﺎل ﺗﻮﺳﻌﻪ اﯾﻦ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى را ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻞ ﻣﻮاﺟﻪ ﮐﻨﺪ، ﺧﻼص ﺷﺪ.
 

٢١

 
-۲ ﺿﺮﺑﺎت ﭘﻰ در ﭘﻰ ﻟﮋﯾﻮنﻫﺎى رﻣﻰ ﺑﻪ ﭘﺎدﺷﺎﻫﻰ ﭘﻮﻧﺖ ﺑﺎﻋﺚ رﻋﺐ در ﮐﻠﯿﻪى ﻣﻤﺎﻟﮏ آﺳﯿﺎى ﺻﻐﯿﺮ ﺷﺪ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺷﮑﺴﺖ ﻣﻬﺮداد دوﻟﺖﻫﺎى ﮐﻮﭼﮏ ﻣﻨﻄﻘﻪ را واداﺷﺖ ﻫﻤﮕﻰ ﺳﺮورى رم را ﺑﭙﺬﯾﺮﻧﺪ.

-۳ دوﻟﺖ اﯾﺮاﻧﻰ ﭘﺎرت ﮐﻪ ﺗﺎزه در ﺣﺎل ﻗﺪرت ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﻮد ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻧﺒﺮدﻫﺎى رم و ارﻣﻨﺴﺘﺎن و ﭘﻮﻧﺖ ﻫﻤﺰﻣﺎن دو »ﺑﺮد« ﺑﺰرگ ﮐﺮد: اول آن ﮐﻪ اﯾﻦ ﻧﺒﺮدﻫﺎ ﺧﻄﺮ ارﺗﺶ رم را ﺳﺎل ﻫﺎ ﺑﺮاى ﻧﺒﺮد ﺟﺪﯾﺪ در ﺷﺮق ﻣﺮﺗﻔﻊ ﮐﺮد و دوم آن ﮐﻪ اﯾﺮان از ﻧﻈﺮ و ﻗﺪرت ﺑﺰرگ ﻣﻨﻄﻘﻪاى ﺷﻤﺎل ﺧﻮد راﺣﺖ ﺷﺪ. ﺣﺎل آﻧﮑﻪ ﺑﻪ وﯾﮋه ارﻣﻨﺴﺘﺎن ﻣﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ دوﻟﺖ ﭘﺎرت (اﺷﮑﺎﻧﻰ) را ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻞ ﻣﻮاﺟﻪ ﮐﻨﺪ. ﮔﻮ اﯾﻦ ﮐﻪ ﻓﺮﻫﺎد ﺳﻮم ﻧﯿﺰ دﯾﺪارى ﺑﺎ ﭘﻤﭙﻰ داﺷﺖ ﮐﻪ ﻧﻮﻋﻰ ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻰ ﺑﺮاى ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ارﻣﻨﺴﺘﺎن ﺑﻮد.

-۵ اﯾﻦ ﻧﺒﺮدﻫﺎ ﺳﺒﺐ ﺷﺪﺗﺎ دوﻟﺖﻫﺎى ﺷﺮﻗﻰ ارﻣﻨﺴﺘﺎن وﭘﻮﻧﺖ ﺑﻪ ﺷﺪت ﺗﻀﻌﯿﻒ ﺷﺪه وﯾﮑﻰ ازآنﻫﺎ ﻣﺤﻮ ﺷﻮدو ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ رم ﺑﯿﻔﺘﺪ. ﺳﺮداران رﻣﻰ اﮐﻨﻮن ﻣﺎﻟﮏ ﻣﻄﻠﻖاﻟﻌﻨﺎن آﺳﯿﺎى ﻧﺰدﯾﮏ، ﺷﻤﺎل آﻓﺮﯾﻘﺎ، ﺟﻨﻮب اروﭘﺎ، ﺑﺎﻟﮑﺎن، اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ، ﻓﺮاﻧﺴﻪ، اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ و ﺳﻮاﺣﻞ و ﺟﺰاﯾﺮ ﻣﺪﯾﺘﺮاﻧﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ۱۰ ﺳﺎل ﻓﺮﺻﺖ داﺷﺘﻨﺪ ﺑﺎ ورود ﺑﻪ ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ ﺗﮑﻠﯿﻒ ﺧﻮد را ﺑﺎ دوﻟﺖ اﯾﺮاﻧﻰ اﺷﮑﺎﻧﻰ ﻧﯿﺰ ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻨﻨﺪ.

ﻧﺒﺮد ﮐﺎره آﻏﺎز ﻧﺒﺮدﻫﺎى اﯾﺮان و رم (ﻧﺒﺮد ﮐﺎره)

رم ﮐﻪ ﭘﺲ از ﻧﺎﺑﻮدى ﮐﺎرﺗﺎژ، ﻧﺎﺑﻮدى ﭘﺎدﺷﺎه ﭘﻮﻧﺖ، ﺗﻀﻌﯿﻒ ارﻣﻨﺴﺘﺎن و ﺗﺴﺨﯿﺮ ﯾﻮﻧﺎن ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ در آﺳﯿﺎى ﺻﻐﯿﺮ و ﻣﺪﯾﺘﺮاﻧﻪ دﺷﻤﻨﻰ ﻧﺪاﺷﺖ

æ    در ﺷﻤﺎل اروﭘﺎ ﻧﯿﺰ ﺗﺎ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﻮد از ﺟﻨﮕﻞﻧﺸﯿﻨﺎن ﺑﻪ اﺳﺎرت ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد، اﮐﻨﻮن ﺑﺮاى ﻓﺘﺢ ﺟﻬﺎن ﻣﺘﻤﺪن آن روز ﺑﺎﯾﺪ وارد ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ ﻣﻰﺷﺪ. ﺣﺎل آن ﮐﻪ در ﺷﺮق ﻗﺪرت ﺟﺪﯾﺪى در ﺣﺎل ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺑﻮد. ﭘﺎرتﻫﺎ ﯾﺎ اﺷﮑﺎﻧﯿﺎن در ﺣﺪود ۱۰۰ ﺳﺎل ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﺑﻪ ﻗﺪرﺗﻰ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ رﺳﯿﺪه و ﺑﺎ اﺧﺮاج ﺳﻠﻮﮐﯿﺎن از ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﺻﻠﻰ اﯾﺮان اﮐﻨﻮن ﻗﺼﺪ ورود ﺑﻪ ارﻣﻨﺴﺘﺎن، آﺳﯿﺎى ﺻﻐﯿﺮ و ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ را داﺷﺘﻨﺪ. ﻃﺒﯿﻌﻰ ﺑﻮد ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ ﺟﻨﮓ اﺟﺘﻨﺎبﻧﺎﭘﺬﯾﺮ ﺑﺎﺷﺪ. ﻣﻬﺮداد اول، ﭘﺎدﺷﺎه اﺷﮑﺎﻧﻰ، اﺑﺘﺪا ﺑﺮاى آن ﮐﻪ از ﺟﺎﻧﺐ ﺑﯿﺎﺑﺎﻧﮕﺮدان ﺷﺮﻗﻰ رﻫﺎ ﺷﻮد، آنﻫﺎ را در ﯾﮏ ﻧﺒﺮد ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪه ﺷﮑﺴﺖ داد و ﺳﮑﺎﻫﺎ و ﺻﺤﺮاﻧﻮردﻫﺎ در اﺛﺮ اﯾﻦ ﺷﮑﺴﺖ ﺗﺎ دهﻫﺎ ﺳﺎل ﻣﺰاﺣﻢ اﯾﺮان ﻧﺸﺪﻧﺪ. ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﺎن او از ﺟﺎﻧﺐ ﺷﻤﺎل و ﺷﺮق راﺣﺖ ﺑﻮدﻧﺪ.

دﻟﯿﻞ اوﻟﯿﻪ ﭘﯿﺪاﯾﺶ ﺗﻀﺎد ﺑﯿﻦ اﯾﺮان و رم در زﻣﺎن ﻧﺒﺮدﻫﺎى ارﻣﻨﺴﺘﺎن و رم، ﭘﻤﭙﻪ، ﺳﺮدار رﻣﻰ، از اﯾﺮان ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﺑﻪ زﯾﺎن ارﻣﻨﺴﺘﺎن ﺷﺮﮐﺖ ﮐﻨﺪ و در ﻣﻘﺎﺑﻞ دو ﺷﻬﺮ

ارﻣﻨﺴﺘﺎن در اﺧﺘﯿﺎر اﯾﺮان ﺑﺎﺷﺪ. اﻣﺎ ﭘﺲ از ﭘﺎﯾﺎن ﺟﻨﮓ و ﺷﮑﺴﺖ ارﻣﻨﺴﺘﺎن، ﭘﻤﭙﻪ ﺑﺎ اﯾﻦ اﺳﺘﺪﻻل ﮐﻪ اﯾﺮان در ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ارﻣﻨﺴﺘﺎن ﺟﺪى ﻧﺒﻮده، از اﯾﻦ ﻗﻮل ﺧﻮد ﺷﺎﻧﻪ ﺧﺎﻟﻰ ﮐﺮد.

ﭘﻤﭙﻪ، ﺳﺮدار ﭘﺮﻗﺪرت رﻣﻰ، ﭘﺲ از ﻣﻄﯿﻊ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺳﻮرﯾﻪ و آﺳﯿﺎى ﺻﻐﯿﺮ وارد ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ ﺷﺪه و اﯾﻦ ﺗﻘﺎﺿﺎى ﻓﺮﻫﺎد، ﭘﺎدﺷﺎه اﯾﺮاﻧﻰ، را ﻣﺒﻨﻰ ﺑﺮ آن ﮐﻪ رود ﻓﺮات ﺣﺪ ﻓﺎﺻﻞ دو ﮐﺸﻮر ﺑﺎﺷﺪ را ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺖ. ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪى ﻣﻮرﺧﺎن، ﭘﻤﭙﻪ در ﻫﻤﺎن زﻣﺎن ﺣﺘﺎ ﺧﯿﺎل ورود ﺑﻪ اﯾﺮان را ﺑﻪ ﺳﺮ داﺷﺖ، اﻣﺎ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ وﺳﻌﺖ ﺧﺎك اﯾﺮان از اﯾﻦ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﻣﻨﺼﺮف ﺷﺪ و آﺗﺶ ﺟﻨﮓ ﻣﻮﻗﺘﺎ ﺧﺎﻣﻮش ﺷﺪ.
ﮐﺮاﺳﻮس و اﯾﺮان ﮐﺮاﺳﻮس، ﭘﻤﭙﻪ و ﺳﺰار، ﺳﻪ ﺳﺮدار ﺑﺰرگ رم در ۶۰ ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺗﻮاﻓﻖ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ در اﻧﺠﺎم ﮐﺎرﻫﺎ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﺑﺎﺷﻨﺪ

æ    ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻋﻠﻰرﻏﻢ وﺟﻮد ﺳﻨﺎ، اﯾﻦ ﺳﻪ ﻧﻔﺮ ﺣﺎﮐﻢ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﺑﻮدﻧﺪ. ﮐﺮاﺳﻮس در ۵۵ ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﺑﻪ ﺣﮑﻤﺮواﯾﻰ ﺳﻮرﯾﻪ ﻣﻨﺼﻮر ﺷﺪ. او در ﺳﺎل ﺑﻌﺪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻗﺪرت ﻟﮋﯾﻮنﻫﺎى رم، ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ را ﺗﺴﺨﯿﺮ و ﻋﻤﻼ اﯾﺮان و رم را ﻫﻢﻣﺮز ﮐﺮد. ﭘﯿﺮوزىﻫﺎى ﻣﺪاوم رم در اروﭘﺎ و ﺷﺮق ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ رم ﻇﻔﺮ ﺑﺮ اﯾﺮان را ﻧﯿﺰ ﮐﺎر ﺳﺎدهاى ﻓﺮض ﮐﻨﺪ.
 

٢٢

 
اﺷﺘﺒﺎه ﺑﺰرگ ﮐﺮاﺳﻮس آرﺗﺎوردﯾﺲ، ﭘﺎدﺷﺎه ارﻣﻨﺴﺘﺎن، ﭘﺲ از آن ﮐﻪ از ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮐﺮاﺳﻮس ﻣﻄﻠﻊ ﺷﺪ، ﺑﻪ او ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد داد ﮐﻪ از ﺧﺎك اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﺑﻪ اﯾﺮان ﺣﻤﻠﻪور

ﺷﻮد. ﭼﺮا ﮐﻪ ﻟﮋﯾﻮﻧﺮﻫﺎ در ﮐﻮﻫﺴﺘﺎن ﺑﻬﺘﺮ ﻣﻰﺟﻨﮕﻨﺪ و ﺳﻮاران ﭘﺎرت (ﻧﻘﻄﻪ ﻗﻮت ارﺗﺶ اﯾﺮان) ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﻨﺪ در ﺧﺎك ﮐﻮﻫﺴﺘﺎن ارﻣﻨﺴﺘﺎن ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻰ ﺗﺎﺧﺖ و ﺗﺎز ﮐﻨﻨﺪ. وى ﺣﺘﺎ وﻋﺪه ۱۶ ﻫﺰار ﺳﻮار و ۳۰ ﻫﺰار ﭘﯿﺎده را ﺑﻪ ﮐﺮاﺳﻮس داد، اﻣﺎ ﮐﺮاﺳﻮس ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻏﺮور ﻧﺎﺷﻰ از ﭘﯿﺮوزىﻫﺎى ﻣﮑﺮر ﻟﮋﯾﻮنﻫﺎى رﻣﻰ وآﺷﻨﺎﯾﻰ ﺑﻪ ﺧﺎك ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ درﺧﻮاﺳﺖ او را ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺖ و ۵۴ ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد آﻣﺎدهى ﺟﺪال ﺑﺎاﯾﺮان ﺷﺪ. اﮔﺮ ﮐﻔﺖ دﺳﺖ ﻣﻦ ﻣﻮ ﻣﻰﺑﯿﻨﯿﺪ، اﯾﺮان را ﺧﻮاﻫﯿﺪ دﯾﺪ ﭘﺎدﺷﺎه اﯾﺮان در اﯾﻦ زﻣﺎن اورد ﺑﻮد. وى در اﺑﺘﺪا ﺧﻮاﻫﺎن ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﺳﺮﺑﺎزان ﮐﺮاﺳﻮس ﻧﺒﻮد و ﺳﻔﯿﺮى ﺑﻪ ﻧﺰد ﮐﺮاﺳﻮس ﻓﺮﺳﺘﺎد ﺑﺎ اﯾﻦ ﭘﯿﺎم

ﮐﻪ اﮔﺮ ﻣﺮدم رم ﺧﻮاﻫﺎن ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﻣﻦ ﺑﻮدﻧﺪ، ﻣﻦ از ﺑﺪﺗﺮﯾﻦ ﻋﻮاﻗﺐ آن ﻧﯿﺰ ﺑﯿﻢ ﻧﺪاﺷﺘﻢ، اﻣﺎ اﮔﺮ ﺷﻤﺎ (ﮐﺮاﺳﻮس) ﺑﺎ ﻫﺪف ﺷﺨﺼﻰ ﻣﻰﺧﻮاﻫﯿﺪ ﺑﻪ اﯾﺮان دﺳﺖاﻧﺪازى ﮐﻨﯿﺪ، ﺣﺎﺿﺮم ﺑﻪ ﺳﻔﺎﻫﺖ ﺷﻤﺎ رﺣﻢ ﮐﺮده و اﺳﺮاى رم را ﭘﺲ دﻫﻢ (ﺗﺎ ﺟﻨﮓ ﻧﺸﻮد) ﮐﺮاﺳﻮس ﻣﻐﺮور، در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﺳﻔﯿﺮ اﯾﺮان ﮔﻔﺖ: »ﺟﻮاب ﺷﻤﺎ را در ﺳﻠﻮﮐﯿﻪ ﻣﻰدﻫﻢ.« (ﻣﺮاد از ﺳﻠﻮﮐﯿﻪ، ﺧﺎك اﯾﺮان اﺳﺖ) و ﺳﻔﯿﺮ اﯾﺮان ﻧﯿﺰ در ﺟﻮاب او ﺑﺎ ﺧﻨﺪه ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻌﺮوﻓﻰ را ﮔﻔﺖ:

»اﮔﺮ در دﺳﺖ ﻣﻦ ﻣﻮ ﻣﻰﺑﯿﻨﯿﺪ اﯾﺮان را ﺧﻮاﻫﯿﺪ دﯾﺪ.« ﺳﺮﻋﺖ ﻋﻤﻞ ﺷﺎه اﯾﺮان

اورد ﮐﻪ در اﯾﻦ زﻣﺎن از ﺳﺮدارى ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺎﻫﻮش و ورزﯾﺪه ﺑﻪ ﻧﺎم ﺳﻮرن (ﺳﻮرﻧﺎ) ﺑﻬﺮه ﻣﻰﺑﺮد، اول ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﻪ ارﻣﻨﺴﺘﺎن ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮد ﺗﺎ از ﺷﮑﻞﮔﯿﺮى ﺳﭙﺎه ﺑﺰرگ ارﻣﻨﻰ ﻋﻠﯿﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﺧﻮد ﺟﻠﻮﮔﯿﺮى ﮐﻨﺪ. ﺳﭙﺲ ﺳﻮرن را ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﮐﺮاﺳﻮس ﻓﺮﺳﺘﺎد. اﻗﺪام اورد از ﻧﻈﺮ ﻧﻈﺎﻣﻰ ﺑﺴﯿﺎر داراى اﻫﻤﯿﺖ ﺑﻮد، ﭼﺮا ﮐﻪ ارﻣﻨﺴﺘﺎن ﺗﺴﺨﯿﺮ ﺷﺪه و ارﺗﺒﺎﻃﺶ ﺑﺎ ﺳﺮدار رﻣﻰ ﻗﻄﻊ ﺷﺪه ﺑﻮد. اﮐﻨﻮن ﺑﺮاى ﭘﯿﺮوزى ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ رﺷﺎدت ﺳﻮاران ﭘﺎرت اﺣﺘﯿﺎج ﺑﻮد.

ﮐﺮاﺳﻮس ﺑﺎ ۴۲ ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﻟﮋﯾﻮن ﺧﻮد وارد ﺟﻠﮕﻪﻫﺎى ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ ﺷﺪه و ﺑﻪ ﺣﺮان ﯾﺎ ﮐﺎره رﺳﯿﺪ. ﺳﻮرن ﮐﻪ ﻣﻰداﻧﺴﺖ ﺳﺮﺑﺎزان ﺣﺮﻓﻪاى و ﻏﺮق در ﺟﻮﺷﻦ و ﻓﻮﻻد رم را ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﻰ ﻧﻤﻰﺗﻮان ﺷﮑﺴﺖ داد، دﺳﺖ ﺑﻪ ﺣﯿﻠﻪى ﺟﻨﮕﻰ زد. وى ﻋﻤﺪه ﺳﻮاران ﭘﺎرﺗﻰ ﺧﻮد را ﭘﺸﺖ ﺗﭙﻪﻫﺎ ﭘﻨﻬﺎن ﮐﺮد و آنﻫﺎﯾﻰ را ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﮐﺮاﺳﻮس ﮐﺸﺎﻧﺪ ﻧﯿﺰ ﻣﻮﻇﻒ ﮐﺮد ﺗﺎ ﺳﻼحﻫﺎى ﺧﻮد را زﯾﺮ ﻟﺒﺎس ﭘﻨﻬﺎن ﮐﻨﻨﺪ.

ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﮐﻪ ﻟﮋﯾﻮنﻫﺎ ﺗﺮﮐﯿﺐ »ﻓﺎﻻﻧﮋ« را ﺑﻪ ﺧﻮد ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﻧﺎﮔﻬﺎن اﯾﺮاﻧﻰﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﺪاى ﻃﺒﻞ از ﮔﻮﺷﻪﻫﺎى ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ ﻟﮋﯾﻮنﻫﺎى رﻣﻰ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮدﻧﺪ. ﺳﺮﺑﺎزان ﻣﻨﻈﻢ رﻣﻰ ﺟﻬﺖ ﻣﺒﺎرزه را ﺗﻐﯿﯿﺮ داده و ﻧﯿﺰهﻫﺎى ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻧﯿﺮوﻫﺎﯾﻰ ﮐﻪ آنﻫﺎ را ﭘﺸﺖ ﻣﻮرد ﻫﺠﻮم ﻗﺮار دادﻧﺪ ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪﻧﺪ اﻣﺎ ﺳﺮﻋﺖ آنﻫﺎ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﺳﻮاران ﭘﺎرت ﻧﺒﻮد و اﯾﻦ ﻟﮋﯾﻮنﻫﺎ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ آنﻫﺎ، ﺟﺎى ﺧﻮد را ﺗﻐﯿﯿﺮ دﻫﻨﺪ.

