احجار کریمه (سنگ عقیق)

مقدمه

عقیق سنگی بسیار پربرکت و سرشار از خواص می باشد که در روایات زیادی بر اهمیت آن تاکید شده است. در گذشته بسیاری از ائمه معصومین و پیامبران از این سنگ به عنوان نگین انگشتر استفاده نموده و بر خواص و اهمیت آن در گشایش روزی و دفع بلایا تاکید می نمودند. در این میان عقیق یمانی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. سنگ عقیق در کشورهایی همچون یمن، هندوستان، ایران و چین در رنگ های گوناگون از جمله قرمز، زرد و سفید یافت می شود.

هدف از این پژوهش بررسی تمام موضوعات مربوط به سنگ عقیق است و تلاش شده که در حد امکان به سوالات مطرح شده در این زمینه پاسخ داده شود و مومنین را به داشتن این سنگ با ارزش مادی و معنوی، ترغیب نماید.

تعریف سنگ عقیق

عقیق یک قسم کوارتزی بی شکل به رنگ های مختلف می باشد. نوع مرغوبتر آن به رنگ سرخ یا آلبالویی است، یک قسم آن معروف به عقیق یمنی یا یمانی است، بیشتر نگین انگشتر می کنند(۱).

در تعریف دیگری از عقیق این گونه بیان شده است:

عقیق به انگلیسی echite ، agate به عبری aqiq ، به هندی hakik ، به آلمانی achate .

واژه عقیق از نام متشابه عبری به معنی موی نوزاد گرفته شده، چون کودک دارای موی زرد عقیقی رنگ است. بنابراین همه گمان ها که نام عقیق از روی نام رودی به همین نام در ایتالیا و جز آن گرفته شده بی اساس و بی ارزش می شود. این کانی یا گوهر یکی از گونه های کانی کلسدون (خود گونه ای از در کوهی) است که گاهی دارای توده پیازی سان (یا تودرتو) با دوایر نسبتا متحد المرکز است. عقیق دارای ترکیبی خیلی نزدیک به کوارتز است ولی سختی آن یک دست نیست یعنی گاهی سخت و گاهی نرم حس می گردد، به ویژه به هنگام تراش و کار پرداخت. دلیل این که لایه های عقیق یک در میان سخت و نرم است و می توان آن را با رنگ کردن تمیز داد چون روزنهای موجود در بین لایه ها بزرگ و کوچک است و لایه ها رنگ های گوناگون به خود می گیرند و از این رو می توان سختی گوناگون آن را هم تمیز داد. عقیق دارای گونه های زیادی است که در زیر بیشتر آن ها آورده شده. در گذشته در اروپا به این کانی آخاتس (achates) گفته می شده که دیگر امروز به کار نمی رود (۲).

انواع عقیق

انواع عقیق را به گونه های زیر دسته بندی می کردند:

۱٫جگری

۲٫سفید

۳٫گل سرخی

۴٫زرد

۵٫آبی

۶٫سیاه

۷٫ابلق

۸٫دو رنگ

عقیق آبدار

هیدروفان برای آبگون آمده _ حقیقت گونه ای اوپالی که به کندی آب خود را از دست داده باشد. آن را درون آب قرار داده و آب به خود جذب می کند و جلا و رنگ آن بهتر می شود و گاهی بازی با رنگ آن هم بهتر می گردد. گاهی شفافیت آن نیز بهتر خواهد شد. یا اوپال را درون روغنهای گوناگون جوشانده تا پدیده های بالا دوباره به دست آید و در ضمن برای مدت بیشتری ثابت خواهد ماند.

عقیق آتشین

عقیق آذری. عقیق سرخ. عقیق آذرخشی. عقیق اخگری. کلسدون و یا عقیقی که دارای درون گیرهای گوتیت و یا لیموتیت است. این درون گیرها پس از تراش دامله ای رنگ و درخششی آتشگون از خود نشان می دهند. گونه های خوش آن در آریزونا پیدا می شود.

عقیق آتشین دریاچه علیا

عقیق دریاچه علیا. نام نادرستی است برای شیشه مصنوعی که به اوپال می ماند.

عقیق آوندی

عقیق با روزن هایی که طول آن سنگ را هم چون یک کانال یا دالان طی نموده و معمولا به وسیله مواد دیگر پر شده.

عقیق ابری

کلسدون خاکستری روشن شفاف تا نیمه شفاف که دارای لکه های خاکستری پر رنگ ابرسان است.

عقیق اوروگوایی

عقیق اوروگوایی که از بخش ریو گراندوسول به دست می آید.