در اﯾﻦ اﺛﻨﺎ ﺳﻮاران اﯾﺮاﻧﻰ ﻟﺒﺎس ﺧﻮد را ﮐﻨﺎر زده و ﮐﻤﺎنﻫﺎ، ﺳﻼحﻫﺎ و زرهﻫﺎى ﺧﻮد را ﻧﻤﺎﯾﺎن ﮐﺮدﻧﺪ. ﺳﺮداران ﭘﺎرت ﺑﺎ ﺣﺮﮐﺖ زﯾﮕﺰاﮔﻰ ﺗﯿﺮﻫﺎ را ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻟﮋﯾﻮنﻫﺎى رﻣﻰ رﻫﺎ ﮐﺮدﻧﺪ. اﺑﺘﮑﺎر ﻋﻤﻞ اﮐﻨﻮن در دﺳﺖ ﺳﭙﺎه اﯾﺮان ﺑﻮد. آنﻫﺎ ﻟﮋﯾﻮنﻫﺎ را ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺑﯿﺎﺑﺎن ﮐﺸﯿﺪﻧﺪ و ﺑﺨﺶ ﻋﻈﯿﻤﻰ از ﻣﺮدان رﻣﻰ ﺑﺎ ﺗﯿﺮ ﭘﺎرتﻫﺎ ﺑﺮ زﻣﯿﻦ اﻓﺘﺎدﻧﺪ. در اﯾﻦ زﻣﺎن ﻓﺎﺑﯿﻮس، ﭘﺴﺮ ﮐﺮاﺳﻮس ﮐﻪ ﺳﺎلﻫﺎ ﻫﻢ رزم ﺳﺰار ﺑﺰرگ ﺑﻮد، ﺑﺎ ۱۴۰۰ ﺳﻮار ﺳﻨﮕﯿﻦ اﺳﻠﺤﻪ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﮐﺮاﺳﻮس رﺳﯿﺪ.

ورود ﻓﺎﺑﯿﻮس و دﻻورى ﺳﻮاران وى ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﮐﺮاﺳﻮس ﺑﺮاى ﺳﺎﻋﺎﺗﻰ از زﯾﺮ ﺿﺮﺑﺎت ﭘﺎرتﻫﺎ ﺑﯿﺮون آﯾﺪ اﻣﺎ ﻇﺮف ﻫﻤﯿﻦ ﻣﺪت ﻓﺎﺑﯿﻮس و ﺳﻮاران آن ﺑﻪ ﮐﻠﻰ ﺗﻮﺳﻂ ﭘﺎرتﻫﺎ ﻣﻨﻬﺪم ﺷﺪﻧﺪ.

ﮐﺮاﺳﻮس زﻣﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﻣﻰﺧﻮاﺳﺖ ﻣﺠﺪدا ﻓﺮﻣﺎن ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺪﻫﺪ ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺳﺮ ﭘﺴﺮ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻧﯿﺰه ﻣﺮدان ﺳﻮار ﭘﺎرت دﯾﺪ. روﺣﯿﻪ رﻣﻰﻫﺎ اﮐﻨﻮن ﺑﻪ ﺷﺪت ﺗﻀﻌﯿﻒ ﺷﺪه و ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ ﭘﺎرتﻫﺎ ﺣﻤﻼﺗﺸﺎن را ﺗﺸﺪﯾﺪ ﮐﺮدﻧﺪ. اﮐﺘﺎوﯾﻮس، ﺳﺮدار دﯾﮕﺮ رﻣﻰ، در اﯾﻦ ﻣﻮﻗﻊ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﺑﻪ
 

٢٣

 
ﮐﻮﻫﺴﺘﺎن (ﺑﺮاى در اﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪن از ﺣﻤﻠﻪ ﺳﻮاران) داد اﻣﺎ راﻫﻨﻤﺎى ﻋﺮب ﺑﻪ رﻣﻰﻫﺎ ﺧﯿﺎﻧﺖ ﮐﺮد (و ﯾﺎ اﺷﺘﺒﺎه ﮐﺮد) درﻧﺘﯿﺠﻪ ﺳﻮرن ﺑﻪ ﺣﻤﻼت ﺧﻮد ﺑﻪ رﻣﻰﻫﺎ اداﻣﻪ داد.

ﻣﺮگ ﮐﺮاﺳﻮس ﺳﻮرن در اﯾﻦ زﻣﺎن ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﺻﻠﺢ ﺑﻪ ﮐﺮاﺳﻮس را داد اﻣﺎ ﺑﻪ او ﺗﮑﻠﯿﻒ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮاى اﻣﻀﺎى ﺻﻠﺢ ﺑﻪ ﺳﺎﺣﻞ رودﺧﺎﻧﻪ ﺑﯿﺎﯾﺪ. ﮐﺮاﺳﻮس

ﺑﻪ اﯾﺮاﻧﻰﻫﺎ اﻋﺘﻤﺎد ﻧﮑﺮد اﻣﺎ ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﺳﺮﺑﺎزان و ﺳﺮداراﻧﺶ ﺑﻪ وﯾﮋه اﮐﺘﺎوﯾﻮس و ﮐﺎﺳﯿﻮس (ﮐﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﯾﺎان رم ﺷﺪﻧﺪ) ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﭘﺬﯾﺮش اﯾﻦ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺷﺪ. وى و ﺳﻮاران ﻫﻤﺮاه او در ﺣﯿﻦ ﺣﺮﮐﺖ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ اردوى اﯾﺮان ﺑﺎ ﭘﺎرتﻫﺎ درﮔﯿﺮ ﺷﺪه و ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ.

در اﯾﻦ ﮐﻪ ﭼﻪ ﮐﺴﻰ ﻣﺴﺒﺐ ﻣﺮگ او ﺑﻮد ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺑﺮﺧﻰ ﻣﻮرﺧﺎن ﺧﻠﻒ وﻋﺪه ﺳﻮرن را دﻟﯿﻞ اﯾﻦ اﻣﺮ ﻣﻰداﻧﻨﺪ، ﺑﺮﺧﻰ ﺑﺮوز ﺷﻮرش در اردوى رﻣﻰ و ﺑﺮﺧﻰ ﻧﯿﺰ دﺳﺖ ﺑﻪ اﺳﻠﺤﻪ ﺑﺮدن ﻫﻤﺮاﻫﺎن ﮐﺮاﺳﻮس را.

اﻣﺎ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺗﻘﺪﯾﺮ ﻣﺮگ ﮐﺮاﺳﻮس ﺳﭙﺎه رم را ﻣﺘﻮﺣﺶ و ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﮐﺮد. ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻰﺷﻮد از ﺳﭙﺎه رم ۲۰ ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﮐﺸﺘﻪ، ۱۰ ﻫﺰار ﻧﻔﺮ اﺳﯿﺮ اﯾﺮاﻧﻰﻫﺎ و ۱۰ ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﺷﮑﺎر اﻋﺮاب ﺑﯿﺎﺑﺎﻧﮕﺮد ﺷﺪﻧﺪ.

ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﺒﺮد ﮐﺎره -۱ ﻧﺒﺮد ﮐﺎره ﯾﺎ ﺣﺮان ﻧﺒﺮدى ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪه و ﻣﺮﮔﺒﺎر ﺑﻮد. ﺑﺮاى اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر رم در ﻣﺼﺎف ﺑﺎ ﯾﮏ دوﻟﺖ، ﺷﮑﺴﺖ ﻗﻄﻌﻰ ﺧﻮرده و ۹۰ درﺻﺪ

از ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻟﮋﯾﻮنﻫﺎى ﺷﺮﻗﻰ ﺧﻮد را از دﺳﺖ داد.اﯾﻦ ﺷﮑﺴﺖ را رم دراوج ﻗﺪرت از دوﻟﺖ ﺗﺎزه ﻗﺪرت ﯾﺎﻓﺘﻪى ﭘﺎرت ﯾﺎاﺷﮑﺎﻧﻰ ﺧﻮرده ﺑﻮد. -۲ در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ذﮐﺮ ﺷﺪ ﺳﻪ ﺳﺮدار ﺑﺰرگ رم ﮐﺮاﺳﻮس، اﮐﺘﺎوﯾﻮس و ﮐﺎﺳﯿﻮس ﺣﻀﻮر داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪهى ﻋﻼﻗﻪ رم ﺑﻪ ﻓﺘﺢ اﯾﺮان ﺑﻮد اﻣﺎ ﻣﺮگ ﯾﮏ ﺳﺮدار و ﺳﺮاﻓﮑﻨﺪﮔﻰ دو ﺳﺮدار دﯾﮕﺮ ﺑﺮاى رم ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺤﻤﻞ ﻧﺒﻮد.

-۳ ﺣﻤﻠﻪ ﭘﺎرت ﻫﺎ در ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﺸﻬﻮر ﮔﺸﺖ ﺗﺎ آن ﺟﺎ ﮐﻪ ﺟﻨﮓ و ﮔﺮﯾﺰ ﻋﻠﯿﻪ ﺳﭙﺎهﻫﺎى ﻣﻨﻈﻢ ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﺗﺎﮐﺘﯿﮏ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﺑﺴﯿﺎرى از ﺳﺮداران ﺟﻨﮕﻰ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻰﺷﻮد، ﺟﻨﮓ و ﮔﺮﯾﺰ ﭘﺎرﺗﯿﺰاﻧﻰ از ﮐﻠﻤﻪى ﭘﺎرت ﻣﻰآﯾﺪ.

-۴ ﻇﺎﻫﺮا رﻣﻰﻫﺎ ﻓﻬﻤﯿﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﻋﺒﻮر از دﺟﻠﻪ و ﻓﺮات ﮐﺎر آﺳﺎﻧﻰ ﻧﯿﺴﺖ و ﭘﯿﺸﺮوى آنﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﻮى ﺷﺮق اﻗﺪاﻣﻰ ﭘﺮزﺣﻤﺖ اﺳﺖ.

ﺷﺎﯾﺪ ﺑﺘﻮان ﺑﻪ ﺟﺮأت ﮔﻔﺖ ﮐﻪ اﯾﺮان در دوران اﺷﮑﺎﻟﻰ و ﺑﻌﺪ ﺳﺎﺳﺎﻧﻰ ﻣﺎﻧﻊ اﺻﻠﻰ ﺗﻮﺳﻌﻪ دول ﻏﺮﺑﻰ ﺑﺮاى دﺳﺘﯿﺎﺑﻰ آن ﻫﺎ ﺑﻪ ﺷﺮق ﺑﻪ وﯾﮋه ﻫﻨﺪ، ﻣﺎورااﻟﻨﻬﺮ و ﺧﺎك اﯾﺮان ﺷﺪ.

-۵ رم اﮐﻨﻮن ﻣﺘﻮﺟﻪ وﺟﻮد ﯾﮏ دﺷﻤﻦ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺰرگﺗﺮ از دﺷﻤﻨﺎن ﻗﺒﻞ ﺧﻮد (ﭘﺎدﺷﺎه ﭘﻮﻧﺖ، ﮔﻞﻫﺎ، ژرﻣﻦﻫﺎ و ﻫﺎﻧﯿﺒﺎل) ﺷﺪه ﺑﻮد، ﻗﺪرﺗﻰ ﮐﻪ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﭘﻬﻨﺎورى ﺧﺎك، ﻧﻔﻮس ﻓﺮاوان و ﺗﻮاﺗﻦ ﺑﺎﻻى ﺟﻨﮕﺎورى ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ ﺷﮑﺴﺖ ﻧﺸﺎن ﻣﻰداد.

ﻧﺒﺮد ﺑﺮدﮔﺎن ﻗﯿﺎم ﺑﺮدﮔﺎن ﺑﻪ رﻫﺒﺮى اﺳﭙﺎرﺗﺎﮐﻮس

اﺳﺎس ﻗﺪرت اﻣﭙﺮاﺗﻮرى رم در ﺑﻬﺮهﮐﺸﻰ از ﻏﻼﻣﺎن، ﺑﺮدﮔﺎن و ﮔﻼدﯾﺎﺗﻮرﻫﺎ ﺑﻮد. در ۷۳ ﭘﯿﺶ از ﻣﯿﻼد اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﺑﺎ ﺗﻬﺪﯾﺪ ﺑﺴﯿﺎر ﺟﺪى داﺧﻠﻰ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻗﯿﺎم ﺑﺮدﮔﺎن روﺑﻪرو ﺷﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺗﺎزه ﻧﻔﺴﻰ ﻧﯿﺮوﻫﺎى رﻣﻰ ﻧﺒﻮد، ﻫﻤﯿﻦ ﺷﻮرش ﺳﺒﺐ ﭘﺎﯾﺎن ﻋﻤﺮ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﻣﻰﺷﺪ.

ﻇﻬﻮر اﺳﭙﺎرﺗﺎﮐﻮس اﺳﭙﺎرﺗﺎﮐﻮس ﯾﮏ ﮔﻼدﯾﺎﺗﻮر ﺑﻮد.ﻣﺮداﻧﻰ ﮐﻪ دراﺛﺮ ﻣﺒﺎرزات داﺋﻤﻰ ﺑﺎﯾﮑﺪﯾﮕﺮ (ﺑﺮاى ﺗﻔﺮﯾﺢ اﺷﺮاف رم) ﻣﺮداﻧﻰ ﻗﻮى وﺟﻨﮕﺎور ﺑﻮدﻧﺪ، اﻣﺎ

اﺳﭙﺎرﺗﺎﮐﻮس ﺑﺮﺧﻼف ﺑﺮدﮔﺎن وﮔﻼدﯾﺎﺗﻮرﻫﺎى ﻋﺎدى ﻣﺮدى ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺎﻫﻮش و داراى ﻗﺪرت رﻫﺒﺮى ﺑﻮد. ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻰﺷﻮد،ﮐﯿﻨﻪ اﯾﻦ ﺟﻨﮕﺠﻮى اﺳﭙﺎرت زﻣﺎﻧﻰ ﺑﻪ اوج ﻣﻰرﺳﺪﮐﻪ ﺑﺮاى ﻧﺒﺮدﺑﺎ او ﻣﺮدى ﻋﻈﯿﻢاﻟﺠﺜﻪ ﺳﯿﺎﻫﭙﻮﺳﺖ از ﻣﯿﺎن ﻣﺮدان آﻓﺮﯾﻘﺎﯾﻰ را ﺑﺮﻣﻰﮔﺰﯾﻨﻨﺪو اﯾﻦ ﻣﺮد ﻋﻠﻰرﻏﻢ ﭘﯿﺮوزى در ﺟﻨﮓ ﺗﻦ ﺑﻪ ﺗﻦ ﺑﺎ اﺳﭙﺎرﺗﺎﮐﻮس ازﮐﺸﺘﻦ اواﻣﺘﻨﺎع ﻣﻰﮐﻨﺪودرآﻣﻔﻰ ﺗﺌﺎﺗﺮﺑﺰرگ رم ﺑﺪﺳﺖ ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﺎن ﮐﺸﺘﻪ ﻣﻰﺷﻮد.
 

٢٤

 
در ﻫﺮ ﺻﻮرت اﺳﭙﺎرﺗﺎﮐﻮس در اﺑﺘﺪا ﺑﺎ ﺷﻮراﻧﺪن ﻏﻼﻣﺎن و ﮔﻼدﯾﺎﺗﻮرﻫﺎ، ﺳﯿﺎﻫﭽﺎلﻫﺎى ﺷﻬﺮ ﻣﺎﭘﻮا را ﻣﻰﺷﮑﻨﺪ و ﭘﺲ از ﮐﺸﺘﻦ ﮐﻠﯿﻪ ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﺎن و ﻗﺮاوﻻن ﺑﻪ ﮐﻮه وزوو ﻓﺮار ﻣﻰﮐﻨﺪ. او در آن ﺟﺎ ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ ﻗﺪرت ﯾﺎﻓﺖ و ﺑﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ اﻣﻼك ﺑﺮدهداران رﻣﻰ ﺳﻼحﻫﺎى آنﻫﺎ را ﻣﺼﺎدره ﮐﺮده و ﺑﻪ ﻧﻔﺮات ﺧﻮد اﻓﺰود.

اوﻟﯿﻦ ﻧﺒﺮد اﻗﺪاﻣﺎت اﺳﭙﺎرﺗﺎﮐﻮس ﺳﺒﺐ وﺣﺸﺖ ﺷﺪﯾﺪ اﺷﺮاف و زﻣﯿﻦداران رﻣﻰ ﺷﺪ و آنﻫﺎ از ﺳﻨﺎ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﻧﯿﺮوﯾﻰ ﺑﺮاى ﺳﺮﮐﻮﺑﻰ اﯾﻦ ﯾﺎﻏﻰ

ﺑﻔﺮﺳﺘﻨﺪ، ﺳﭙﺎه ﺑﺰرﮔﻰ از رم ﻋﺎزم ﺳﺮﮐﻮب ﺷﻮرﺷﯿﺎن ﺷﺪ و ﮐﻮه وزوو و ﺗﺎﮐﺴﺘﺎنﻫﺎى اﻃﺮاف آن را ﻣﺤﺎﺻﺮه ﮐﺮد. رﻣﯿﺎن ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺼﻮر ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﮔﺮﺳﻨﮕﻰ ﺷﻮرﺷﯿﺎن را از ﭘﺎى در ﻣﻰآورد، اﻣﺎ ﺑﺮدﮔﺎن ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از درﺧﺘﺎن ﺗﺎك ﭘﻠﮑﺎﻧﻰ اﯾﺠﺎد ﮐﺮدﻧﺪ و ﺷﺒﺎﻧﻪ از ﺷﮑﺎف ﺑﺰرگ و ﺑﻠﻨﺪ ﮐﻮه ﮔﺬﺷﺘﻨﺪ و از ﭘﺸﺖ ﺑﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎى رم ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮدﻧﺪ. ﻧﺒﺮد ﻣﻬﯿﺒﻰ در ﮔﺮﻓﺖ. ﺑﺮدﮔﺎن ﮐﻪ ﺑﺮاى »زﻧﺪﮔﻰ« ﻣﻰﺟﻨﮕﯿﺪﻧﺪ، از ﺟﺎن ﺧﻮد ﮔﺬﺷﺘﻪ و ﺑﻰﻣﺤﺎﺑﺎ ﺑﻪ ﻟﮋﯾﻮنﻫﺎى رﻣﻰ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﻰﺑﺮدﻧﺪ، ﻟﮋﯾﻮنﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﭼﻮن ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ آراﯾﺶ ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ، ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺗﻦ ﺑﻪ ﺗﻦ ﺷﺪﻧﺪ و ﮔﻼدﯾﺎﺗﻮرﻫﺎ ﮐﻪ ﻣﺮﮐﺰ و ﻗﻠﺐ واﺣﺪﻫﺎى ﺷﻮرﺷﻰ ﺑﻮدﻧﺪ، ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻣﻬﺎرت و ﺟﺴﺎرت در اﯾﻦ ﻧﻮع ﻧﺒﺮدﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﻣﺮدان رﻣﻰ را از ﭘﺎى درآورده و ﻟﮋﯾﻮن رﻣﻰ را ﺑﻪ ﮐﻠﻰ ﻧﺎﺑﻮد ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ.

ﭘﺨﺶ اﯾﻦ ﺧﺒﺮ ﮐﻪ ﯾﮏ ﻟﮋﯾﻮن ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ رﻣﻰ ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺮدﮔﺎن ﺑﺪون ﺳﻼح ﻧﺎﺑﻮد ﺷﺪه، ﺳﺒﺐ ﻓﺮار دهﻫﺎ ﻫﺰار ﺑﺮده از ﻣﺰارع و ﭘﯿﻮﺳﺘﻦ آنﻫﺎ ﺑﻪ اﺳﭙﺎرﺗﺎﮐﻮس ﺷﺪ. در ﭘﺎﯾﯿﺰ ۷۳ ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد، اﺳﭙﺎرﺗﺎﮐﻮس ۴۰ ﻫﺰار ﻧﯿﺮو از ﮐﺸﻮرﻫﺎى ﮔﻞ، ﺳﻮرﯾﻪ، ﻣﻘﺪوﻧﯿﻪ، ﯾﻮﻧﺎن و ﺷﻤﺎل آﻓﺮﯾﻘﺎ در اﺧﺘﯿﺎر داﺷﺖ ﮐﻪ اﮔﺮﭼﻪ زﺑﺎن ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ را ﻧﻤﻰﻓﻬﻤﯿﺪﻧﺪ، اﻣﺎ ﻓﺮﻣﺎن اﺳﭙﺎرﺗﺎﮐﻮس را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان رﻫﺒﺮ اﻃﺎﻋﺖ ﻣﻰﮐﺮدﻧﺪ. اﺳﭙﺎرﺗﺎﮐﻮس در ﺑﯿﻦ ﺳﭙﺎه ﺧﻮد ﺻﺪﻫﺎ آﻫﻨﮕﺮ زﺑﺮدﺳﺖ داﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ آنﻫﺎ دﺳﺘﻮر داد اﺳﻠﺤﻪ ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﺳﭙﺎﻫﺶ را ﺗﻬﯿﻪ ﮐﻨﻨﺪ. او ﻏﺎرت اﻣﻮال دﻫﻘﺎﻧﺎن ﺧﺮدهﭘﺎ را ﻣﻤﻨﻮع ﮐﺮد، اﻣﺎ ﺣﻤﻼت ﻣﺘﻌﺪدى ﺑﻪ اﻣﻼك اﺷﺮاف و ﺑﺮدهداران ﮐﺮد و اﻧﺪك اﻧﺪك ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ ﻧﯿﺮوﯾﻰ ﻣﻬﺎر ﻧﺸﺪﻧﻰ و ﻣﻬﯿﺐ ﺷﺪ.

اوج ﻗﺪرت اﺳﭙﺎرﺗﺎﮐﻮس ﺑﺎ ﻫﻮش ﻓﺮاوان ﺧﻮد ﻣﻰداﻧﺴﺖ ﺑﺎ ﯾﮏ ﺳﭙﺎه ﻏﯿﺮﺣﺮﻓﻪاى ۴۰ ﻫﺰار ﻧﻔﺮى ﻧﻤﻰﺗﻮان ﺑﺎ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى رم ﮐﻪ در آن زﻣﺎن ﻗﺪرت

اول دﻧﯿﺎ ﺑﻮد و ﺣﺪاﻗﻞ ۲۰۰ ﻫﺰار ﻟﮋﯾﻮن در اﺧﺘﯿﺎر داﺷﺖ، ﺑﺠﻨﮕﺪ. ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﺳﺘﺮاﺗﮋى او ﺧﺮوج از اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﺑﻮد. او ﺳﭙﺎﻫﺶ را ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺷﻤﺎل اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ راﻧﺪ. ﺳﻨﺎى رم دو ﺳﭙﺎه ﺟﺪﯾﺪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎل اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﺗﺎ ﻣﺎﻧﻊ ﺧﺮوج ﺳﭙﺎﻫﯿﺎن ﺑﺮدﮔﺎن ﺷﻮد.

اﻣﺎ اﺳﭙﺎرﺗﺎﮐﻮس ﺑﺎ ﺣﯿﻠﻪ ﺟﻨﮕﻰ ﻣﻨﺎﺳﺒﻰ ﻣﺎﻧﻊ ﺑﻪ ﻫﻢ ﻣﺘﺼﻞ ﺷﺪن اﯾﻦ دو ﺳﭙﺎه ﺷﺪ و آنﻫﺎ را ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ درﻫﻢ ﮐﻮﺑﯿﺪ. اﻧﻬﺪام ﭘﻰ در ﭘﻰ ﻟﮋﯾﻮنﻫﺎى رﻣﻰ دو اﺛﺮ ﻫﻢزﻣﺎن داﺷﺖ: اول ﺑﺴﯿﺞ ﮐﻞ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﺑﺮاى ﮐﻮﺑﯿﺪن ﻗﯿﺎم ﺑﺮدﮔﺎن و دوم ﻣﻐﺮور ﺷﺪن ﮔﻼدﯾﺎﺗﻮرﻫﺎ و ﺗﺼﻤﯿﻢ آنﻫﺎ ﺑﺮاى ﻓﺘﺢ رم!

در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺷﻮرﺷﯿﺎن ﺑﺮاى آزادى ﺗﻨﻬﺎ ﮐﻮهﻫﺎى آﻟﭗ را ﭘﯿﺶرو داﺷﺘﻨﺪ، وﻟﻰ آن ﻫﺎ ﺑﻪ اﺳﺘﺪﻻلﻫﺎى اﺳﭙﺎرﺗﺎﮐﻮس ﮔﻮش ﻧﺪاده و ﺑﺮاى ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ داﺧﻞ رم اﺻﺮار ﮐﺮدﻧﺪ.

ورود ﮐﺮاﺳﻮس و ﭘﻤﭙﻪ ﮐﺮاﺳﻮس و ﭘﻤﭙﻪ ﺳﺮداران ﺑﺰرگ رم در آن زﻣﺎن ﺑﻮدﻧﺪ و ورزﯾﺪهﺗﺮﯾﻦ ﻟﺸﮑﺮﯾﺎن را در اﺧﺘﯿﺎر داﺷﺘﻨﺪ. ورود اﯾﻦ دو ﺑﻪ ﻋﺮﺻﻪ ﻧﺒﺮد ﮐﺎر

اﺳﭙﺎرﺗﺎﮐﻮس را ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺨﺖ ﮐﺮد. ﺧﺒﺮ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ارﺗﺶ ﺑﺮدﮔﺎن، ﺑﺮده داران و ﺳﻨﺎى رم را وﺣﺸﺖزده ﮐﺮد و ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﻓﺌﻮدور ﮐﻮروﻓﮑﯿﻨﻰ در ﮐﺘﺎب ﺗﺎرﯾﺦ رم ﺑﺎﺳﺘﺎن ﻣﻰﻧﻮﯾﺴﺪ: از اﯾﻦ ﺟﺎ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﺷﻤﺎرش ﻣﻌﮑﻮس ﺑﺮاى ﺳﻘﻮط ﻗﯿﺎم ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن آﻏﺎز ﻣﻰﺷﻮد، ﭼﺮا ﮐﻪ دﯾﮕﺮ ﺣﺮف ﺷﻨﻮى آن ﻫﺎ از اﺳﭙﺎرﺗﺎﮐﻮس ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳﯿﺪه ﺑﻮد. آنﻫﺎ از وى ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ رم ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ اﻓﺴﺎﻧﻪاى اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﺣﻤﻠﻪ ﮐﻨﺪ اﻣﺎ اﺳﭙﺎرﺗﺎﮐﻮس ﺧﻮب ﻣﻰداﻧﺴﺖ ﺗﺴﺨﯿﺮ اﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﻋﻈﯿﻢ ﺑﺎ ﺳﭙﺎه وى اﻣﮑﺎن ﻧﺪارد و ﺣﺘﺎ ﺳﻌﻰ ﮐﺮد ﮔﻼدﯾﺎﺗﻮرﻫﺎ را وادار ﺑﻪ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﺷﻤﺎل اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﮐﻨﺪ اﻣﺎ درﺧﻮاﺳﺖﻫﺎى او ﺑﺎ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺮدﮔﺎن ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪ. ﺳﭙﺲ او اﺑﺘﺪا دو ﻟﮋﯾﻮن رﻣﻰ را ﮐﻪ در ﻧﺰدﯾﮑﻰ ﺷﻬﺮ ﻣﻮﺿﻊ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ، درﻫﻢ ﮐﻮﺑﯿﺪ و
 

٢٥

 
ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺟﻨﻮب اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ درآﻣﺪ. اﻣﺎ ﺳﭙﺎه ﻋﻈﯿﻢ ﮐﺮاﺳﻮس ﺑﻪ ﺗﻌﻘﯿﺐ وى ﭘﺮداﺧﺖ. ﮐﺮاﺳﻮس ﺳﻌﻰ داﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﺮدﮔﺎن را ﺑﺎ ﮔﺮﺳﻨﮕﻰ از ﭘﺎى درآورد. ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ، آنﻫﺎ را ﺑﻪ ﺟﻨﻮب ﺷﺒﻪ ﺟﺰﯾﺮه اﯾﻨﯿﻦ (ﭘﺎﺷﻨﻪ ﭼﮑﻤﻪ اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ) ﻋﻘﺐ راﻧﺪ و آنﻫﺎ را ﺑﻪ ﻣﺤﺎﺻﺮه اﻧﺪاﺧﺖ. از آن ﻃﺮف ﻋﻈﻤﺖ ﻟﮋﯾﻮنﻫﺎى ﮐﺮاﺳﻮس ﺗﺮس را ﺑﺮاى اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر در دل ﮔﻼدﯾﺎﺗﻮرﻫﺎ و ﺑﺮدﮔﺎن اﻧﺪاﺧﺖ. آنﻫﺎ ﮐﻪ ﺗﺎﮐﻨﻮن ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﻟﮋﯾﻮنﻫﺎى ۵ ﺗﺎ ۲۰ ﻫﺰار ﻧﻔﺮه ﺟﻨﮕﯿﺪه ﺑﻮدﻧﺪ، اﮐﻨﻮن ﺷﺎﻫﺪ ﺻﻒآراﯾﻰ ﻧﯿﻤﻰ از ارﺗﺶ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى رم در ﺟﻨﻮب اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﺑﻮدﻧﺪ.

ﺳﻨﺎ ﺑﺮاى آن ﮐﻪ ﺧﯿﺎل ﺧﻮد را راﺣﺖ ﮐﻨﺪ، ﭘﻤﭙﻪ، ﺳﺮدار اﻓﺴﺎﻧﻪاى رم، را ﺑﺎ ﺳﭙﺎﻫﯿﺎن ﺑﺰرﮔﺶ از اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ و ﺑﺎﻟﮑﺎن ﻓﺮاﺧﻮاﻧﺪ ﺗﺎ ﺷﺘﺎﺑﺎن ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺟﻨﻮب ﻏﺮب اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ.

اﮐﻨﻮن اﺳﭙﺎرﺗﺎﮐﻮس و ﻣﺮداﻧﺶ (و زﻧﺎن و ﮐﻮدﮐﺎن ﻫﻤﺮاﻫﺸﺎن) ﺑﺎﯾﺪ ﺑﯿﻦ ﻣﺮگ در اﺛﺮ ﮔﺮﺳﻨﮕﻰ و ﻣﺮگ ﺑﺎ ﺷﻤﺸﯿﺮ ﻟﮋﯾﻮنﻫﺎ ﯾﮑﻰ را اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻰﮐﺮدﻧﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ ﮐﺸﺘﻰﻫﺎى دزدان درﯾﺎﯾﻰ ﮐﻪ ﺑﻪ آنﻫﺎ ﻗﻮل داده ﺑﻮد آنﻫﺎ را ﺑﻪ ﺳﯿﺴﯿﻞ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ، ﺧﻠﻒ وﻋﺪه ﮐﺮده و آنﻫﺎ اﮐﻨﻮن در ﻣﻮاﺟﻪ ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﻗﺪرت ﺟﻬﻨﻤﻰ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﺑﻮدﻧﺪ. اﺳﭙﺎرﺗﺎﮐﻮس در ﯾﮏ ﺷﺐ ﺗﻮﻓﺎﻧﻰ زﻣﺴﺘﺎن ۷۲ ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﺑﻪ ﺟﺴﺎرت ﺑﺴﯿﺎر ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﭼﻨﺪ ﻫﺰار ﻧﻔﺮ از ﺷﺠﺎعﺗﺮﯾﻦ ﻣﺮداﻧﺶ ﺑﻪ ﺿﻌﯿﻒﺗﺮﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪى ﺧﻂ ﻣﺤﺎﺻﺮه ﮐﺮاﺳﻮس ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮد و ﻣﻮﻓﻖ ﺷﺪ ﻣﺮدان و زﻧﺎن ﺧﻮد را از ﻣﺤﺎﺻﺮه ﻧﺠﺎت دﻫﺪ اﻣﺎ ﺑﺎز ﻫﻢ ﺗﻔﺮﻗﻪ ﺑﯿﻦ ﻣﺮدم ﻓﺮودﺳﺖ ﻫﻤﺮاه او ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ او ﻧﯿﻤﻰ از ﺳﭙﺎﻫﺶ را ﮐﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت دﺳﺘﻪﻫﺎى ﮐﻮﭼﮏ از او ﺟﺪا ﺷﺪﻧﺪ، از دﺳﺖ ﺑﺪﻫﺪ. اﯾﻦ ﻣﺮدان و زﻧﺎن ﻇﺮف ﭼﻨﺪ روز ﺗﻮﺳﻂ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﮐﺮاﺳﻮس ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺷﺪﻧﺪ ﺑﺪون آن ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ از ﺧﻮد دﻓﺎع ﮐﻨﻨﺪ. اﮐﻨﻮن ﭘﻤﭙﻪ ﻧﯿﺰ رﺳﯿﺪه ﺑﻮد.

آﺧﺮﯾﻦ ﻧﺒﺮد اﺳﭙﺎرﺗﺎﮐﻮس ﺑﺮاى آن ﮐﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﮐﺮاﺳﻮس را ﻗﺒﻞ از ﺗﻘﻮﯾﺖ ﺗﻮﺳﻂ ﭘﻤﭙﻪ از ﺑﯿﻦ ﺑﺒﺮد، در ۷۱ ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﺑﻪ آن ﻫﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮد اﻣﺎ

ﮐﻮﭼﮏ ﺷﺪن ﺳﭙﺎه او از ﯾﮏ ﻃﺮف و ﻧﺎاﻣﯿﺪى ﻣﺮداﻧﺶ (ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻓﺮا رﺳﯿﺪن ﭘﻤﭙﻪ ﺑﺎ ۱۰۰ ﻫﺰار ﻣﺮد ﺟﻨﮕﻰ ﺗﺎزه ﻧﻔﺲ) از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ، ﻧﮕﺬاﺷﺖ از اﯾﻦ ﻣﯿﺪان ﭘﯿﺮوز درآﯾﻨﺪ. اﺳﭙﺎرﺗﺎﮐﻮس ﺳﻌﻰ ﮐﺮد ﺧﻮد را ﺑﻪ ﮐﺮاﺳﻮس ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﮐﺸﺘﻦ او روﺣﯿﻪ ﺳﭙﺎه رﻣﻰ را ﺑﺸﮑﻨﺪ اﻣﺎ ﺑﺎ وﺟﻮد ﮐﺸﺘﻦ دو ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه رﻣﻰ ﺑﻪ ﮐﺮاﺳﻮس ﻧﺮﺳﯿﺪه و ﻧﯿﺰهاى از ﭘﺸﺖ ﺑﻪ راﻧﺶ اﺻﺎﺑﺖ ﮐﺮد. اﻣﺎ او ﺑﺎ ﮐﺸﯿﺪن ﻧﯿﺰه از ﭘﺎى ﺧﻮد ﯾﮏ ﻫﺴﺘﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﻣﺮﮐﺰ ﻣﯿﺪان ﺗﺸﮑﯿﻞ داد. اﮐﻨﻮن ﻟﮋﯾﻮنﻫﺎى ذﺧﯿﺮه ﯾﮑﻰ ﭘﺲ از دﯾﮕﺮى وارد ﻣﯿﺪان ﺟﻨﮓ ﺷﺪﻧﺪ و ﮔﻼدﯾﺎﺗﻮرﻫﺎى ﺧﺴﺘﻪ و ﻏﻼﻣﺎن، ﻣﺮﺗﺐ ﺿﻌﯿﻒﺗﺮ ﻣﻰﺷﺪﻧﺪ. اﻣﺎ آنﻫﺎ ﮐﻪ ﻣﻰداﻧﺴﺘﻨﺪ ﻣﺮگ در ﻣﯿﺪان ﺑﻬﺘﺮ از ﻣﺮگ ﺑﺮ روى ﺻﻠﯿﺐ اﺳﺖ، ﺑﻪ ﻣﺒﺎرزه اداﻣﻪ دادﻧﺪ. ﻧﺒﺮد ﺑﻰرﺣﻤﺎﻧﻪ اداﻣﻪ ﯾﺎﻓﺖ ﺗﺎ آن ﮐﻪ ﭘﻤﭙﻪ ﻧﯿﺰ ﺳﺮ رﺳﯿﺪ و از اﯾﻦ زﻣﺎن ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﺑﺎﻗﻰ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﺮدﮔﺎن ﮐﻪ ۶ ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﺑﻮدﻧﺪ، ﺗﻮان ﺧﻮد را ﭘﺎﯾﺎن ﯾﺎﻓﺘﻪ دﯾﺪﻧﺪ و ﭘﻤﭙﻪ ﻧﯿﺰ آنﻫﺎ را ﺑﻪ اﺳﺎرت ﻧﮕﺮﻓﺖ، ﺑﻠﮑﻪ ﻫﻤﻪ آنﻫﺎ را ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﮐﺮد و ﺑﻪ دﺳﺘﻮر ﺳﻨﺎ، آنﻫﺎ را ﺑﺮ روى ﻫﺰاران ﺻﻠﯿﺐ در ﺟﺎده ﺷﻬﺮ ﮐﻮﭘﻮآ (ﻣﺤﻞ اوﻟﯿﻪ آﻏﺎز ﻗﯿﺎم) آوﯾﺨﺖ.

ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻗﯿﺎم ﺑﺮدﮔﺎن رم در دﻫﻪ ۶۰ و ۷۰ ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد در اوج ﻗﺪرت ﺑﻮد. اﯾﻦ ﻗﺪرت ﻋﻈﯿﻢ در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺑﻪ دﻟﯿﻞ آن ﮐﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ اﺷﮑﺎﻧﯿﺎن در اﯾﺮان در

اﺑﺘﺪاى ﮐﺎر ﺑﻮد و ﮐﺎرﺗﺎژ ﻧﯿﺰ ﻧﺎﺑﻮده ﺷﺪه ﺑﻮد، دﺷﻤﻨﻰ ﻧﺪاﺷﺖ و ﺑﺎ ﻗﺪرت ﻧﻈﺎﻣﻰﮔﺮى و ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﺮدهدارى در ﺣﺎل ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺧﻮد ﺑﻮد، ﻗﯿﺎم ﺑﺮدﮔﺎن ﺑﻪ دﻟﯿﻞ آن ﮐﻪ ﻗﯿﺎم داﺧﻠﻰ ﺑﻮد، ﻣﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺧﯿﻠﻰ ﺳﺮﯾﻊ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﯾﺎﺑﺪ و اﻣﭙﺮاﺗﻮرى را از ﻫﻢ ﺑﭙﺎﺷﺪ اﻣﺎ وﺟﻮد ﻣﺮدان ﺑﺰرگ ﺟﻨﮕﻰ در رم ﮐﻪ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر را ﺑﺴﯿﺎر ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﮐﺮده ﺑﻮد و از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ اﺳﭙﺎرﺗﺎﮐﻮس ﻧﯿﺰ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻋﺪم

ﺑﺮﺧﻮردارى از ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﺗﺮﺑﯿﺖ ﺷﺪه و ﻓﺮﻣﺎنﭘﺬﯾﺮ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ ﺳﺎن ﯾﮏ ﺳﺮدار ﻧﻈﺎﻣﻰ از ﭘﯿﺮوزىﻫﺎى ﺧﻮد ﺑﻬﺮه ﺟﻮﯾﺪ. اﻟﺒﺘﻪ او اﮔﺮ اﻧﺪﮐﻰ ﺷﺎﻧﺲ ﻣﻰآورد، ﻣﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ ﭘﯿﺮوز ﺷﻮد. ﻣﺜﻼ دراوج ﺟﻨﮓ ﻫﺎى داﺧﻠﻰ ﺳﺰار ﺑﺎ ﭘﻤﭙﻪ و ﯾﺎ ﻫﻨﮕﺎم ﮔﺮﻓﺘﺎرى رم در ﺟﻨﮓﻫﺎى ﮔﻞ و ژرﻣﻦ و ﯾﺎ ﮔﺮﻓﺘﺎرى ﻣﺮگ ﮐﺮاﺳﻮس در ﻧﺒﺮد ﺑﺎ ﭘﺎرﺗﯿﺎن اﯾﺮاﻧﻰ ﻗﻄﻌﺎ ﮐﺴﻰ را ﯾﺎراى ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ او ﻧﺒﻮد. اﻣﺎ ﭼﻨﺎن ﭼﻪ ﺑﺮرﺳﻰ ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﺸﺎن ﻣﻰدﻫﺪ، رم در
 

٢٦

 
ﺑﺮاﺑﺮ دﺷﻤﻨﺎن ﺟﺪى ﺧﻮد ﻫﻤﻮاره از ﻗﺪرت ﺑﺎﻻى ﺑﺴﯿﺞ ﮐﻨﻨﺪﮔﻰ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮده و ﻣﺮداﻧﻰ ﭼﻮن ﻫﺎﻧﯿﺒﺎل ﻧﯿﺰ ﻋﻠﻰرﻏﻢ رﺷﺎدت و دهﻫﺎ ﺑﺎر ﺷﮑﺴﺖ دادن ﻟﮋﯾﻮنﻫﺎى رﻣﻰ ﻋﺎﻗﺒﺖ ﺑﺎ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻗﺪرت ﻣﻘﺎوﻣﺖ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﺑﺎ ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺷﮕﻔﺖزدﮔﻰ ﺷﮑﺴﺖ و ﻧﺎﺑﻮدى ﮐﺎﻣﻞ را ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ. اﺳﭙﺎرﺗﺎﮐﻮس ﻧﯿﺰ (اﮔﺮ ﻫﻤﺮاﻫﺎﻧﺶ ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻣﻰﮐﺮدﻧﺪ) ﻣﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺎ ﻋﺒﻮر از آﻟﭗ ﺑﺎ ﭘﯿﻮﺳﺘﻦ ﺑﻪ ژرﻣﻦﻫﺎ و ﮔﻞﻫﺎ ﺑﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰى اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﻋﻤﻞ ﮐﻨﺪ. اﻣﺎ ﺗﻘﺪﯾﺮ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ رم ۵ ﻗﺮن دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ ﺑﻰرﻗﯿﺐ ﺑﻤﺎﻧﺪ ﺗﺎ آﻧﮑﻪ از درون ﺑﭙﺎﺷﺪ.