عقیق آیداری

عقیق های ریز و کوچکی که در آیدار اوبر اشتاین آلمان تراش داده می شود.

عقیق بابا غوری

خلنج. بابا غوری. خلنگ. عقیق چشمی. عقیقی که از لایه های گرد جزع (مهره یمنی) و کلسدون ساده پدید آمده باشد.

عقیق باختری

عقیق مغربی. عقیق نا مرغوب و نیمه شفاف را گویند.

عقیق بادامی

به آلمانی mandelachate . عقیق لوزی گون و بادامی مانند که در روزنهای سنگها پدید می آید (سنگهای ملافیر).

عقیق بارویی

عقیق استحکامی. عقیق جای نگاری. عقیق ویرانه ای. عقیق هایی که خطوط آن شکل بارو و یا برج را به سنگ می دهد یا مانند استحکامات کنگره ای یا هفت و هشت دیده می شود.

عقیق برشی

عقیق پارچینی. عقیق هایی که در اثر عوامل مکانیکی شکل نامنظم و گوشه دار به خود گرفته. ملات این گونه سنگها از جنس خود عقیق است.

عقیق پارچینی

عقیق موزائیکی. گونه ای عقیق مکزیکی که از تکه های خرد شده (برشی) پدید آمده ملات عقیقی آن را به هم چسبانیده.

عقیق پرمانند

کلسدون زرد، صورتی، نخودی، خاکستری . سفید شیری نیمه شفاف تا کدر با درونگیر های پر مانند قهوه ای، نارنجی و سیاه. در بروستر تکزاس واروگون آمریکا پیدا می شود.

عقیق پنده ای

عقیق منقوط. عقیق مطبق. عقیق راه راه. عقیق خال دار.

۱_ عقیق سفید یا خاکستری که از لکه هایی که از اکسید آهن، کرم و یا منگنز به رنگ سرخ هم چون درون گیر و رنگین در آن پدید می آید و در روی کانی مانند خال دیده می شود.

۲_ کلسدون و یا عقیق خاکستری با لکه های رنگین.

عقیق پیکره ای

عقیقی که درون گیر های آن دارای چهره های گوناگون و پیکره ای است.

عقیق تکزاسی

عقیقی که در رودخانه پکوس تکزاس پیدا می شود.

عقیق تیغه ای

عقیق هندی با تیغه های نازک.

عقیق جای نگاری

عقیق نقشه ای. عقیق توپوگرافیک. عقیقی که درونگیرهای آن شکل نقشه های هندسی زمین شناسی به سنگ داده، با خطوط موضعی یا تراز٫

عقیق چشم انداز

عقیق منظره ای. نوعی کلسدون خاکستری تا سفید با درونگیرهای نامنظم از جنس اکسید منگنز، آهن و جز آن که شکل مناظر طبیعی مانند جنگل و جز آن را به کانی داده.

عقیق چشم جغدی

برخی از عقیقها پس از تراش دامله ای به یک جفت چشم جغد می مانند.

عقیق چشم گاوی

برخی از عقیقها پس از تراش دامله ای به چشم گاو می مانند.

عقیق چشمی

نامی دیگر برای عقیق بابا غوری. عقیقی که دارای دو ابر پیازی گون است و به چشم می ماند و با رنگهای گوناگون.

عقیق چوبی

چوب عقیق شده. عقیقی که ترکیب سیلیسی در چوب رخنه و به جای سلولهای چوب نشسته باشد.

عقیق حلقوی

نام عقیق چشمی و عقیق باباغوری نیز به خود گرفته است. عقیق با دوایر متحد المرکز یا پیازی و با رنگهای گوناگون. عقیق حلقوی. عقیق پیازی. عقیق گرد.

عقیق خال دار

عقیق خال خال. عقیق منقوط. نامی است در اورگون آمریکا. کلسدون بی رنگ و نیمه شفاف با خالهای زرد. سرخ و یا قهوه ای.

عقیق خاوری

۱_ عقیق خوش و زیبا ولی رنگ شده.

۲_ عقیق نیمه شفاف و از خاور زمین.

عقیق خرمایی شده

از واژه (عبری) عقیقی که به طور مصنوعی خرمایی رنگ شده.

عقیق خزه ای

عقیق درختی. عقیق شجری. عقیق جلبکی. به آلمانی moos stein . کلسدونی که دارای اشکالی هم چون جلبک است. رنگ این خزه ها بیشتر سیاه یا قهوه ای است. گونه های عقیق مکه ای هم دارای همین شکل و رنگ است.

عقیق خزه ای دریایی

نام دیگری است برای عقیق مکه ای یا عقیق جلبکی.

عقیق خزه ای سفید

عقیق با لکه های سفید و بزرگ. عقیق جلبکی سفید.

عقیق خونی

۱ _عقیق روشن با لکه های سرخ خونی.

۲ _عقیق صورتی تا گوشتی از آریزونای آمریکا.

عقیق داوودی

واژه pom pom درست نیست. بلکه واژه pom pon درست است _ گونه ای عقیق با سوزن های روتیل ( = ساگنیت) که درونگیرهای آن به رنگ زرد تا نارنجی و هم چون گل داودی دیده و در بروستر پیدا می شود.

عقیق درختی

عقیق شجری. عقیق دندریتی. به آلمانی Baum Achate. برابر با عقیق جلبکی و یا عقیق مکه ای است. عقیق با درونگیرهای درختی شکل

عقیق دریاچه علیا

لیک سوپر یورآگات. عقیق ابر دریاچه.

۱ _ عقیق از دریاچه علیای آمریکا.

۲ _ نام درستی است برای تومسونیت از همین بخش که دارای لایه های هم چون عقیق است.

عقیق دسته گل

کلسدون خاکستری تا سبز نیمه شاف که دارای درون گیرهای روشن و رنگین کمانی هم چون دسته گل است. در تکزاس پیدا می شود.

عقیق دلوت

نام شهری در آمریکا . برابر با عقیقهای دریاچه علیا از خلیج سوپریور.

عقیق ذوقی

عقیق فریبا. عقیق فانتزی. عقیق رنگین. عقیق خوش رنگ و زیبا که تودرتو دیده و یا لایه ای می شود.

عقیق رنگارنگ

در برخی از عقیق ها درونگیر های جلبکی باعث رنگین شدن کانی گشته ولی خود جلبک به خوبی دیده نمی شود. در کالیفرنیا به دست می آید.

عقیق رنگین کمانی

عقیق قوس و قزحی. کلسدونهایی که ورقه نازک آنها پدیده رنگین کمانی یا زنبقی در اثر تداخل نشان می دهند.

عقیق رودخانه ای

عقیق هایی که در بستر رودخانه ها پیدا می شوند. مانند عقیق جلبکی و مکه ای.

عقیق زرد ۱

عقیق مومی، کلسدون با رنگ زرد مومی.

عقیق زرد ۲

جزع حبشی. عقیق رطبی. عقیق سرخ. عقیق حبشی. عقیق بقراوی. جزع بقرانی. به آلمانی sarder. به فرانسه sardoine. به اسپانیایی sard ice. واژه فارسی _ عبری برای رنگ زرد. رودی هم به همین نام در آسیای کوچک است. هرگونه عقیق زرد خرمایی، قهوه ای تا زرد لایه ای را گویند.

عقیق زرد ماسه ای

سارد (زرد) از واژه فارسی _ عبری برای زرد گرفته شده _ عقیق زرد با لکه های تیره. ماسه زرد. عقیق زرد. سارد ماسه ای.

عقیق زگیل دار

گونه ای عقیق سرخ یا گلگون که دارای بر آمدگیهای زگیل مانند است.

عقیق زلال

عقیق درخشان. عقیق شفاف. عقیق با صفا. عقیق لمعان دار. واژه ای است هم سنگ برای انهیدروس٫

عقیق زنبقی

۱ – عقیق هایی که دارای شکاف و مویرگ فراوان هستند و مانند گل زنبق در اثر تداخل امواج بازی با رنگ دارند.

۲ _ برخی عقیقهای لایه ای و یا راه راه که بازی با رنگ دارند.

عقیق ساده

عقیق اولیه. عقیق نخستین. عقیقهایی که در روزن ها و بلوردانها بدون هیچ گونه ویژگی (بدون لایه و رنگ و خطوط) پدید آمده اند.

عقیق سبزناب

عقیق سبز حقیقی. کریسو پراس اصل. نام درستی برای عقیقی که به رنگ سبز در آمده.

عقیق ستاره ای

عقیقهایی که پس از تراش دامله ای پدیده ستاره ای نشان میدهند.

عقیق سرخ هندی

سنگ هندی. برابر با عقیق سرخ یا گلگون.

عقیق سویت واتر

دانه های عقیق یا کلسدون نیمه شفاف، سفید تا خاکستری تیره و خزه ای که در رودخانه سویت واتر در ویومینگ آمریکا پیدا می شود.