ﻇﻬﻮر ﺳﺰار ﻧﺒﺮدﻫﺎى دوران ﺳﺰار

اﻣﭙﺮاﺗﻮرى رم در دوران ﻃﻼﯾﻰ ﺧﻮد ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﺑﺰرﮔﻰ ﺑﻪ ﺧﻮد دﯾﺪ اﻣﺎ ﺷﺎﯾﺪ در ﺑﯿﻦ آنﻫﺎ ﻧﺘﻮان ﻣﺮدى ﺑﻪ ﻗﺪرت ﺳﯿﺎﺳﻰ، ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ و ﺟﻨﮕﺎورى ﺳﺰار ﭘﯿﺪا ﮐﺮد. ﺳﺰار ﻃﻰ ﺳﺎلﻫﺎى ۷۰ ﺗﺎ ۴۴ ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد در ﻋﺮﺻﻪ ﺳﯿﺎﺳﻰ و ﻧﻈﺎﻣﻰ رم ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪ و ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻃﻰ اﯾﻦ ﺳﺎل ﻫﺎ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى رم را در ﺷﻤﺎل آﻓﺮﯾﻘﺎ و ﺟﻨﻮب ﻏﺮب اروﭘﺎ ﺗﺜﺒﯿﺖ ﮐﻨﺪ و در ﺷﻤﺎل ﺳﻨﮕﯿﻦﺗﺮﯾﻦ ﺿﺮﺑﺎت را ﺑﻪ ﮔﻞﻫﺎ ﺑﺰﻧﺪ و ﺣﺘﺎ دراﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﻧﯿﺮو ﭘﯿﺎده ﮐﻨﺪ.

ﺳﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهى ﺑﺰرگ ﺳﺰار ﯾﮑﻰ از ﺳﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهى ﺑﺰرگ رم در ﺳﺎلﻫﺎى ۶۰ ﺗﺎ ۴۴ ﺑﻮد. اﯾﻦ ﺳﻪ ﻣﺮد (ﺳﺰار، ﭘﻮﻣﭙﻪ و ﮐﺮاﺳﻮس) ﻫﯿﭻ ﮐﺪام در ﺑﺴﺘﺮ ﻧﻤﺮدﻧﺪ.

ﮐﺮاﺳﻮس ﭼﻨﺎن ﭼﻪ ذﮐﺮ ﺷﺪ در ﺟﻨﮓ ﺑﺎ اﯾﺮان، ﭘﻮﻣﭙﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻋﻮاﻣﻞ ﺳﺰار (ﻇﺎﻫﺮا ﺑﺪون ﻣﻮاﻓﻘﺖ او) در ﻣﺼﺮ و ﺧﻮد ﺳﺰار ﺗﻮﺳﻂ اﺷﺮاف در ﺳﻨﺎ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﯿﺪ. اﯾﻦ ﻣﺮدان ﻗﺒﻞ از اﯾﻦ اﺗﻔﺎﻗﺎت در ۶۰ ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ در راه ﺗﻮﺳﻌﻪ رم ﺑﮑﻮﺷﻨﺪ. اﺗﺤﺎد آنﻫﺎ ﺳﻨﺎ را از ﻗﺪرت اﻧﺪاﺧﺖ. ﮐﺮاﺳﻮس ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺷﺮق (ﺳﻮرﯾﻪ و ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ) رﻓﺖ، ﭘﻮﻣﭙﻪ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ آﺳﯿﺎى ﺻﻐﯿﺮ و ﯾﻮﻧﺎن و ﺳﺰار ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺳﺮزﻣﯿﻦﻫﺎى ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﻤﺎل ﻏﺮب اروﭘﺎ ﺗﺎﺧﺖ.

ﮔﻞ ﻏﺮﺑﻰ رﻣﻰﻫﺎ از ﻣﺪﺗﻰ ﻗﺒﻞ ﻫﻤﻮاره ﺗﻮﺳﻂ اﻗﻮام ﺷﻤﺎل اروﭘﺎ ﺑﻪ وﯾﮋه ﮔﻞﻫﺎ، ﺑﻠﮋﻫﺎ و ژرﻣﻦﻫﺎ ﺗﻬﺪﯾﺪ ﻣﻰﺷﺪﻧﺪ و ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﺑﺰرگ ﻟﮋﯾﻮنﻫﺎى رﻣﻰ

ﻃﻰ ﻗﺮنﻫﺎ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﻮد ﻣﺮز ﺷﻤﺎﻟﻰ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى را ﺑﻪ ﺟﻠﻮ ﺑﺒﺮد و ﮐﻤﺎﮐﺎن ﺟﻨﻮب ﻓﺮاﻧﺴﻪ اﻣﺮوزى و ﺷﻤﺎل اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﺣﺪ ﻓﺎﺻﻞ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﺟﻨﮕﻞﻧﺸﯿﻦ و رﻣﻰ ﻫﺎ ﺑﻮد. ﺳﺰار ۵۹ ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺑﻪ ﻓﺘﺢ ﮐﺎﻣﻞ ﮔﺮﻓﺖ. ﻫﺪف او از اﯾﻦ ﺣﺮﮐﺖ ﺟﺎهﻃﻠﺒﻰ ﻧﯿﺰ ﺑﻮد. در ۵۸ ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﮐﻪ ﺳﺰار ﺑﻪ ﺳﻮﺋﯿﺲ ﮐﻨﻮﻧﻰ رﺳﯿﺪ »ﻫﻠﻮتﻫﺎ« را ﻣﺠﺒﻮر ﮐﺮد او را در ﻧﺒﺮد ﺑﺎ ژرﻣﻦﻫﺎ ﻫﻤﺮاﻫﻰ ﮐﻨﺪ. وى ﭘﺲ از ﻋﺒﻮر از آﻟﭗ، در ﻧﺒﺮدى ﮐﻪ در ﺳﺎﺣﻞ رود رن ﺑﺎ اوﻟﯿﻦ دﺳﺘﻪ از ژرﻣﻦﻫﺎى ﺳﻮﯾﺰى ﮐﺮد، آنﻫﺎ را درﻫﻢ ﺷﮑﺴﺖ. ﺳﺰار ﺑﺎ ﻋﺒﻮر از رن (در ﺟﻨﻮب ﺷﺮق ﻓﺮاﻧﺴﻪ) اﯾﻦ ﺑﺎر ﻫﺪف ﺧﻮد را ﻧﺎﺑﻮدى اﻗﻮام ﺑﻠﮋ ﻗﺮار داد. ﺑﻠﮋﻫﺎى ﺟﻨﮕﺠﻮ ﻧﯿﺰ ﭘﺲ از ﭼﻨﺪ ﻣﺎه ﻧﺒﺮد، ﺷﮑﺴﺖﺧﻮرده ﻣﻄﯿﻊ ﺷﺪﻧﺪ. در ۵۶ ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد »وﻧﺖﻫﺎ« را ﻧﯿﺰ ﺷﮑﺴﺖ داد و ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﺨﺶ اﻋﻈﻢ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﮔﻞﻫﺎ را ﺑﻪ ﺗﺼﺮف درآورد. ﺳﺎل ۵۵ ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﺑﺮاى ﺳﺰار ﺳﺎل ﺧﻮﺑﻰ ﻧﺒﻮد. وى دو ﻧﺒﺮد ﺳﺨﺖ ﺑﺎ ژرﻣﻦﻫﺎ، ﺑﺮﯾﺘﺎنﻫﺎ داﺷﺖ اﻣﺎ در ﻫﯿﭻ ﮐﺪام ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻗﻄﻌﻰ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻧﯿﺎﻣﺪ.

ورود ﺑﻪ ﺟﺰﯾﺮه ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ ﺳﺰار ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ رﺳﯿﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﺮوزى ﺑﺮ اﻗﻮام ﺷﻤﺎﻟﻰ ﮔﻞ ﺑﺪون درﻫﻢ ﮐﻮﺑﯿﺪن ﺑﺮﯾﺘﻮنﻫﺎ ﮐﻪ در اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن اﻣﺮوزى ﺳﮑﻨﻰ داﺷﺖ، ﻣﻤﮑﻦ

ﻧﯿﺴﺖ. وى ۵۴ ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﻃﻰ اﻗﺪاﻣﻰ ﺟﺴﻮراﻧﻪ ﺑﺎ ﻧﯿﺮوى درﯾﺎﯾﻰ ﺧﻮد اﻗﺪام ﺑﻪ ﭘﯿﺎده ﮐﺮدن ﻧﯿﺮو در ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ ﮔﺮﻓﺖ و ﭘﺲ از ﭼﻨﺪ ﺷﮑﺴﺖ آنﻫﺎ را ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﻗﺒﻮل ﻣﺼﺎﻟﺤﻪ ﮐﺮد. ﭘﺲ از اﯾﻦ ﭘﯿﺮوزى ﻣﺠﺪدا در دو ﻧﺒﺮد ﭘﯿﺎﭘﻰ ﻗﻮاى ژرﻣﻦﻫﺎ و ﺑﻠﮋﻫﺎ را درﻫﻢ ﮐﻮﺑﯿﺪ. در ﻃﻮل اﯾﻦ ﺳﺎل ﻫﺎ ۵) ﺳﺎل ﻣﺪاوم) ﻧﯿﺮوﻫﺎى رﻣﻰ ﺑﻪ ﺷﺪت از ﺟﻨﮓ ﺧﺴﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و ﺣﺘﺎ ﺑﺎرﻫﺎ اﻣﮑﺎن ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﻰ آنﻫﺎ وﺟﻮد داﺷﺖ اﻣﺎ ﺳﺰار ﺑﺎ ﻗﺪرت ﺳﺨﻨﻮرى ﺧﻮد، ﺳﺮﺑﺎزان را در ﮐﻨﺎر ﺧﻮد ﻧﮕﺎه داﺷﺖ.
 

٢٧

 
دﺷﻤﻦ ﺑﺰرگ ﺳﺰار ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﮐﻪ ﺳﺰار ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ ﺧﻮد را در ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﮔﻞﻫﺎ و ژرﻣﻦ ﻫﺎ ﺧﺎﺗﻤﻪ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﻣﻰﭘﻨﺪاﺷﺖ، ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺑﺎﺧﺒﺮ ﺷﺪ اﻗﻮام ﻣﺘﻌﺪد و ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﮔﻞ و

ژرﻣﻦ در زﯾﺮ ﺑﯿﺮق ﻣﺮدى ﺑﻪ ﻧﺎم ورﺳﻦ ژﺗﻮرﯾﮑﺲ ﺟﻤﻊ ﺷﺪهاﻧﺪ و ﻗﺼﺪ آزاد ﮐﺮدن ﮐﺸﻮر ﺧﻮد را دارﻧﺪ. ژﺗﻮرﯾﮑﺲ ﮐﻪ ﻣﺮدى ﺑﺴﯿﺎر دﻻور و در ﮐﺴﺐ ﭘﯿﺮوزى و ﺳﺮﺳﺨﺖ ﺑﻮد در ۵۲ ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﺗﻤﺎم اﻗﻮام ﮔﻞ را ﺑﻪ ﺷﻮرش دﻋﻮت ﮐﺮد و ﺑﺎ ﺷﻮرشﻫﺎى ﻣﺘﻮاﻟﻰ ﻟﮋﯾﻮنﻫﺎى رﻣﻰ را ﺑﻪ زاﻧﻮ درآورد اﻣﺎ ﺣﺮﯾﻒ او ﻧﯿﺰ ﮐﻬﻨﻪ ﺳﺮﺑﺎزى ﺑﻪ ﻧﺎم ﺳﺰار ﺑﻮد. ﺳﺰار ﺑﻪ ﺟﺎى از دﺳﺖ دادن وﻗﺖ اﺑﺘﺪا ﺑﺎ ﺗﺼﺮف ﭼﻨﺪ ﺷﻬﺮ ﻣﻬﻢ ﻣﻨﻄﻘﻪ آذوﻗﻪ ﺧﻮد را ﺗﻬﯿﻪ ﮐﺮد و ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﺎ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ آرورنﻫﺎ (ﺟﺎﯾﻰ ﮐﻪ ژﺗﻮرﯾﮑﺲ اﻧﺘﻈﺎر او را ﻣﻰﮐﺸﯿﺪ) ﻫﺠﻮم آورد. ﻣﺮدان ﺷﻤﺎﻟﻰ در ﻧﺒﺮد ﺳﺨﺘﻰ ﮐﻪ ۵۲ ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد در ﭘﺎى ﻗﻠﻌﻪ ژرﮔﻮى (ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ ﮔﻞ ﻫﺎ) روى داد، ﺑﺮاى اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر ﻧﯿﺮوﻫﺎى رﻣﻰ را، ﮐﻪ ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﺎ زﯾﺮ ﻓﺮﻣﺎن ﺳﺰار ﺑﻮدﻧﺪ، ﺷﮑﺴﺖ دادﻧﺪ، ﺳﺮﺑﺎزان ﺣﺮﻓﻪاى رﻣﻰ ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﻣﺒﺎرزان ﺷﻤﺎﻟﻰ را ﺷﮑﺴﺖ دﻫﻨﺪ، ﻧﺎﭼﺎر ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﮐﺮدﻧﺪ اﻣﺎ ﻧﺒﺮد ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪه در ﺷﻬﺮ آﻟﺰﯾﺎ روى داد. ﺳﺰار ﺗﺮﺟﯿﺢ داد، اﯾﻦ ﺑﺎر ﺳﺮدار ﮔﻞ را ﻣﺤﺎﺻﺮه ﮐﺮده و ﺑﻌﺪ وادار ﺑﻪ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﮐﻨﺪ. ﮔﻞﻫﺎ از ﺳﺮاﺳﺮ ﻓﺮاﻧﺴﻪ اﻣﺮوزى و ﺑﻠﮋﯾﮏ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ژﺗﻮرﯾﮑﺲ آﻣﺪﻧﺪ. ﺑﻰرﺣﻤﺎﻧﻪﺗﺮﯾﻦ ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﺳﺰار در اﯾﻦ زﻣﺎن روى داد اﻣﺎ ﭘﺎﯾﺪارى ﻟﮋﯾﻮﻧﺮﻫﺎ در ﮐﻨﺎر ﻗﺪرت ﺗﺪﺑﯿﺮ ﺟﻨﮕﻰ ﺳﺰار ﻗﻮاى ﺟﻨﮕﻞﻧﺸﯿﻨﺎن را ﺷﮑﺴﺖ داد. اﮐﻨﻮن ﻣﺎهﻫﺎ از ﻣﺤﺎﺻﺮه آﻟﺰﯾﺎ ﻣﻰﮔﺬﺷﺖ و ژﺗﻮرﯾﮑﺲ ﻗﻬﺮﻣﺎن راﻫﻰ ﺟﺰ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﻧﺪاﺷﺖ. ﮔﺮﺳﻨﮕﻰ ﻣﺮدم او را ﻧﺎﺑﻮد ﮐﺮده ﺑﻮد و ﺟﻨﮓﻫﺎى ۶ ﺳﺎﻟﻪ، ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻣﺮدان ﻧﮋاد ﮔﻞ و ژرﻣﻦ را از او ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد. او در ۵۱ ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﺗﻦ ﺑﻪ ﺗﺴﻠﯿﻢ داد. ﺧﺒﺮ ﭘﯿﺮوزى ﺑﺰرگ ﺳﺰار ﻫﻤﻪ را در ﺳﻨﺎ ﺣﯿﺮتزده ﮐﺮد و از ﻫﻤﺎن زﻣﺎن ﻫﻤﻪ ﻣﺸﮑﻮك ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺳﺰار ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﭘﺎدﺷﺎﻫﻰ روم اﺳﺖ. ﺳﻨﺎ در ۴۹ ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﺑﻪ ﺳﺰار دﺳﺘﻮر داد ﺳﺮﺑﺎزاﻧﺶ را ﻣﺮﺧﺺ ﮐﺮده و از ﺷﻤﺎل اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﺑﻪ رم ﺑﯿﺎﯾﺪ. اﻣﺎ ﺳﺰار اﯾﻦ دﺳﺘﻮر را ﻋﺎدﻻﻧﻪ ﻧﺪاﻧﺴﺖ و در آن ﺳﺎل ﺑﺎ ﻗﻮاى ﺧﻮد ﺳﺮاﺳﺮ ﺧﺎك اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ را اﺷﻐﺎل ﮐﺮد ﭼﺮا ﮐﻪ ﺑﺎﺧﺒﺮ ﺷﺪ ﭘﻮﻣﭙﻪ ﺳﺮدار ﺑﺰرگ رﻣﻰ ﺑﻪ ﺗﺤﺮﯾﮏ ﺳﻨﺎ ﻗﺼﺪ ﻧﺎﺑﻮدى او را دارد. ﺳﺰار ﮐﻪ از ﻧﺎﺳﭙﺎﺳﻰ رﻣﻰﻫﺎ ﺑﻪ ﺧﺸﻢ آﻣﺪه ﺑﻮد، ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺑﻪ ﺣﺬف ﮐﻠﯿﻪى ﺳﺮداران رﻣﻰ ﮔﺮﻓﺖ. وى در اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ درﻧﺒﺮدى ﺳﺮﻧﻮﺷﺖﺳﺎز دو ﺳﺮدار ﭘﻮﻣﭙﻪ را ﺷﮑﺴﺖ داد و ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﺗﺴﺨﯿﺮ ﻣﺎرﺳﻰ، ﺳﺎردﻧﻰ و ﺳﯿﺴﯿﻞ ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن ﺧﻮد را از اروﭘﺎى ﻏﺮﺑﻰ ﺑﯿﺮون ﮐﺮد.وى در ۴۸ ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﻣﻮﻓﻖ ﺷﺪ ﻋﻤﻼ ﭘﻮﻣﭙﻪ را از ﺳﺮ راه ﺑﺮدارد، ﭼﺮا ﮐﻪ در ﺷﻤﺎل ﻧﯿﺮوﻫﺎى اﯾﻦ ﺳﺮدار رﻣﻰ را ﮐﻪ ﺑﺮاﺑﺮ او ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﻐﻠﻮب ﮐﺮد. ﭘﺲ اﯾﻦ ﭘﻮﻣﭙﻪ دﯾﮕﺮ روى ﺧﻮش ﻧﺪﯾﺪ ﺗﺎ آن ﮐﻪ ﺳﺎل ﺑﻌﺪ در ﻣﺼﺮ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﯿﺪ. اﻣﺎ ﻧﺒﺮد ﻫﻨﻮز ﭘﺎﯾﺎن ﻧﯿﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد. ﻃﺮﻓﺪاران ﭘﻮﻣﭙﻪ، (ﭘﺴﺮان ﭘﻮﻣﭙﻪ، ﭘﺪر زن ﭘﻮﻣﭙﻪ، ﮐﺎﺗﻮن و ﭘﺎدﺷﺎه ﮐﺸﻮر ﻧﻮﻣﺪﯾﻪ) در ۴۷ ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد در آﻓﺮﯾﻘﺎ ﺳﭙﺎﻫﻰ ﻋﻈﯿﻢ ﺟﻤﻊ ﮐﺮدﻧﺪ اﻣﺎ ﺳﺰار در ﺟﻨﮓ ﺑﺰرگ ﺗﺎﭘﺴﻮس ﺗﻤﺎﻣﻰ آنﻫﺎ را درﻫﻢ ﺷﮑﺴﺖ و در ﺳﺎل ۴۶ ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد در اوج ﻗﺪرت ﺑﻮد. وى در ﻫﻤﺎن ﺳﺎل ﻗﯿﺎم دﯾﮕﺮى را در اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ درﻫﻢ ﺷﮑﺴﺖ و ﺑﺎ ورود ﺑﻪ رم ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﺳﺮدار ﺗﺎرﯾﺦ رم از وى ﭘﺬﯾﺮاﯾﻰ ﺷﺎﻫﺎﻧﻪ ﺷﺪ اﻣﺎ اﺷﺮاف ﮐﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺤﺒﻮﺑﯿﺖ او ﺑﯿﻤﻨﺎك ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ، وى را ﺑﺎ ۲۳ ﺿﺮﺑﻪ ﮐﺎرد در ﺳﻨﺎ ﮐﺸﺘﻨﺪ. ﻣﺮگ او ﺳﺒﺐ ﯾﮏ دوره دﯾﮕﺮ ﻫﺮج و ﻣﺮج در رم ﺷﺪ.

ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﺳﺰار ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﺳﺰار از ﺑﺴﯿﺎرى ﺟﻬﺎت اﻫﻤﯿﺖ داﺷﺖ. ﺳﺰار از ﻣﻌﺪود ﺳﺮداران ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﻫﯿﭻ ﺷﮑﺴﺖ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪهاى در ﻋﻤﺮ ﺧﻮد

ﻧﺨﻮرد و ﺣﺪاﻗﻞ در ۷ ﺟﻨﮓ ﺑﺰرگ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﺮدﮐﻨﻨﺪهاى ﺑﻪ ﺣﺮﯾﻒﻫﺎى داﺧﻠﻰ و ﺧﺎرﺟﻰ ﺧﻮد وارد ﮐﺮد. او ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮ اﺛﺮ ﺟﻨﻮى ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﻰ رﻗﺒﺎى ﺧﻮد ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﯿﺪ و اﮔﺮ زﻧﺪه ﻣﻰﻣﺎﻧﺪ، ﻣﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ رم را ﺑﻪ ﻗﺪرﺗﻰ ﺑﺴﯿﺎر ﺧﻄﺮﻧﺎكﺗﺮ از آن ﭼﻪ ﮐﻪ ﺑﻮد، ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ. وى در ﻫﻨﮕﺎم ﻣﺮگ ۵۶ ﺳﺎل داﺷﺖ. ﺣﺎل آن ﮐﻪ در آن زﻣﺎن وى دﯾﮕﺮ ﻧﻪ ﻓﺮدى ﺟﺎهﻃﻠﺐ و ﻣﺎل دوﺳﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﻓﺮدى ﺳﯿﺎﺳﺘﻤﺪار و ﻧﻈﺎﻣﻰ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﻮأﻣﺎن ﺑﻮد. ﺑﻰﺷﮏ اﮔﺮ ﺳﺰار زﻧﺪه ﻣﻰﻣﺎﻧﺪ دﻧﯿﺎى ﻣﺘﻤﺪن آن زﻣﺎن ﮐﻪ ﻫﻨﻮز از دﺳﺖ رم ﺧﺎرج ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮد و ﺣﺘﺎ ﻫﻨﺪ از او و ﻟﮋﯾﻮنﻫﺎﯾﺶ در اﻣﺎن ﻧﺒﻮدﻧﺪ. اوﻟﯿﻦ ﻫﺪف ﺳﺰار اﻧﺘﻘﺎمﮔﯿﺮى از ﻣﺮدان ﭘﺎرﺗﻰ ﺑﻮد ﮐﻪ در ۵۳ ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﮐﺮاﺳﻮس و ﻟﮋﯾﻮنﻫﺎﯾﺶ را در ﮐﺎره ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﺮاى اﯾﻦ ﮐﺎر دﺳﺖاﻧﺪرﮐﺎر ﺗﻬﯿﻪ ﺳﭙﺎﻫﻰ ﻋﻈﯿﻢ ﺑﻮد. دﯾﮕﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺳﺰار ﻋﻤﻼ ﺑﺎ ﻓﺘﺢ ﺷﻤﺎل ﻏﺮب اروﭘﺎ ﻓﺮﻫﻨﮓ رﻣﻰ را ﺑﻪ اﯾﻦ
 

٢٨

 
ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺳﺮاﯾﺖ داد و ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺪ اﯾﻦ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺑﻪ ﻣﺮور از وﺿﻌﯿﺖ ﻗﺒﯿﻠﻪاى و ﺟﻨﮕﻞﻧﺸﯿﻨﻰ ﺑﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻫﺎى ﮐﻮﭼﮏ ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎن رم ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﻮﻧﺪ. وى ﺑﺎ ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﻣﺘﻌﺪد ﺧﻮد اﻣﭙﺮاﺗﻮرى رم را ﻣﺒﺪل ﺑﻪ ﯾﮏ »ﮐﻞ ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪ« ﮐﺮد. اﮔﺮ ﭼﻪ در اﯾﻦ ﺟﻨﮓﻫﺎ دهﻫﺎ ﻫﺰار ﻟﮋﯾﻮﻧﺮ و ﺟﻨﮕﻞﻧﺸﯿﻦ ﺟﺎن ﺧﻮد را از دﺳﺖ دادﻧﺪ، ﺳﺰار ﻋﻤﻼ ﺑﺎ ۱۰ ﺳﺎل ﺟﻨﮓ، در ﺳﺮزﻣﯿﻨﻰ ﺑﻪ وﺳﻌﺖ ﺑﯿﺶ از ۶ ﻣﯿﻠﯿﻮن ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ وﺿﻌﯿﺘﻰ را ﺑﻪ وﺟﻮد آورد ﮐﻪ »ﺻﺪاى ﭘﺎى ﻟﮋﯾﻮنﻫﺎ« ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ اﻧﻬﺪام، وﯾﺮاﻧﻰ و ﻣﺮگ ﺑﺎﺷﺪ.

ﻧﺒﺮد اﯾﺮان و رم آﻧﺘﻮاﻧﺖ و اﯾﺮان؛ ﻧﺒﺮد اﯾﺮان و رم

ﻣﺮگ ﺳﺰار و ﺟﻨﮓ ﻫﺎى داﺧﻠﻰ رم در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺳﺒﺐ ﺑﻪ ﻗﺪرت رﺳﯿﺪن ﻣﺎرك آﻧﺘﻮاﻧﺖ و اﮐﺘﺎوﯾﻮس ﺷﺪ. اﮐﺘﺎوﯾﻮس در اروﭘﺎ ﻗﺪرت را در دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺖ و آﻧﺘﻮاﻧﺖ ﭘﺲ از ازدواج ﺑﺎ ﮐﻠﻮﭘﺎﺗﺮاى ﻣﻌﺮوف، ﻣﺼﺮ، ﺷﻤﺎل آﻓﺮﯾﻘﺎ و آﺳﯿﺎى ﻧﺰدﯾﮏ را در اﺧﺘﯿﺎر ﮔﺮﻓﺖ. رم در آن ﺳﺎل ﻫﺎ در اوج ﻗﺪرت ﺑﻮد و ﻟﮋﯾﻮﻧﺮﻫﺎى اﯾﻦ ﮐﺸﻮر، دﻧﯿﺎى ﻣﺘﻤﺪن آن روزﮔﺎر را ﮐﺎﻣﻼ ﺗﺤﺖ ﺳﯿﻄﺮه داﺷﺘﻨﺪ اﻣﺎ در ﺷﺮق، آن ﻫﺎ ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ ورود ﺑﻪ ﺧﺎك اﯾﺮان و ﺑﻌﺪ از آن دﺳﺘﺮﺳﻰ ﺑﻪ ﺛﺮوت ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن ﻧﺸﺪه ﺑﻮدﻧﺪ.

اﻧﺘﻘﺎم ﮐﺮاﺳﻮس ﻣﺎرك آﻧﺘﻮاﻧﺖ و ﺑﺴﯿﺎرى از ﺳﺮداران رﻣﻰ ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻏﻢ اﻧﮕﯿﺰ ﮐﺮاﺳﻮس را از ﯾﺎد ﺑﺒﺮﻧﺪ و ﻓﮑﺮ ﻣﻰﮐﺮدﻧﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻫﺮ ﻗﯿﻤﺖ

ﺷﺪه اﻧﺘﻘﺎم ﺧﻮن او و ۲۰ ﻫﺰار ﻟﮋﯾﻮﻧﺮ را از اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ. ﻋﻼوه ﺑﺮ آن ﮐﻪ دوﻟﺖ ﭘﺎرت ﭘﺲ از ﻗﺪرت ﮔﺮﻓﺘﻦ ﭼﻨﺪ ﺑﺎر ﺳﻌﻰ در ﺗﺼﺮف ﻣﺘﺼﺮﻓﺎت رم در ﺳﻮرﯾﻪ و آﺳﯿﺎى ﺻﻐﯿﺮ ﮐﺮده ﺑﻮده و ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ ﻧﯿﺰ اﮐﻨﻮن ﺑﻪ ﻃﻮر ﻧﺴﺒﻰ در ﺗﺼﺮف اﯾﺮان ﺑﻮد. ﺑﻬﺎﻧﻪ ﺟﻨﮓ در اﺑﺘﺪا ﺑﺴﯿﺎر ﺟﺰﺋﻰ و ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻨﺎد ﺑﻮد اﻣﺎ ﺑﻌﺪا آﻧﺘﻮاﻧﺖ (آﻧﺘﻮﻧﻰ) ﺑﻰﭘﺮده اﺑﺮاز ﺗﻤﺎﯾﻞ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﮐﺮد و ﻓﺮﻫﺪ ﭼﻬﺎرم، ﭘﺎدﺷﺎه اﯾﺮان، ﻧﯿﺰ ﺳﻌﻰ ﮐﺮد ﺧﻮد را ﺑﻰﻋﻼﻗﻪ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﻧﺸﺎن دﻫﺪ اﻣﺎ در ﺧﻔﺎ ﺑﻪ ﺗﺠﻬﯿﺰ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﺧﻮد در ﺳﻤﺖ راﺳﺖ ﺳﺎﺣﻞ ﻓﺮات ﭘﺮداﺧﺖ، ﺑﺮداﺷﺖ آﻧﺘﻮاﻧﺖ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﺳﭙﺎﻫﻰ ﺑﺰرگﺗﺮ از ﮐﺮاﺳﻮس ﺑﻪ ﺟﻨﮓ اﯾﺮان ﺑﺮود و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ ۱۶ ﻟﮋﯾﻮن ﺑﺰرگ رﻣﻰ ۶۰) ﺗﺎ ۷۰ ﻫﺰار ﻧﻔﺮ) را ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ۱۰ ﻫﺰار ﺳﻮار و ۳۰ ﻫﺰار ﻧﯿﺮوى ذﺧﯿﺮه ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻓﺮات ﺑﺮد. ﭘﺎدﺷﺎه ارﻣﻨﺴﺘﺎن ﻧﯿﺰ در اﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰى ﻣﺮﮔﺒﺎر، ﺳﺮدار رﻣﻰ را ﻫﻤﺮاﻫﻰ ﻣﻰﮐﺮد و ۱۳ ﻫﺰار ﺳﻮار و ﭘﯿﺎده ﺑﺮاى او آﻣﺎده ﺳﺎﺧﺖ. ﺳﭙﺎه ﻋﻈﻤﯿﻢ رﻣﻰ در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ۳۶ ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﺑﻪ ﻓﺮات رﺳﯿﺪ اﻣﺎ دﻓﺎع ﻣﺤﮑﻢ اﯾﺮاﻧﻰﻫﺎ او را وادار ﮐﺮد ﺗﺎ ﻗﻮاى ﺧﻮد را ﺗﺎ ارﻣﻨﺴﺘﺎن ﻋﻘﺐ ﺑﮑﺸﺪ و در آن ﺟﺎ در ﮐﻨﺎر ﺷﺎه ارﻣﻨﺴﺘﺎن، ارﺗﺎوﺳﺪس، ﻧﻘﺸﻪ ورود ﺑﻪ اﯾﺮان را ﻃﺮاﺣﻰ ﮐﻨﺪ؛ ﻏﺎﻓﻞ از آن ﮐﻪ اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﻧﯿﺰ در اﯾﻦ ﻣﺪت ﻗﻮاى ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺷﻤﺎل اﯾﺮان اﻧﺘﻘﺎل دادﻧﺪ. ﺳﺮﭘﺮﺳﻰ ﺳﺎﯾﮑﺲ در ﮐﺘﺎب ﺧﻮد درﺑﺎره ﻟﺸﮑﺮﮐﺸﻰ آﻧﺘﻮاﻧﺖ ﻣﻰﮔﻮﯾﺪ: »ارﺗﺎوﺳﺪس (ﺷﺎه اراﻣﻨﻪ) ﺑﻪ او ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﮐﺮد ﭼﻮن ﻗﺸﻮن ﭘﺎرت در ﻓﺮات ﺟﻤﻊ ﻫﺴﺘﻨﺪ، ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﻧﻘﺸﻪ ﺟﻨﮓ را ﺗﻐﯿﯿﺮ داده، از ارﻣﻨﺴﺘﺎن ﺑﻪ آذرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮده و ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ آن ﺟﺎ را ﺑﻪ ﺗﺼﺮف درآورد، ﭼﻪ ﺣﮑﻤﺮان آن ﺟﺎ از ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ ﭘﺎرت اﺳﺖ.« راﻫﻨﻤﺎﯾﻰ ارﺗﺎوﺳﺪس ﺳﺒﺐ ﺷﺪ آﻧﺘﻮﻧﻰ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﺧﻮد را ﺑﻪ دو ﻗﺴﻤﺖ ﮐﺮده و ﻣﺎﺷﯿﻦآﻻت ﺟﻨﮕﻰ و ﻗﻠﻌﻪﮔﯿﺮى ﺧﻮد را ﺑﺎ ﺑﺨﺸﻰ از ﻧﯿﺮوﻫﺎ ﺑﺮ ﺟﺎى ﮔﺬارده و ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﭘﺮاﺳﯿﺎ، ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ ﻣﺎد ﮐﻮﭼﮏ (آذرﺑﺎﯾﺠﺎن)، ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ. اﻣﺎ وﻗﺘﻰ ﺑﻪ آن ﺟﺎ رﺳﯿﺪ، ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮐﺮد اﯾﺮاﻧﯿﺎن آﻣﺎده ﻣﻘﺎوﻣﺖاﻧﺪ، ﭘﺲ در اﻧﺘﻈﺎر رﺳﯿﺪن ﺑﺮجﻫﺎى ﻣﺘﺤﺮك، ﻣﻨﺠﻨﯿﻖ و ﺳﺎﯾﺮ ادوات ﻗﻠﻌﻪﮔﯿﺮى ﻣﺎﻧﺪ.

اوﻟﯿﻦ ﺿﺮﺑﻪ ﻣﺮﮔﺒﺎر اﺷﺘﺒﺎه ﺑﺰرگ آﻧﺘﻮاﻧﺖ در ﺑﺮﺟﺎى ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﻣﺎﺷﯿﻦآﻻت ﺟﻨﮕﻰ ﺑﺎ ﭼﻨﺪ ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﺑﺮاى او ﺑﺴﯿﺎر ﮔﺮان ﺗﻤﺎم ﺷﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ ﭘﺎرﺗﻰﻫﺎ ﺻﺎﻋﻘﻪوار

ﺑﻪ ﺳﺮﺑﺎزان رﻣﻰ و، اﺳﺘﺎﺗﯿﺎﻧﻮس، ﺳﺮدار آنﻫﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮده و رﻣﻰﻫﺎ را ﮐﻪ ﺷﻤﺎر آﻧﺎن ﺑﻪ ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﻣﻰرﺳﯿﺪ، ﻗﺘﻞ ﻋﺎم و ﻣﺎﺷﯿﻦﻫﺎى او را ﺗﺼﺎﺣﺐ ﮐﺮدﻧﺪ. ﭘﺎدﺷﺎه ارﻣﻨﺴﺘﺎن در اﯾﻦ زﻣﺎن اوﺿﺎع را ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ دﯾﺪ و ﺣﺪس زد آﯾﻨﺪه ﺑﺪى در اﻧﺘﻈﺎر رﻣﻰﻫﺎﺳﺖ، ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﻰ ﺻﺪا ﺑﺎ ﺳﭙﺎه ﺧﻮد از رﻣﻰﻫﺎ ﺟﺪا ﺷﺪ و ﻧﺎﮔﻬﺎن آﻧﺘﻮاﻧﺖ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪ ﻗﺮار اﺳﺖ ﺑﻼى ﮐﺮاﺳﻮس ﺳﺮ او و ﺳﺮﺑﺎزاﻧﺶ ﻧﺎزل ﺷﻮد.
 

٢٩

 
ﺿﺮﺑﻪى دوم در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ ﻣﻮاد ﻏﺬاﯾﻰ رﻣﻰﻫﺎ رو ﺑﻪ اﺗﻤﺎم ﺑﻮد، ﭘﺎرتﻫﺎ ﺟﻨﮓ و ﮔﺮﯾﺰ را آﻏﺎز ﮐﺮدﻧﺪ. ﭘﺎﯾﯿﺰ ﻓﺮا رﺳﯿﺪ و آﻧﺘﻮاﻧﺖ ﺗﺮﺟﯿﺢ داد ﻣﺤﺎﺻﺮه

ﭘﺮاﺳﯿﺎ را ﺗﺮك ﮔﻮﯾﺪ، اﻣﺎ اﯾﻦ ﺑﺎر اﯾﻦ ﭘﺎرتﻫﺎ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ او را راﺣﺖ ﻧﮕﺬاﺷﺘﻨﺪ. ﺳﭙﺎه رم از ﻃﺮﯾﻖ اروﻣﯿﻪ اﻣﺮوزى ﺑﻨﺎى ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﮔﺬاﺷﺖ

æ    ﺑﺮاى آن ﮐﻪ ﺑﻼى ﮐﺮاﺳﻮس ﺑﺮ ﺳﺮ آن ﻫﺎ ﻧﯿﺎﯾﺪ، ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ از ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﻰ را اداﻣﻪ داد اﻣﺎ در ﺣﻮاﻟﻰ ﺗﺒﺮﯾﺰ اوﻟﯿﻦ ﺑﺮﺧﻮرد ﺳﻨﮕﯿﻦ ﺑﺎ ﺳﭙﺎﻫﯿﺎن ﭘﺎرﺗﻰ ﺑﻪ وﻗﻮع ﭘﯿﻮﺳﺖ.

آﻧﺘﻮاﻧﺖ ﻓﻼﺧﻦ اﻧﺪازان را ﮐﻪ از ﮔﻠﻮﻟﻪﻫﺎى ﺳﺮﺑﻰ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻰﮐﺮدﻧﺪ، ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﯿﺮ آﺧﺮ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻣﯿﺪان آورد و ﺳﻮاران ﮔﻞ ﻧﯿﺰ از ﺟﺎﻧﺐ دﯾﮕﺮ ﺑﻪ دﻓﺎع از ﻟﮋﯾﻮنﻫﺎ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ و ﭘﺎرت ﻫﺎ را ﺑﻪ ﻋﻘﺐ راﻧﺪﻧﺪ. اﻣﺎ ﭘﺎرتﻫﺎ ۱۹ روز ﻣﺪاوم ﺑﺎ ﺷﯿﻮه ﺟﻨﮓ و ﮔﺮﯾﺰ رﻣﻰﻫﺎ را ﮐﺎﻣﻼ ﺧﺴﺘﻪ ﮐﺮدﻧﺪ و در ﻧﺒﺮدى ﺑﺰرگ در ﺣﻮاﻟﻰ رود ارس ۸ ﻫﺰار رﻣﻰ دﯾﮕﺮ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ. ﻫﺰﯾﻤﺖ رﻣﻰﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻏﺮب، ﻓﺮﻫﺎد را ﺑﺮ آن داﺷﺖ رﻣﻰﻫﺎ را ﺑﻪ ﺣﺎل ﺧﻮد رﻫﺎ ﮐﻨﺪ اﻣﺎ »ﺳﺮﻣﺎ و ﮔﺮﺳﻨﮕﻰ« اﮐﻨﻮن ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﭘﺎرتﻫﺎ آﻣﺪه و ﺑﺎﻗﻰ ﻣﺎﻧﺪه ﺳﭙﺎه او را ﻧﯿﺰ از ﭘﺎى درآورد. ﻫﺰاران رﻣﻰ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ. اﯾﻦ ﻧﺒﺮدﻫﺎ در ۳۵ ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﺧﺎﺗﻤﻪ ﯾﺎﻓﺖ.

ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﺒﺮدﻫﺎى دوم اﯾﺮان و رم -۱ آﻧﺘﻮﻧﻰ ﭼﻨﺪى ﺑﻌﺪ از ﺷﮑﺴﺖ از، اﮐﺘﺎوﯾﻮس، ﺳﺮدار دﯾﮕﺮ رﻣﻰ ﮐﺸﺘﻪ ﻣﻰﺷﻮد اﻣﺎ ﺑﻰ ﺷﮏ ﺷﮑﺴﺖﻫﺎى او در اﯾﺮان و ارﻣﻨﺴﺘﺎن در اﯾﻦ

»اﻓﻮل ﻗﺪرت« ﺑﻰﺗﺄﺛﯿﺮ ﻧﺒﻮده و اﺑﻬﺖ اﯾﻦ ﺳﺮدار رﻣﻰ ﭘﺲ از ﺷﮑﺴﺖﻫﺎى ﺧﺮدﮐﻨﻨﺪه در ﺷﺮق ﻓﺮو رﯾﺨﺘﻪ اﺳﺖ. ﺷﮑﺴﺖ او در ۳۱ ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد از اﮐﺘﺎوﯾﻮس ﺳﺒﺐ ﺧﻮدﮐﺸﻰ او وﮐﻠﻮﭘﺎﺗﺮا ﻣﻰﺷﻮد.

-۲ رم در ﻣﻰﯾﺎﺑﺪ در ﺷﺮق ﻗﺎدر ﻧﯿﺴﺖ از »ﺣﺪى« ﺟﻠﻮﺗﺮ ﺑﺮود ﭼﺮا ﮐﻪ دوﻟﺘﻰ ﭘﺮﻗﺪرت ﻣﺎﻧﻊ دﺳﺖاﻧﺪازى »اﻣﭙﺮاﺗﻮرى« ﺑﻪ ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ، ﭘﺎرس، ﭘﺎرت و اﯾﻼم اﺳﺖ. اﯾﻦ ﺷﮑﺴﺖ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ اﮐﺘﺎوﯾﻮس ﻧﯿﺰ ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﺑﻪ ﻧﺎم اﮔﻮﺳﺘﻮس ﻣﻌﺮوف ﺷﺪه و ﻗﺪرﺗﻰ در ﺳﻄﺢ ﺳﺰار و ﺳﻮﻻ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﻣﺼﺎﻟﺤﻪ را ﮐﻪ ﺑﺎ ﻓﺮﻫﺎد ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺗﺮﺟﯿﺢ دﻫﺪ. اﮔﻮﺳﺘﻮس در اﯾﻦ زﻣﺎن ﻗﺪرﺗﻰ ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎد داﺷﺖ و ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻮرﺧﺎن ﺗﻨﻬﺎ ارﺗﺶ ﺛﺎﺑﺖ او ۲۵ ﻟﮋﯾﻮن ۵ ﻫﺰار ﻧﻔﺮى ۱۲۵) ﻫﺰار ﻧﻔﺮ) ﺑﻮد. ﺳﭙﺎﻫﯿﺎن رم در اﯾﻦ زﻣﺎن ﮐﻞ اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ، ﻓﺮاﻧﺴﻪ، ﺑﺨﺸﻰ از آﻟﻤﺎن،اﺗﺮﯾﺶ، ﺳﻮﺋﯿﺲ،ﮐﻞ اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ، ﮐﻞ ﺑﺎﻟﮑﺎن، ﯾﻮﻧﺎن، ﻏﺮب ﺗﺮﮐﯿﻪ، ﺳﻮرﯾﻪ و ﺷﺎﻣﺎت (اردن، ﻟﺒﻨﺎن، ﻓﻠﺴﻄﯿﻦ)، ﺷﻤﺎل ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن، ﻣﺼﺮ و ﺷﻤﺎل آﻓﺮﯾﻘﺎ را در اﺧﺘﯿﺎر داﺷﺘﻨﺪ

æ    ﺑﻰﺷﮏ اﮔﺮ دوﻟﺖ ﭘﺎرت ﻧﺒﻮد آنﻫﺎ ﺑﻪ ﻓﮑﺮ ﺑﻠﻌﯿﺪن ﺧﺎك اﯾﺮان، ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ، اﯾﻼم، آﺗﺮوﭘﺎﺗﻦ (آذرﺑﺎﯾﺠﺎن) و ارﻣﻨﺴﺘﺎن ﻣﻰاﻓﺘﺎدﻧﺪ. ﺷﮑﺴﺖ ﭘﯿﺎﭘﻰ دو ﺳﺮدار رﻣﻰ ﺑﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ۲۰ ﺳﺎل (ﮐﺮاﺳﻮس ۵۳ ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد و آﻧﺘﻮاﻧﺖ ۳۴ ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد) اﺷﺘﻬﺎى رم را ﺑﺮاى ﭘﯿﺸﺮوى ﺑﻪ ﺳﻮى ﺷﺮق ﺳﺮد ﮐﺮد.

-۳ روش رزﻣﻰ ﭘﺎرتﻫﺎ (ﺟﻨﮓ و ﮔﺮﯾﺰ ﺳﻮاران)، رﻣﻰﻫﺎ را ﺑﻪ وﺣﺸﺖ اﻧﺪاﺧﺖ و آنﻫﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻓﮑﺮ اﻓﺘﺎدﻧﺪ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻰﺗﻮان ﺑﺮاى اﯾﻦ ﻧﻮع ﻣﺒﺎرزه ﭼﺎرهاﻧﺪﯾﺸﻰ ﮐﺮد.

ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﺗﺮاژان و اﯾﺮان از ﺣﺪود ﺳﺎل ﻫﺎى ۲۰ ﻣﯿﻼدى ﺑﻪ ﺑﻌﺪ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى رم ﻣﺠﺪدا رو ﺑﻪ ﺗﺮﻗﻰ ﺑﻮد ﺣﺎل آن ﮐﻪ اﯾﺮان دوران ﭘﺎرت ﻣﺮﺗﺐ ﺿﻌﯿﻒﺗﺮ ﻣﻰﺷﺪ.

ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن اﺷﮑﺎﻧﻰ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺟﺎى ﺧﻮد ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻧﻔﺮات ﺑﻌﺪى ﻣﻰدادﻧﺪ و اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﭘﺎرت دﯾﮕﺮ ﻗﺪرت ۱ ﻗﺮن ﻗﺒﻞ ﺧﻮد را ﻧﺪاﺷﺖ.

در اﯾﻦ ﻣﯿﺎن اﻣﺎ در رم ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﻧﺮوا، ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺰرگ رﻣﻰ، ﺗﺮاژان ﯾﮏ ﻧﻈﺎﻣﻰ ﺟﻨﮓ دﯾﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ ﻗﺼﺪ داﺷﺖ ﻣﺮزﻫﺎى ﺷﺮﻗﻰ رم را وﺳﻌﺖ دﻫﺪوﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺟﻬﺖ ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﻪ دﺧﺎﻟﺖ اﯾﺮان در اﻣﻮرارﻣﻨﺴﺘﺎن در ۱۱۴ ﻣﯿﻼدى ﺑﺎ ﻟﮋﯾﻮﻧﺮﻫﺎى ورزﯾﺪه اروﭘﺎﯾﻰ ﺧﻮدﻋﺎزم ﺳﻮرﯾﻪ ﺷﺪ. ﺧﺴﺮو، ﺷﺎه اﺷﮑﺎﻧﻰ، ﮐﻪ دراﯾﻦ زﻣﺎن ﻋﻼﻗﻪ ﭼﻨﺪاﻧﻰ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ اﻣﭙﺮاﺗﻮر رم ﻧﺪاﺷﺖ اﺑﺘﺪا ﺳﻌﻰ ﮐﺮد ﺑﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎدن ﭘﯿﺸﮑﺶ و ﻫﺪاﯾﺎ ﻣﺎﻧﻊ ورود ﺗﺮاژان ﺑﻪ ﺷﺮق ﺷﻮد اﻣﺎ ﺗﺮاژان ﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﺪرت ﻧﻈﺎﻣﻰ ﺧﻮد ﻣﻐﺮور ﺑﻮد ﻫﺪاﯾﺎى اﯾﺮان را رد ﮐﺮد و ﺑﻪ ﺳﻔﯿﺮ اﯾﺮان ﭘﺎﺳﺦ داد ﮐﻪ در ﺳﻮرﯾﻪ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺷﻤﺎ اﻋﻼم ﻣﻰﮐﻨﻢ. او ﺣﺘﺎ ﺷﺎﻫﺰاده ارﻣﻨﺴﺘﺎن را ﮐﻪ ﺑﺮاى اﻋﻼم آﻣﺎدﮔﻰ ﮐﺸﻮرش در ﺗﺒﻌﯿﺖ از رم ﺑﻪ ﭘﯿﺶ او آﻣﺪه ﺑﻮد
 

٣٠

 
ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﺎﻧﺪ. ﺗﺮاژان ﭘﺲ ازﺗﺴﺨﯿﺮ ﮐﺎﻣﻞ ارﻣﻨﺴﺘﺎن در ﺳﺎل ۱۱۵، اﻧﻄﺎﮐﯿﻪ را ﮔﺮﻓﺖ و ﻋﺎزم ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ ﺷﺪ و در ۱۱۶ ﺷﻬﺮآﺑﺎد ﻫﺎﺗﺮا در ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ را ﮔﺮﻓﺖ.

در اﯾﻦ زﻣﺎن ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ از اﯾﺮان ﻫﯿﭻ ﮐﻤﮑﻰ ﺑﺮاى ﺳﭙﺎﻫﯿﺎن ﻣﺪاﻓﻊ ﺷﻬﺮﻫﺎ ﻧﺮﺳﯿﺪ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺗﺮاژان در ﮐﻠﯿﻪى ﻧﺒﺮدﻫﺎ ﻏﺎﻟﺐ ﺷﺪ. وى ﭘﺲ از ﺑﻪ آب اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﮐﺸﺘﻰﻫﺎى ﺟﻨﮕﻰ در ﻫﻤﺎن ﺳﺎل از ﻓﺮات ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺟﻨﻮب رﻓﺖ و ﺑﺎﺑﻞ را ﮔﺮﻓﺖ.

ﺗﺮاژان ﭘﺲ از ﺗﺼﺮف و ﺳﻠﻮﮐﯿﻪ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺳﻮاﺣﻞ ﺷﻤﺎﻟﻰ ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ ﺟﺎﯾﻰ ﮐﻪ ﺗﺎﮐﻨﻮن ﭘﺎى ﻫﯿﭻ رﻣﻰ ﻧﺮﺳﯿﺪه ﺑﻮد. اﺳﺘﺮاﺗﮋى ﻧﺒﺮد ﻓﺮﺳﺎﯾﺸﻰ ﺧﺴﺮو در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻰ ﻣﻰداﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻟﮋﯾﻮنﻫﺎى ﺟﻨﮓ آزﻣﻮده رﻣﻰ ﻓﺎﯾﺪهاى ﻧﺪارد ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﺼﻤﻢ ﺷﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﺗﺤﺮﯾﮏ

ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺘﺼﺮﻓﻪ ﺟﻨﮓ ﻃﻮﻻﻧﻰ و ﻓﺮﺳﺎﯾﺸﻰ را ﻋﻠﯿﻪ ﺳﺮدار رﻣﻰ ﺑﻪ راه اﻧﺪازد.

ﺗﺮاژان ﮐﻪ اﻧﺘﻈﺎر ﻣﻘﺎوﻣﺖ از ﺳﻮى ﻣﻨﺎﻃﻖ اﺷﻐﺎل ﺷﺪه را ﻧﺪاﺷﺖ ﻧﺎﮔﻬﺎن در ﺟﻨﻮب ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ اﺣﺴﺎس ﺧﻄﺮ ﮐﺮد ﭼﺮا ﮐﻪ ارﺗﺶ او از ﺳﻮرﯾﻪ ﺗﻐﺬﯾﻪ ﻣﻰﺷﺪ و ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﻃﻮﻻﻧﻰ او ﺑﺎ ﺳﻮرﯾﻪ ﻣﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻧﻘﻄﻪ ﺿﻌﻒ اﺳﺎﺳﻰ او در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﺎ ﺷﻮرﺷﯿﺎن ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﮐﻠﯿﻪ ﻓﺘﻮﺣﺎت او را ﺑﻪ ﺧﻄﺮ اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺎﺷﺪ.

ﺗﺮاژان ﺑﺎ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ داﺧﻞ ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ ﺳﻌﻰ ﮐﺮد ﺗﺎ ﺷﻮرش ﻫﺎ را ﺳﺮﮐﻮب ﮐﻨﺪ اﻣﺎ ﺷﻬﺮ ﻫﺎﺗﺮا (ﯾﺎ اﻟﺨﻀﺮ) آن ﻗﺪر ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﺮد ﺗﺎ ﺳﺮدار رﻣﻰ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﺷﺪ.

در ۱۱۷ ﻣﯿﻼدى ﺧﺴﺮو از ﺟﻨﻮب ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ ﺣﺮﮐﺖ را ﺷﺮوع ﮐﺮد و ﭘﺲ از ﺗﺼﺮف ﺗﯿﺴﻔﻮن ﻗﺼﺪ ﻧﺒﺮد ﺑﺎ ﺗﺮاژان را ﮐﺮد.

او ﻣﻰداﻧﺴﺖ ﮐﻪ ۳ ﺳﺎل ﻧﺒﺮد ﻣﺪاوم در ﺳﺮزﻣﯿﻦﻫﺎى ﺷﺮﻗﻰ ﻟﮋﯾﻮنﻫﺎى رﻣﻰ را ﺧﺴﺘﻪ ﮐﺮده و اﮐﻨﻮن ﺷﮑﺴﺖ دادن آنﻫﺎ ﺳﺨﺖ ﻧﯿﺴﺖ. اﻣﺎ در رم اﺗﻔﺎﻗﺎت ﺟﺪﯾﺪى در ﺧﺎل رخ دادن ﺑﻮد. ﻣﺮگ ﺗﺮاژان ﺳﺒﺐ روى ﮐﺎر آﻣﺪنﻫﺎ درﯾﺎن ﺷﺪ و وى ﻧﯿﺰ ﺻﻼح را در ﻋﻘﺐ ﮐﺸﯿﺪن ﻧﯿﺮوﻫﺎى رﻣﻰ ﺑﻪ ﻏﺮب ﻓﺮات دﯾﺪ. ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ رﻣﻰﻫﺎ ﻣﺠﺪدا در ﺷﺮق ﺑﻪ ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﺎزﮔﺸﺘﻨﺪ و ﺗﻨﻬﺎ در ﺷﻤﺎل ارﻣﻨﺴﺘﺎن و آدﯾﺎﺑﻦ در اﺧﺘﯿﺎر آنﻫﺎ ﻣﺎﻧﺪ (ﺳﺎل .(۱۲۲

ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﺗﺮاژان ﻧﺮوا و ﺗﺮاژان رم را ﺑﻪ »ﺣﺪاﮐﺜﺮ« رﺳﺎﻧﺪه ﺑﻮدﻧﺪ اﻣﺎ رم ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮاى ﺗﺼﺮف دﻧﯿﺎى ﻣﺘﻤﺪن ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺷﺮق ﻣﻰرﻓﺖ و اﯾﺮان ﻫﻨﻮز ﺑﺮاى او

ﺳﺪى ﺑﻮد. رم در اﯾﻦ زﻣﺎن ۳۰ ﻟﮋﯾﻮن ﻋﻈﯿﻢ را ﺑﺎ ﺣﺪود ۱۸۰ ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز و ۲۰ ﻫﺰار ﺳﻮار در اﺧﺘﯿﺎر داﺷﺖ ﮐﻪ ﻗﺪرت ﻫﺮ ﮐﺪام از آن ﻫﺎ ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﻪ ﺟﻨﮕﺠﻮ ﺑﻮد. اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﻰ اﺳﺖ ﮐﻪ رﻣﻰﻫﺎ در ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﻣﺤﻠﻰ ﻧﯿﺮوى ﺟﺪﯾﺪ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﻰﮔﺮﻓﺘﻨﺪ. در ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺮاﯾﻄﻰ ﻓﺘﺢ ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ ﺗﻮﺳﻂ ﺗﺮاژان ﻋﺠﯿﺐ ﻧﺒﻮد اﻣﺎ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ رﻣﻰﻫﺎ ﺑﺎر دﯾﮕﺮ ﺧﻄﺮ اﺷﻐﺎل اﯾﺮان ﺗﻮﺳﻂ رم را ﻣﻨﺘﻘﻰ ﮐﺮد اﮔﺮ ﭼﻪ ﺳﺒﺐ ﺗﺼﺮف ﮐﺸﻮرﻫﺎى ﺷﻤﺎل ﻏﺮب اﯾﺮان ﺗﻮﺳﻂ ارﺗﺶ رم ﺷﺪ.

ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ رم در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﻮاﻧﺴﺖ (ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻮﻗﺖ) ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺟﻨﻮب ﺑﯿﻦ اﻟﻨﻬﺮﯾﻦ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ. اﯾﺮان و رم در زﻣﺎن ﺳﺎﺳﺎﻧﯿﺎن اوﻟﯿﻦ ﺟﻨﮓ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺳﺎﺳﺎﻧﻰ ﺑﺎ رﻣﻰﻫﺎ

ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ذﮐﺮ ﺷﺪ اداﻣﻪ ﺿﻌﻒ دوﻟﺖ ﭘﺎرتﻫﺎ ﻣﺼﺎدف ﺷﺪه ﺑﻮد ﺑﺎ اوج ﻗﺪرت اﻣﭙﺮاﺗﻮرى رم و ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻰرﺳﯿﺪ رﻣﻰﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﻋﻼﻗﻪاى ﺑﻪ ﻫﺠﻮم ﺑﻪ ﺷﺮق ﻧﺪارﻧﺪ ﮔﻮ اﯾﻦ ﮐﻪ از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﺧﯿﺎﻟﺸﺎن از ﭘﺎرﺗﻰﻫﺎ راﺣﺖ ﺑﻮد ﭼﺮا ﮐﻪ اﯾﻦ اواﺧﺮ آن ﻫﺎ در ﭼﻨﺪ ﻧﺒﺮد ﻣﻨﻄﻘﻪاى اﯾﺮاﻧﻰﻫﺎ را ﺷﮑﺴﺖ داده ﺑﻮدﻧﺪ.
 

٣١

 
اﻣﺎ اﺗﻔﺎﻗﺎﺗﻰ ﺟﺪﯾﺪ اﯾﻦ ﺗﻮازن را ﺑﺮﻫﻢ زد. در ۲۲۶ ﻣﯿﻼدى، اردﺷﯿﺮ، ﭘﺎدﺷﺎه ﭘﺎرس، اردوان را در ﺳﻪ ﺟﻨﮓ ﻣﺘﻮاﻟﻰ ﺷﮑﺴﺖ داد و ﺳﻠﺴﻠﻪ اﺷﮑﺎﻧﻰ را از اﯾﺮان ﺣﺬف ﮐﺮد. اردﺷﯿﺮ در ﺳﺎل ۲۲۶ ﺳﭙﺎﻫﻰ ﺑﺰرگ ﮐﺮد آورد و ﭘﺲ از اﻧﻘﯿﺎد ﮐﺎﻣﻞ ﻧﻘﺎط ﻣﺨﺘﻠﻒ اﯾﺮان و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﺮزﻫﺎى ﺷﺮﻗﻰ در ۲۲۸ از ﻓﺮات ﮔﺬﺷﺖ ﺗﺎ ﺷﮑﺴﺖﻫﺎى اﺧﯿﺮ اﯾﺮاﻧﯿﺎن را ﺗﻼﻓﻰ ﮐﻨﺪ و در ﺿﻤﻦ رﻣﻰﻫﺎ را از آﺳﯿﺎى ﻏﺮﺑﻰ ﺑﯿﺮون ﮐﻨﺪ.

ﻗﯿﺼﺮ رم در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺟﻮاﻧﻰ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺳﻮروس ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ اردﺷﯿﺮ ﻧﺒﻮد ﭼﺮا ﮐﻪ ﻣﻰداﻧﺴﺖ ﻧﺒﺮد ﺑﺎ ﺳﭙﺎه ﮔﺮدآورى ﺷﺪه اﯾﺮاﻧﻰﻫﺎ، ﻻاﻗﻞ ۱ ﺳﺎل زﻣﺎن ﻣﻰﺑﺮد و ﭘﺎدﮔﺎن ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﻰ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﻣﺮدان اردﺷﯿﺮ ﻧﺒﻮدﻧﺪ.

وى اﺑﺘﺪا ﻧﺎﻣﻪاى ﺑﻪ اردﺷﯿﺮ ﻧﻮﺷﺖ و از او ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ از ﻗﺪرت ﻋﻈﯿﻢ ﻧﻈﺎﻣﻰ رم ﮐﻪ ﺿﺮب ﺷﺴﺖ آن را ﻗﺒﻼ ﺗﺮاژان ﺑﻪ ﻣﻠﻞ ﺷﺮق ﻧﺸﺎن داده ﺑﺮﺣﺬر ﺑﺎﺷﺪ اﻣﺎ اردﺷﯿﺮ ﭘﺎﺳﺦ اﻣﭙﺮاﺗﻮر را ﺑﺎ اﻋﺰام ۴۰۰ ﺳﻔﯿﺮ ﺑﺎ ﭘﯿﺎمﻫﺎى ﺗﻨﺪ ﺑﺮاى ﺳﻮروس داد. ﻗﯿﺼﺮ ﻧﯿﺰ دﺳﺘﻮر ﺑﺎزداﺷﺖ اﯾﻦ اﻓﺮاد را داده و آﻣﺎده ﺟﻨﮓ ﺷﺪ.

در ۲۳۱ ﻣﯿﻼدى ﺳﻮروس ﻧﯿﺮوى ﺑﺰرﮔﻰ را در اﻧﻄﺎﮐﯿﻪ ﻓﺮاﻫﻢ آورد وﻟﻰ ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ اﺷﺘﺒﺎه ﻧﻈﺎﻣﻰ ﺧﻮد را ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺷﺪ.

ﺳﭙﺎه وى ﮔﻮﯾﺎ ﻣﺘﺠﺎوز از ۱۰۰ ﻫﺰار ﻧﯿﺮوى ﺟﻨﮕﻰ ﺑﻮده و ﻗﺎدر ﺑﻮد از ﻋﻬﺪه ﺳﭙﺎه اردﺷﯿﺮ ﺑﺮآﯾﺪ اﻣﺎ ﺳﻮروس ﺑﻪ اﺷﺘﺒﺎه ﺳﭙﺎه ﺧﻮد را ﺳﻪ دﺳﺘﻪ ﮐﺮده: ﯾﮏ دﺳﺘﻪ را ﺑﻪ ﺷﻤﺎل ﺑﺮاى ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ آﺗﺮوﭘﺎﺗﻦ (آذرﺑﺎﯾﺠﺎن) و ﻣﺎد ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﯾﮏ ﺑﺨﺶ را ﻧﯿﺰ ﻣﺄﻣﻮر ﻓﺘﺢ ﺟﻨﻮب اﯾﺮان ﮐﺮد و ﺧﻮد ﺑﻪ ﻗﻠﺐ اﯾﺮان و ﭘﺎرس ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮد.

اردﺷﯿﺮ از اﯾﻦ اﺷﺘﺒﺎه ﻧﻬﺎﯾﺖ اﺳﺘﻔﺎده را ﮐﺮده و ﺑﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﺷﻤﺎﻟﻰ دﺳﺘﻮر داد ﮐﻪ ﺑﺎ ﺟﻨﮓ و ﮔﺮﯾﺰ ﺳﭙﺎه رم را ﺧﺴﺘﻪ ﮐﻨﻨﺪ و ﺧﻮد ﺑﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺳﭙﺎه ﺟﻨﻮﺑﻰ رﻣﻰ ﮐﻪ در ﺣﻮاﻟﻰ ﺷﻮش ﺑﻮد آنﻫﺎ را ﮐﺎﻣﻼ از ﺑﯿﻦ ﺑﺮد. ﺗﻀﻌﯿﻒ ﺳﭙﺎه ﺷﻤﺎﻟﻰ و ﻧﺎﺑﻮدى ﺳﭙﺎه ﺟﻨﻮﺑﻰ، ﺳﻮروس را درﻣﻮاﺟﻬﻪ ﺑﺎ ﺷﺎه اﯾﺮان ﺗﻨﻬﺎ ﮔﺬاﺷﺖ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ وى وﺣﺸﺖزده ﺑﻪ داﺧﻞ ﺳﻮرﯾﻪ ﻋﻘﺐ ﻧﺸﺴﺖ.

اﮔﺮ ﭼﻪ اردﺷﯿﺮ در اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﻧﺎﺑﻮد ﮐﺮدن ﺳﺎﺧﻠﻮى رﻣﻰدر ﺳﻮرﯾﻪ و اﻧﻄﺎﮐﯿﻪ و ﺧﺎرج ﮐﺮدن ﮐﺎﻣﻞ رﻣﻰﻫﺎ از آﺳﯿﺎى ﻏﺮﺑﻰ ﺑﻮد اﻣﺎ ﺗﺮﺟﯿﺢ داد ﺑﻪ ﺧﻠﻊ ﯾﺪ رم از ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ و ارﻣﻨﺴﺘﺎن ﻗﻨﺎﻋﺖ ﮐﻨﺪ و ﺧﻮد را درﮔﯿﺮ ﺑﺰرگﺗﺮ ﻧﮑﻨﺪ. ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ دژ ﻧﺼﯿﺒﯿﻦ و ﺣﺮان را در ﺗﺼﺮف ﻧﮕﺎه داﺷﺖ و ﺑﺎ ﻗﯿﺼﺮ ﺻﻠﺢ ﮐﺮد.

ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﺒﺮد اﯾﻦ ﭘﯿﺮوزى ﭘﺲ از ۲۵۰ ﺳﺎل ﻣﺠﺪدا رخ داد. (اﮔﺮ ﭼﻪ اﯾﺮان در ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﻓﺮﻋﻰ ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ ﺷﮑﺴﺖ رﻣﻰﻫﺎ ﺷﺪه ﺑﻮد) و ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﮔﺬﺷﺖ

زﻣﺎن ﻧﯿﺰ ﺛﺎﺑﺖ ﮐﺮد ﻣﻮاﺿﻊ رﻣﻰﻫﺎ را در ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ ﺿﻌﯿﻒ ﮐﺮد و اﯾﻦ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى را در اوج ﻗﺪرت ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﭘﺬﯾﺮش ﯾﮏ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ دﯾﮕﺮ در ﻣﺮزﻫﺎى ﺷﺮﻗﻰ ﺧﻮد ﮐﺮد.

اﯾﻦ ﺟﻨﮓ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺳﺒﺐ ﻣﻄﺮح ﺷﺪن دوﻟﺖ ﺳﺎﺳﺎﻧﻰ در ﺳﻄﺢ ﺟﻬﺎن ﺷﺪ. واﻟﺮﯾﻮس و اﯾﺮان زﻣﺎن ﻣﻨﺎﺳﺐ

در ۲۴۱ ﻣﯿﻼدى ﺷﺎﻫﭙﻮر اول در اﯾﺮان ﺑﻪ ﻗﺪرت رﺳﯿﺪ و ﭘﺲ از آن ﮐﻪ از ﺳﺎﻣﺎن اوﺿﺎع داﺧﻠﻰ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﺪ در ﻫﻤﺎن ﺳﺎل ﺑﻪ ﻧﺼﯿﺒﯿﻦ (در ﻧﺰدﯾﮑﻰ ﻣﻮﺻﻞ اﻣﺮوزى) و از آن ﺟﺎ ﺑﻪ اﻧﻄﺎﮐﯿﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮد اﻣﺎ ﮔﻮردﯾﻦ، اﻣﭙﺮاﺗﻮر رم، ﺑﺎ ﺳﭙﺎﻫﻰ ﺑﺰرگ وى را ﺷﮑﺴﺖ داد ﻧﻮ ﭘﺲ از ﺷﮑﺴﺖ دادن ﺷﺎﻫﭙﻮر او را ﺑﻪ دﺟﻠﻪ ﻋﻘﺐ راﻧﺪ و ﺗﯿﺴﻔﻮن را ﻣﺤﺎﺻﺮه ﮐﺮد. اﻣﺎ اﯾﻦ ﭘﯿﺮوزى دوام ﻧﯿﺎﻓﺖ ﭼﺮا ﮐﻪ در رم اﻓﺴﺮى ﮐﻪ از ﻧﮋاد ﻋﺮب ﺑﻮد ﮔﻮردﯾﻦ را ﮐﺸﺖ و ﭼﻮن اﻋﺘﻘﺎدى ﺑﻪ ﺟﻨﮓ در ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ ﻧﺪاﺷﺖ اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ و ارﻣﻨﺴﺘﺎن را ﺑﻪ اﯾﺮان واﮔﺬار ﮐﺮد. اﻣﺎ ﺧﻮد وى ﻧﯿﺰ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪ و دﺳﯿﻮس ﺗﺎﻣﺮ ﺟﺎى وى را ﮔﺮﻓﺖ.وى ﻧﯿﺰ در ﻧﺒﺮد ﺑﺎ ژرﻣﻦﻫﺎ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪ و ﭘﺲ از وى ﺳﻪ اﻣﭙﺮاﺗﻮر ﺑﻪ ﻃﻮر ﻫﻢ زﻣﺎن ﺑﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ در رم ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ ﮐﻪ دو ﻧﻔﺮ اول ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪه و ﺗﻨﻬﺎ واﻟﺮﯾﻦ ﻣﺎﻧﺪ.
 

٣٢

 
در ۲۵۸ ﻣﯿﻼدى ﺷﺎﻫﭙﻮر زﻣﺎن را ﺑﺮاى ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ارﺗﺶ رم ﻣﻨﺎﺳﺐ دﯾﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ در ﺷﻤﺎل اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﻣﺬﮐﻮر ﺑﻪ ﺷﺪت درﮔﯿﺮ ﻧﺒﺮد ﺑﺎ ژرﻣﻦﻫﺎ ﺑﻮد. در ﻣﺮﮐﺰ ﻧﯿﺰ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻣﺪاوم اﻣﭙﺮاﺗﻮران ﻗﺪرت رم را ﺿﻌﯿﻒ ﮐﺮده ﺑﻮد. ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺷﺎﻫﭙﻮر ﺑﺎ ﮔﺬر از ﻓﺮات، اﻧﻄﺎﮐﯿﻪ را ﺗﺼﺮف ﮐﺮد و آﻣﺎده ﻧﺒﺮد ﺑﺎ واﻟﺮﯾﻦ ﺷﺪ. اﻣﭙﺮاﺗﻮر رم ﺑﺎ ﺗﺠﻬﯿﺰ ﺳﭙﺎﻫﻰ ﻋﻈﯿﻢ از ﺟﻨﻮب اروﭘﺎ ﻋﺎزم اﻧﻄﺎﮐﯿﻪ ﺷﺪه و در ۲۵۹ ﺷﻬﺮ را از اﯾﺮان ﺑﺎز ﭘﺲ ﮔﺮﻓﺖ و ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ زود ﻫﻨﮕﺎم اﯾﺮاﻧﻰﻫﺎ او را ﺑﻪ ﻃﻤﻊ ﺗﺴﺨﯿﺮ ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ اﻧﺪاﺧﺖ اﻣﺎ ﺳﭙﺎه اﯾﺮان ارﺗﺶ او را ﺑﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ارﺗﺶ ﮐﺮاﺳﻮس ﻣﺤﺎﺻﺮه ﮐﺮده و ﺳﺮﻧﻮﺷﺘﻰ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﺮاﯾﺶ اﯾﺠﺎد ﮐﺮدﻧﺪ. در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﮐﻪ در ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﻬﺮ ادﺳﺎ روى داد دهﻫﺎ ﻫﺰار رﻣﻰ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ و ﻫﺮ ﭼﻪ ﺗﻼش ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ از ﻣﺤﺎﺻﺮه ﺧﻼص ﺷﻮﻧﺪ. واﻟﺮﯾﻦ ﭘﺲ از ﺗﺴﻠﯿﻢ، ﺑﻪ اﺳﺎرت ﺷﺎﻫﭙﻮر درآﻣﺪ و ﺗﺎ ﺳﺎلﻫﺎ ﺗﺤﺖ ﺧﺪﻣﺖ ﺷﺎﻫﭙﻮر ﺑﻮد ﭼﺮا ﮐﻪ ﺷﺎه اﯾﺮان از او ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺧﺪﻣﺘﮑﺎر اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد.

ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺟﻨﮓ اﯾﻦ ﺟﻨﮓ آﺛﺎر ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻬﻤﻰ داﺷﺖ. اﺑﺘﺪا آن ﮐﻪ اﻣﭙﺮاﺗﻮر رم ﺑﻪ ﻃﻮر ﺧﻔﺖ ﺑﺎرى ﺑﻪ اﺳﺎرت ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ و اﯾﻦ ﺳﺒﺐ ﺗﻮﺟﻪ ﺟﻬﺎن ﻣﺘﻤﺪن آن

روز ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻗﺪرت ﺳﺎﺳﺎﻧﯿﺎن ﺷﺪ. دوم آن ﮐﻪ اﯾﻦ ﺷﮑﺴﺖ ﺳﻨﮕﯿﻦ ﺳﭙﺎه رم ﺳﺒﺐ ﺳﻘﻮط آﺳﯿﺎى ﻏﺮﺑﻰ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺳﭙﺎه اﯾﺮان ﺷﺪ. ﺷﺎﻫﭙﻮر در ۲۶۰ ﻣﯿﻼدى آﺳﯿﺎى ﺻﻐﯿﺮ را ﻧﯿﺰ ﺗﺴﺨﯿﺮ ﮐﺮد و ﭼﻨﺎن ﭼﻪ ﻣﻮرﺧﺎن ﻧﻮﺷﺘﻪاﻧﺪ ﺗﺎ ﺳﺎلﻫﺎ در آﺳﯿﺎى ﻏﺮﺑﻰ و آﺳﯿﺎى ﺻﻐﯿﺮ ﺑﺪون ﻣﺰاﺣﻢ ﺟﺪى ﺑﻪ ﺗﺎﺧﺖ و ﺗﺎز ﺳﺮﮔﺮم ﺑﻮد. ﺣﺎل آﻧﮑﻪ رﻣﻰﻫﺎ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺿﻌﯿﻒ داﺧﻠﻰ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺑﯿﺮون ﮐﺮدن او از ﻣﺮزﻫﺎى ﺷﺮﻗﻰ ﺧﻮد ﻧﺒﻮدﻧﺪ. ﺷﮑﺴﺖ واﻟﺮﯾﻦ و اﺳﺎرت او در ﺟﻨﻮب اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺳﺒﺐ ﺿﻌﻒ ﻗﺪرت ﺳﯿﺎﺳﻰ رم در ﺳﺎﯾﺮ ﻧﻘﺎط اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﺷﺪ ﺑﻪ ﻃﻮرى ﮐﻪ آﻻﻣﻦﻫﺎ از آﻟﭗ ﮔﺬﺷﺘﻪ و ﺑﻪ اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮدﻧﺪ و ﮔﻮتﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﻋﺒﻮر از داﻧﻮب ﯾﻮﻧﺎن را ﺗﺴﺨﯿﺮ ﮐﺮدﻧﺪ.

ﺗﻨﻬﺎ اﺷﺘﺒﺎه ﺑﺰرگ ﺷﺎﻫﭙﻮر ﻧﺒﺮدى ﺑﻰدﻟﯿﻞ ﺑﺎ اﻣﯿﺮ ﻋﺮب، ادﻧﯿﺎت ﺑﻮد، در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﻓﺮﺳﺎﯾﺸﻰ ﺳﻮاران ﻋﺮب ﺿﺮﺑﺎت ﺟﺪى ﺑﻪ ارﺗﺶ اﯾﺮان وارد ﮐﺮده و ﺳﺒﺐ ﺗﻀﻌﯿﻒ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ اﯾﺮان در ﺳﻮرﯾﻪ ﺷﺪﻧﺪ اﻣﺎ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻰرﺳﯿﺪ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى رم از دوران ﻗﺪرت ﺧﻮد ﻓﺎﺻﻠﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﻰ ﺗﻦ ﺑﻪ ﺗﺴﺨﯿﺮ ﺻﺪﻫﺎ ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ از ﻣﺮز ﺷﺮﻗﻰ ﺧﻮد داد.

درﺑﺎره ﺟﻨﮓﻫﺎى اﯾﺮان و رم ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ اﯾﻦ ﺳﺆال ﺑﺮاى ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﭘﯿﺶ آﯾﺪ ﮐﻪ ﭼﺮا ﻧﺒﺮدﻫﺎى رم و اﯾﺮان از اﯾﻦ درﺟﻪ اﻫﻤﯿﺖ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮده ﮐﻪ ﺑﺨﺶ ﺑﺰرﮔﻰ از

۱۰۰ ﺟﻨﮓ را ﺑﻪ ﺧﻮد اﺧﺘﺼﺎص داده اﺳﺖ. ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺟﻨﮓﻫﺎى اﯾﺮان و رم ۷۰۰ ﺳﺎل ﺑﻪ ﻃﻮل اﻧﺠﺎﻣﯿﺪ و در دﻧﯿﺎى ﻣﺘﻤﺪن آن زﻣﺎن از اﻫﻤﯿﺖ ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎدى ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد ﭼﺮا ﮐﻪ اﮔﺮ رم ﻣﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻓﺘﻮﺣﺎت ﻗﻄﻌﻰ در ﻣﺮﮐﺰ و ﺷﻤﺎل ﻏﺮب اروﭘﺎ در ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ و ﻓﻼت اﯾﺮان دﺳﺖ ﯾﺎﺑﺪ »ﺷﺮق« را ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻏﺮب در اﺧﺘﯿﺎر ﻣﻰﮔﺮﻓﺖ و ﺑﺮاى ارﺗﺶ رم ﮔﺬر از ﺳﻨﺪ و ﭘﻨﺠﺎب ﻧﯿﺰ ﮐﺎر ﻣﺸﮑﻠﻰ ﻧﺒﻮد ﭼﺮا ﮐﻪ ﻫﻨﺪىﻫﺎ از روﺣﯿﻪ ﺟﻨﮕﺎورى ﺑﺮﺧﻮردار ﻧﺒﻮدﻧﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﺎوراءاﻟﻨﻬﺮ و ﺷﺒﻪ ﻗﺎره ﻫﻨﺪ ﻫﻢ ﻣﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺟﺰو اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﺑﺴﯿﺎر ﻋﻈﯿﻢ رم ﺷﻮد. اﻣﭙﺮاﺗﻮرى رم ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ در ﺗﺎرﯾﺦ دﻧﯿﺎ ﻧﻈﯿﺮ ﻧﺪاﺷﺖ.

اﯾﻦ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﺑﺎ ﺑﺮﺧﻮردارى از ۲۰۰ ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﺣﺮﻓﻪاى و ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻘﺪار ﻧﯿﺮوى ﻣﺤﻠﻰ، وﺟﻮد ۹۶ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن، ﺳﻨﺎ و ﺛﺮوت ﻓﺮاوان ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺗﺴﺨﯿﺮ ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪ ﺣﺎﺻﻠﺨﯿﺰ دﻧﯿﺎى آن زﻣﺎن ﺑﻮد ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﺷﻤﺎل آﻓﺮﯾﻘﺎ، ﻣﺪﯾﺘﺮاﻧﻪ، آﺳﯿﺎى ﺻﻐﯿﺮ، ﺑﺎﻟﮑﺎن، اروﭘﺎى ﻏﺮﺑﻰ، اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ و ﭘﺮﺗﻐﺎل و ﮐﻠﯿﻪ ﺟﺰاﯾﺮ و ﺳﻮاﺣﻞ ﻣﻬﻢ آن زﻣﺎن را در اﺧﺘﯿﺎر داﺷﺖ.

در ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺮاﯾﻄﻰ ﺗﻨﻬﺎ ژرﻣﻦﻫﺎ در ﺷﻤﺎل و اﯾﺮاﻧﻰﻫﺎ در ﺷﺮق در ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﻮﺳﻌﻪ اﯾﻦ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﻰﮐﺮدﻧﺪ، ﮐﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮔﺮوه اول ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻋﺪم وﺟﻮد ﺳﺎزﻣﺎن ﺟﺪى ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ ﮔﺴﺘﺮده ﺑﺎﺷﺪ اﻣﺎ ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﺷﺮق ﺟﺪى و ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪه ﺑﻮد.

ﺷﺎﻫﭙﻮر اول ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﻧﯿﺮوى رزم ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﮐﺎﻓﻰ ﻧﺪاﺷﺖ در ﻏﯿﺮ اﯾﻦ ﺻﻮرت ﻣﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺎ ﻧﻔﻮذ ﺑﻪ داﺧﻞ ﻣﺼﺮ و ﺑﺎﻟﮑﺎن اﻣﭙﺮاﺗﻮرى رم را ﺑﻪ زﺣﻤﺖ ﺑﯿﻨﺪازد اﻣﺎ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺗﻘﺪﯾﺮ اﯾﺮان ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ از اﯾﻦ ﻓﺮﺻﺖ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﺪ و رم دوﺑﺎره ﻗﻮى ﺷﺪ.

٣٣
ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل ﻧﺒﺮدﻫﺎى اﯾﺮان و رم را ﻣﻰﺗﻮان ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ وﻗﺎﯾﻊ ﻧﻈﺎﻣﻰ ﻗﺮن دوم ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﺗﺎ ﻗﺮن ﺷﺸﻢ ﻣﯿﻼدى داﻧﺴﺖ و ﺷﺎﯾﺪ ﺑﺘﻮان ﺗﺪاوم ﻫﻤﯿﻦ ﻧﺒﺮدﻫﺎ را از دﻻﯾﻞ ﻓﺮﺳﺎﯾﺶ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى رم و ﻧﺎﺗﻮاﻧﻰ آن در ﺳﺮﮐﻮب اﻗﻮام ﺷﻤﺎﻟﻰ و ﻫﻮنﻫﺎ داﻧﺴﺖ. اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ ﻧﺒﺮدﻫﺎ ﺑﺮاى اﯾﻦ ﻧﯿﺰ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﻬﺘﺮى ﻧﺪاﺷﺖ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺷﺎﻫﻨﺸﺎﻫﻰ ﭘﺎرت و ﺳﺎﺳﺎﻧﻰ را ﻣﺒﺪل ﺑﻪ دوﻟﺖﻫﺎى ﻧﻈﺎﻣﻰ ﮐﺮده ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺮﺗﺐ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﻟﮋﯾﻮن ﻫﺎى رﻣﻰ ﺑﻮدﻧﺪ.

ورود آﺗﯿﻼ ﺑﻪ اروﭘﺎ ﻧﺒﺮد اورﻟﺌﺎن (ﺷﺎﻟﻮن)

از ﻗﺮن ﭼﻬﺎرم ﻣﯿﻼدى ﺑﻪ ﺑﻌﺪ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﻋﻈﯿﻢ رم ﺑﺎ ﭼﻨﺪ ﻣﺸﮑﻞ ﺑﺰرگ ﻧﻈﺎﻣﻰ روﺑﻪرو ﺷﺪ: اﺑﺘﺪا ﻋﺪم ﻗﻄﻌﯿﺖ ﭘﯿﺮوزى در ﻣﺮزﻫﺎى ﺷﺮﻗﻰ، ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻗﺪرت اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﺳﺎﺳﺎﻧﻰ، دوم ﻓﺸﺎر ﺑﻰاﻣﺎن ﻗﻮاى اﻗﻮام ﺷﻤﺎل اروﭘﺎ، ﺳﻮم وﺳﻌﺖ ﺑﯿﺶ از اﻧﺪازه اﻣﭙﺮاﺗﻮرى و ﭼﻬﺎرم ﺑﺮوز ﺟﻨﮓﻫﺎى داﺧﻠﻰ. اﻣﺎ از ۴۰۰ ﻣﯿﻼدى ﻋﺎﻣﻞ ﺟﺪﯾﺪى ﺑﻪ اﯾﻦ ﻋﻮاﻣﻞ اﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪ. ﻗﺪرت ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻫﻮنﻫﺎ.

ﻫﻮنﻫﺎ ﮐﻪ از ﺳﺮزﻣﯿﻦﻫﺎى ﺑﺴﯿﺎر دوردر ﺷﺮق (ﺷﻤﺎل ﭼﯿﻦ) آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ اﮐﻨﻮن آرام آرام در ﺣﺎل ﻧﻔﻮذ ﺑﻪ داﺧﻞ ﺷﺮق اروﭘﺎ ﺑﻮدﻧﺪ. در ۴۰۶ ﻣﯿﻼدى آن ﻫﺎ دﯾﮕﺮ ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ ﭼﺸﻢﭘﻮﺷﻰ ﻧﺒﻮده و ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻗﺪرت ﺟﻨﮕﺎورى ﺑﺨﺶ ﺑﺰرﮔﻰ از ﻏﺮب درﯾﺎى ﺧﺰر، ﺷﻤﺎل درﯾﺎى ﺳﯿﺎه و ﺑﺎﻟﮑﺎن اﻣﺮوزى را در ﺗﺼﺮف ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ. اﻣﺎ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻓﻘﺪان رﻫﺒﺮى ﻣﻘﺘﺪر ﺗﺎ ۴۳۳ ﺑﺮاى رم ﺧﻄﺮﻧﺎك ﻧﺒﻮدﻧﺪ.

ورود آﺗﯿﻼ ﺑﻪ ﺻﺤﻨﻪ ﺗﺎرﯾﺦ در ﺳﺎل ۴۳۳ ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺻﺤﻨﻪ ﻧﺒﺮد را ﺗﻐﯿﯿﺮ داد. ﻫﻮنﻫﺎ اﮐﻨﻮن ﺑﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ، اﻗﻮام ﭘﺮﻗﺪرت ﺟﻨﮕﻞﻧﺸﯿﻦ، ژرﻣﻨﻰ، وﯾﺰﮔﻮت، ﻓﺮاﻧﮏ و ﺑﻮرﮔﻮﻧﺪى را ﯾﮑﻰ ﭘﺲ از دﯾﮕﺮى از ﺻﺤﻨﻪ ﻣﺒﺎرزات اروﭘﺎى ﻗﺮن ﭘﻨﺠﻢ ﺣﺬف ﮐﺮدﻧﺪ.

آﺗﯿﻼ اﺑﺘﺪا در ۴۳۶ ﺑﻮرﮔﻮﻧﺪﻫﺎ را درﻫﻢ ﮐﻮﺑﯿﺪ و در ۴۴۳ ﺳﺮاﺳﺮ آﻟﻤﺎن را ﮔﺮﻓﺖ. آﺗﯿﻼ ﮐﻪ ﺧﻮد را ﺑﻼى آﺳﻤﺎﻧﻰ ﻣﻰﻧﺎﻣﯿﺪ ﺗﺎ آن روز ﻫﯿﭻ ﺷﮑﺴﺘﻰ ﻧﺨﻮرده ﺑﻮد و ﺗﻨﻬﺎ ﺣﺎﺿﺮ ﺷﺪه ﺑﻮد ازﻧﺎﺑﻮد ﮐﺮدن ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى رم ﺷﺮﻗﻰ ﺑﯿﺰاﻧﺲ ﺧﻮددارى ﮐﻨﺪ. اﻟﺒﺘﻪ ﻣﺮدم ﺑﯿﺰاﻧﺲ ۶۰ ﻫﺰار ﺗﺎﻻن ﻃﻼ ﺑﻪ او ﻏﺮاﻣﺖ دادﻧﺪ و ﺣﺎﺿﺮ ﺷﺪﻧﺪ ﺧﺮاﺟﮕﺬار وى ﺑﺎﻗﻰ ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ.

در اﯾﻦ زﻣﺎن اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﻫﻮن ﻫﺎ از ﻗﻔﻘﺎز ﺗﺎ ﮐﻮهﻫﺎى آﻟﭗ وﺳﻌﺖ داﺷﺖ و ﻃﻰ ﺳﻪ دﻫﻪ آﺗﯿﻼ ﻗﺪرﺗﻰ را اﯾﺠﺎد ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﻰ از اﻣﭙﺮاﺗﻮرى دو ﺗﮑﻪ ﺷﺪهى رم و اﻣﭙﺮاﺗﻮرى اﯾﺮان ﺑﺰرگﺗﺮ ﺷﺪه ﺑﻮد.

»رم ﺿﻌﯿﻒ ﺷﺪه« ﻣﻰداﻧﺴﺖ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮى از ﺳﻘﻮط ﻓﺮاﻧﺴﻪ (ﮔﻞ) ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﻰ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ از اﻗﻮام ﺷﻤﺎﻟﻰ اروﭘﺎ ﻧﻈﯿﺮ ﻓﺮاﻧﮏﻫﺎ، وﯾﺰﮔﻮتﻫﺎ و ﺑﻮرﮔﻮﻧﺪىﻫﺎ ﮐﻤﮏ ﺧﻮاﺳﺖ. اﯾﻦ اﻗﻮام ﻧﯿﺰ اﮔﺮ ﭼﻪ ﺗﺎ آن زﻣﺎن دﺷﻤﻦ رم ﺑﻮدﻧﺪ اﻣﺎ اﮐﻨﻮن ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻰ ﻣﻰداﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻏﺮب اروﭘﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﺑﺴﺘﮕﻰ دارد.

در ۴۵۱ ﻣﯿﻼدى آﺳﯿﻮس ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه رﻣﻰ، ﺑﺎ ﺳﭙﺎه ﺑﺰرﮔﻰ از ﻧﯿﺮوﻫﺎى اروﭘﺎﯾﻰ در دﺷﺖﺷﺎن (ﺷﺎﻟﻮﺋﯿﮏ) در ﺷﻤﺎل ﻓﺮاﻧﺴﻪ در اﻧﺘﻈﺎر آﺗﯿﻼ ﻣﺎﻧﺪ. آﺗﯿﻼ ﮐﻪ از ﺗﺼﺮف اروﻟﺌﺎن ﻧﺎاﻣﯿﺪ ﻧﺸﺪه ﺑﻮد ﺑﻪ ﻣﺼﺎف ﺑﺎ اﯾﻦ ﻧﯿﺮوى ﺑﺴﯿﺎر ﻋﻈﯿﻢ رﻓﺖ. ﻧﺒﺮد ﺑﯿﻦ دو ﻧﯿﺮو ﻣﺪﺗﻰ اداﻣﻪ ﯾﺎﻓﺖ و ﻋﻠﻰرﻏﻢ ﮐﺸﺘﻪﻫﺎى ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎد از ﻃﺮﻓﯿﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻗﻄﻌﻰ ﺣﺎﺻﻞ ﻧﺸﺪ. اﮔﺮ ﭼﻪ ﺑﺮﻧﺪه واﻗﻌﻰ ﻣﺘﺤﺪﯾﻦ اروﭘﺎﯾﻰ ﺑﻮدﻧﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺑﺮاى اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﻧﯿﺮوﻫﺎى آﺗﯿﻼ را ﻣﺘﻮﻗﻒ ﮐﻨﻨﺪ. آﺗﯿﻼ ﭘﺲ از درﯾﺎﻓﺖ اﯾﻦ ﺿﺮﺑﻪ دﯾﮕﺮ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ در ﻏﺮب ﭘﯿﺸﺮوى ﮐﻨﺪ اﮔﺮ ﭼﻪ رم ﻏﺮﺑﻰ ﻧﯿﺰ در ﺳﺎل ﺑﻌﺪ ﻏﺮاﻣﺘﻰ ﺳﻨﮕﯿﻦ ﺑﻪ آﺗﯿﻼ داد ﺗﺎ او ﺑﻪ رم ﺣﻤﻠﻪ ﻧﮑﻨﺪ و ﺳﺮدار ﺧﻮﻧﺨﻮار ﻫﻮن ﻧﯿﺰ ﻣﻮﻗﺘﺎ از ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﻋﻈﯿﻢ ﺧﻮد دﺳﺖ ﮐﺸﯿﺪ و ﺑﻪ ﺗﺠﺪﯾﺪ ﻗﻮا ﭘﺮداﺧﺖ.

ﻣﺮگ آﺗﯿﻼ آﺗﯿﻼ ﻋﻠﻰرﻏﻢ ﺧﻮى وﺣﺸﻰ و ﺧﻮﻧﺨﻮارش ﻓﻮق اﻟﻌﺎده ﺳﯿﺎﺳﺘﻤﺪار ﺑﻮد و در ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ﻧﻈﺎﻣﻰ ﻧﯿﺰ در ﺑﯿﻦ اﻗﻮام وﺣﺸﻰ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﻣﺮداﻧﻰ ﭼﻮن

ﭼﻨﮕﯿﺰ و ﺗﯿﻤﻮر ﻗﺎﺑﻞ ﻗﯿﺎس اﺳﺖ. ﻣﺮگ او در ۴۵۳ ﺑﻪ دﺳﺖ ﯾﮏ دﺧﺘﺮ ﺑﻪ اﺳﺎرت ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ دﻧﯿﺎ را از ﺷﺮ او ﻧﺠﺎت داد در ﻏﯿﺮ اﯾﻦ

٣٤
ﺻﻮرت ﺑﺪون ﺷﮏ او ۲ ﺳﺎل ﺑﻌﺪ ﺑﺮاى ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻏﺮب و ﺟﻨﻮب ﻏﺮب اروﭘﺎ اﻗﺪام ﻣﻰﮐﺮد. ﺣﺎل آن ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺮگ وى ﭘﺴﺮان ﺑﻰﮐﻔﺎﯾﺖاش (ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ) ﮐﻞ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى او را در ﯾﮏ دﻫﻪ ﺑﻪ ﺑﺎد دادﻧﺪ.

اﻫﻤﯿﺖ ﻧﺒﺮد ﺷﺎﻟﻮن آﺗﯿﻼ ﻇﺮف ۲۰ ﺳﺎل ﻏﺮب روﺳﯿﻪ اﻣﺮوزى و ﺳﺮزﻣﯿﻦﻫﺎﯾﻰ ﮐﻪ اﻣﺮوز ﻟﻬﺴﺘﺎن، ﻣﺠﺎرﺳﺘﺎن، اﺗﺮﯾﺶ، آﻟﻤﺎن، ﺷﺮق ﻓﺮاﻧﺴﻪ، ﺻﺮﺑﺴﺘﺎن،

ﮐﺮاوﺳﻰ، اﮐﺮاﯾﻦ، داﻧﻤﺎرك، ﺟﻤﻬﻮرىﻫﺎى ﺑﺎﻟﺘﯿﮏ، رﻣﺎﻧﻰ و ﺑﻼروس ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﻰﺷﻮد را ﺗﺼﺮف ﮐﺮد و ﺑﺮاى اﻃﺎﻋﺖ ﮐﺎﻣﻞ اروﭘﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﯾﮏ ﭘﯿﺮوزى ﺑﺰرگ دﯾﮕﺮ در ﻏﺮب ﻧﯿﺎز داﺷﺖ ﭼﺮا ﮐﻪ در ﺷﺮق ﺑﯿﺰاﻧﺲ (رم ﺷﺮﻗﻰ) ﻗﺪرت او را ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد.

اﮔﺮ در دﺷﺖ ﺷﺎﻟﻮن و اورﻟﺌﺎن اﺗﺤﺎد ﺑﺰرگ ﻗﺒﺎﯾﻞ و دول اروﭘﺎ ﺷﮑﻞ ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﺑﻰ ﺷﮏ آﺗﯿﻼ آﺑﺎدىاى ﺑﺮاى ﻣﺮدم اروﭘﺎ ﺑﺎﻗﻰ ﻧﻤﻰﮔﺬاﺷﺖ.

آﺗﯿﻼ اﮔﺮ ﭼﻪ از ﺟﻨﮕﺠﻮﺗﺮﯾﻦ ﺳﻮاران ﺟﻨﮕﻰ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد اﻣﺎ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻣﺪاﻓﻊ ﻧﯿﺰ اﺛﺮ ﻣﻨﺎﺳﺒﻰ داﺷﺖ. ﭘﯿﺎده ﻧﻈﺎﻣﻰ رﻣﻰ در ﮐﻨﺎر ﺳﻮاران ﺷﻤﺎﻟﻰ ﻗﺪرت ﻧﻈﺎﻣﻰ آﺗﯿﻼ را ﺧﻨﺜﻰ ﮐﺮد. ۸۰۰ ﺳﺎل ﺑﻌﺪ ﻧﯿﺰ ﺷﺮق ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻓﺮدى ﺑﻪ ﻧﺎم ﭼﻨﮕﯿﺰﺧﺎن ﺷﺪ اﻣﺎ ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﻗﺎدر ﺑﻪ رﺧﻨﻪ او و ﻗﻮﻣﺶ ﻧﺸﺪ و ﺻﺪﻫﺎ ﺳﺎل ﺷﺮق در ﺗﺴﺨﯿﺮ اﯾﻦ اﻗﻮام ﺧﻄﺮﻧﺎك ﺑﺎﻗﻰ ﻣﺎﻧﺪ.

ﻓﺮوﭘﺎﺷﻰ رم ﻏﺮﺑﻰ ﺳﻘﻮط اﻣﭙﺮاﺗﻮرى رم ﻏﺮﺑﻰ، ﺑﺮﻫﻢ ﺧﻮردن ﺛﺒﺎت ﻧﻈﺎﻣﻰ اروﭘﺎ

اﻣﭙﺮاﺗﻮرى رم ﮐﻪ از ﻗﺮن ﺳﻮم ﭘﯿﺶ از ﻣﯿﻼد ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻗﺪرت اول دﻧﯿﺎى ﻗﺪﯾﻢ ﻣﻄﺮح ﺑﻮد از ﻗﺮن ﺳﻮم ﻣﯿﻼدى ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ ﭘﺲ از ۶۰۰ ﺳﺎل ﻗﺪرت ﺧﻮد را از دﺳﺖ داد و در ۳۹۵ ﻣﯿﻼدى دو ﻗﺴﻤﺖ ﺷﺪ؛ رم ﺷﺮﻗﻰ ﮐﻪ ﺗﺎ ۱۰۵ ﺳﺎل ﺑﻌﺪ دوام آورد و رم ﻏﺮﺑﻰ ﮐﻪ ۸۰ ﺳﺎل ﭘﺲ از اﯾﻦ ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﺎﮔﻬﺎن ﻓﺮو ﭘﺎﺷﯿﺪ. اﻟﺒﺘﻪ رم ﻏﺮﺑﻰ ﻗﺴﻤﺖ ﻗﻮىﺗﺮ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﺑﻮد ﮐﻪ ﺳﺎلﻫﺎ ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﻧﺒﺮدﻫﺎ را ﺑﻪ ﺧﻮد دﯾﺪه ﺑﻮد و ﺣﺘﺎ در ﻧﺒﺮد ﺑﺎ دﺷﻤﻨﺎن ﺷﺮﻗﻰ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﻓﺮﺳﺘﻨﺪه ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ واﺣﺪﻫﺎ ﺑﻮد. درﺑﺎرهى اﻧﺤﻄﺎط رم ﻏﺮﺑﻰ ﺗﺎرﯾﺦﻧﮕﺎران ﮐﺘﺎبﻫﺎى زﯾﺎدى ﻧﻮﺷﺘﻪاﻧﺪ و در اﯾﻦ ﻓﺼﻞ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ذﮐﺮ دﻻﯾﻞ ﻧﻈﺎﻣﻰ ﻓﺮوﭘﺎﺷﻰ اﯾﻦ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﺑﺴﻨﺪه ﻣﻰﺷﻮد.

در ۴۵۱ ﺷﮑﺴﺖ ﺳﻨﮕﯿﻦ آﺗﯿﻼ رم را از ﺧﻄﺮ ﺑﺰرگ ﻧﺠﺎت ﻧﺪاد ﺑﻠﮑﻪ اﻗﻮام ژرﻣﻦ، ﻓﺮاﻧﮑﻰ را از ﺧﻄﺮ ﺟﺎرو ﺷﺪن ﺑﻪ دﺳﺖ ﺟﻨﮕﺎوراﻧﻰ ﺧﺸﺘﻦﺗﺮ از ﺧﻮدﺷﺎن ﻧﺠﺎت داد. اﮐﻨﻮن آنﻫﺎ آﻣﺎده درﻫﻢ ﮐﻮﺑﯿﺪن اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﻓﺮﺗﻮت رم ﺑﻮدﻧﺪ.

دوﻻﻧﺪﻟﻦ درﺑﺎره ﺳﺎلﻫﺎى آﺧﺮ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى رم ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻰﻧﻮﯾﺴﺪ:

»ﻣﺎﮔﺰﯾﻢ ﺑﻪ ﺗﺨﺖ ﻧﺸﺴﺖ وﻟﻰ ﻟﯿﺎﻗﺖ اداره ﻣﻤﻠﮑﺖ آن روزﮔﺎر آﺷﻔﺘﻪ را ﻧﺪاﺷﺖ… ﭘﺲ از وى آوﺗﯿﻮس از ﻣﺮدم ﮔﻞ اﻣﭙﺮاﺗﻮر ﺷﺪ وﻟﻰ ﭼﯿﺰى ﻧﮕﺬﺷﺖ ﮐﻪ رﯾﺴﯿﻤﺮ، ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه رﻣﻰ، او را ﺧﻠﻊ و ﻣﺎژورﯾﻦ را ﺑﻪ ﺟﺎى او ﺑﻪ ﺗﺨﺖ ﮔﺬاﺷﺖ. وى ﻣﺮدى ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﺑﻮد و ﺧﺮاﺑﻰﻫﺎى رم را ﺑﺮﻃﺮف ﮐﺮد و ﭘﺲ از رﻓﻊ ﺣﻤﻠﻪ وﻧﺪالﻫﺎ، وﯾﺰﮔﻮتﻫﺎ را در ﮔﻞ ﺷﮑﺴﺖ داد اﻣﺎ رﯾﺴﯿﻤﺮ او را ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﺎﻧﺪ.. اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﻫﻤﭽﻨﺎن رو ﺑﻪ ﺿﻌﻒ ﻣﻰرﻓﺖ و آﺧﺮﯾﺖ ﻗﺴﻤﺖ ﺧﺎك ﺧﻮد را از دﺳﺖ ﻣﻰداد.« در اﯾﻦ زﻣﺎن اﻗﻮام وﯾﺰﮔﻮت اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ و ﺟﻨﻮب ﻏﺮﺑﻰ ﮔﻞ را در اﺧﺘﯿﺎر داﺷﺘﻨﺪ و ﺑﻮرﮔﺎﻧﺪﻫﺎ ﻧﯿﺰ دره را ﻣﺘﺼﺮف ﺑﻮدﻧﺪ. ﺷﻤﺎل ﺷﺮﻗﻰ ﮔﻞ در اﺧﺘﯿﺎر ﻓﺮاﻧﮑﻰ ﺑﻮد.

در ﺳﺎل ۴۶۵ رﯾﺴﯿﻤﺮ، اﻧﺘﯿﻤﻮس را ﺑﻪ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ. اﯾﻦ ﻣﺮد ﮐﻪ از ﻃﺮف اﻣﭙﺮاﺗﻮرى رم ﺷﺮﻗﻰ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﺷﺪه ﺑﻮد آﺧﺮﯾﻦ ﮐﺴﻰ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺟﻠﻮى ﺳﻘﻮط رم را ﺑﮕﯿﺮد وى اﺑﺘﺪا ﺑﺎ ﻧﺎوﮔﺎن ﺧﻮد ﺑﻪ ﺟﻨﮓ وﻧﺪال ﻫﺎ در ﺟﻨﻮب ﻣﺪﯾﺘﺮاﻧﻪ رﻓﺖ اﻣﺎ در ﻧﺒﺮد آﻓﺮﯾﻘﺎ از وﻧﺪال ﻫﺎ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮرد و در ۴۷۲ ﻣﺠﺪدا رﯾﺴﯿﻤﺮ او را ﺑﺮﮐﻨﺎر ﮐﺮد و ادﻟﻰ ﺑﺮﯾﻮس را ﺑﺮﮔﺰﯾﺪ. اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﺷﺮﻗﻰ ﺳﻪ ﻧﻔﺮ دﯾﮕﺮ را ﺑﺮاى ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﯾﻰ ﺑﺮ رم ﻓﺮﺳﺘﺎد اﻣﺎ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻰرﺳﯿﺪ ﮐﺎر رم ﺗﻤﺎم اﺳﺖ. در ۴۷۶ ﺳﺮﺑﺎران رﻣﻰ ﺑﻪ رﯾﺎﺳﺖ اودواﮐﺮ ﻗﯿﺎم ﮐﺮدﻧﺪ و ﻧﺎﮔﻬﺎن اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﻋﻈﯿﻢ رم دﯾﺪ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﯾﺎورى ﻧﺪارد.

٣5
ﮔﺖﻫﺎى ﻏﺮﺑﻰ، ﺑﺎﺳﮑﻰ، ﻓﺮاﻧﮑﻰ، وﻧﺪال ﻫﺎ، آﻟﻤﺎنﻫﺎ و اﻧﮕﻠﻮﺳﺎﮐﺴﻮنﻫﺎ و ﺳﻮﺋﺪىﻫﺎ ﻧﺎﮔﻬﺎن اﻣﭙﺮاﺗﻮرى را ﻗﻄﻌﻪ ﻗﻄﻌﻪ ﮐﺮدﻧﺪ و ﻇﺮف ۱۵ ﺳﺎل ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎى اروﭘﺎ ﺷﺎﻫﺪ ﺣﺬف دو ﻗﺪرت ﺑﺰرگ و ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪن دهﻫﺎ ﻗﺪرت ﻣﺤﻠﻰ ﺷﺪ. ۴۵۳) اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﻫﻮن و ۴۷۶ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى رم) اﻣﺎ از ﻧﻘﻄﻪ ﻧﻈﺮ ﻧﻈﺎﻣﻰ ﭼﺮا رم و ﻟﮋﯾﻮنﻫﺎى ﻋﻈﯿﻢاش از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻨﺪ؟

خرید بهترین فلزیاب های دنیا 09013545415

نظرات شما عزیزان:

برچسب‌ها: مطالب و نوشته هایی درباره ۱۰۰ جنگ بزرگ تاریخ در جهان,بررسی خونین ترین جنگ و درگیری های دنیا