عقیق شدن

سلیسی شدن. تبدیل به عقیق شدن و یا هم چون عقیق گشتن. در واقع تبدیل یک ماده و یا یک جسم مانند چوب درختان به عقیق با حفظ شکل اولیه خود است. در این جا ماده سیلیسی به درون تنه درخت رخنه کرده و به جای سلول های آن می نشیند.

عقیق شیشه ای

۱- عقیق از جنس شیشه که در کارگاه ها ساخته می شود. عقیق قلب. عقیق بدلی.

۲- به نادرست گاهی به آبسیدین گویند.

۳- کلسدون خاکستری تا نیمه شفاف.

عقیق صورتی

واژه آمریکایی برای عقیق سرخ تا صورتی از بروستر تکزاس که دارای لایه های سرخ و صورتی یک در میان است، گاهی خاکستری آن نیز دیده می شود.

عقیق فیروزه ای

واژه گمراه کننده است برای عقیقی که به طور مصنوعی به رنگ آبی فیروزه ای در آمده.

عقیق قیطانی

عقیق نواری. عقیق راه راه. عقیق نیمه شفاف آبی رنگ که دارای لایه های قیطانی گون سفید است و در آفریقای جنوبی پیدا می شود.

عقیق کویناوی

عقیقی از شبه جزیره کوینا شمال آمریکا نزدیک مرز کانادا.

عقیق مرجانی

۱_ عقیق بسدی. مرجان عقیق شده. مرجانهایی که در اثر مواد سیلیسی به سنگ مبدل شده با رنگ سرخ.

۲_ گونه ای بکیت یا بئکیت (beekite) است.

عقیق وگلر

واژه ای محلی و تحریف شده آلمانی برای جنبان یا متحرک (wackeler) است _ پدیده ای است در برخی از عقیق های لایه ای نازک، که پس از تراش و پرداخت و حرکت در برابر نور، به نظر می رسد که قشری از آب در درون کانی در جنبش است.

عقیق ویرانه ای

عقیق خرابه ای. عقیق هایی که تکه های به هم جوش خورده یا درونگیرهای آن شکل یک ویرانه را به سنگ داده اند.

عقیق یخی

عقیق برفی. کلسدون خاکستری با لکه های سفید رنگ که به دانه های برف و یا یخ می ماند.

عقیق یشبی

گونه ای یشب که دارای رگه هایی از عقیق است و خیلی به عقیق می ماند. درست تر خواهد بود اگر یشب عقیقی گفته شود.

عقیق یشبی شده

۱ _ آمیخته ای از یشب و عقیق.

۲ _ عقیقی که دارای لایه های کلسدونی است ولی به یشب بیشتر می ماند (۲).

عقیق در روایات

در کتب تاریخ نقل شده که وقتی مرد فقیری وارد مسجد شد و از اصحاب درخواست کمک کرد و کسی جز امیرمومنان (ع) که در حال نماز بود، به او کمک نکرد و آیه ولایت ((انما ولیکم الله و رسوله والذین امنوا الذین یقیمون الصلاه و یوتون الزکاه و هم راکعون)) نازل شد، آن انگشتری که امیر مومنان (ع) به مرد فقیر داد، عقیق قرمز یمانی بوده است.

ابن شهر آشوب نقل می کند که: روزی جبرئیل بر پیامبر اکرم (ص) نازل شد و گفت ((یا رسول الله! پروردگارم بر تو سلام و درود می فرستد و می فرماید انگشترت را در دست راست کن و نگین آن را هم عقیق قرار بده و به پسر عمویت علی نیز بگو انگشترش را در دست راست کند و نگین آن را عقیق قرار دهد.)) پیامبر (ص) پیام جبرئیل را به امیر مومنان علی (ع) رسانیدند. حضرت علی (ع) عرضه داشت: ((یا رسول الله عقیق چیست؟)) رسول خدا (ص) فرمود ((عقیق کوهی در کشور یمن است)).

در این حدیث پیامبر تصریح می کنند که آن عقیقی دارای فضایل و فواید است که از کشور یمن باشد.

روزی امیر مومنان علی (ع) از کنار جسد کشته ای می گذشتند که انگشتری با نگین عقیق در دست داشت. در این حال حضرت فرمود : ((انگشترش را برای من بیاورید!))، همراهان حضرت، انگشتر آن مرد مقتول را از دستش در آوردند و به حضرت دادند. امیر مومنان نگاهی به آن انگشتر کردند و فرمود : ((برای چه از صاحبت که تو را در دست داشت محافظت نکردی؟)) پس انگشتر به صدا در آمد و گفت: ((یا علی من عقیق یمانی نیشتم ))

با توجه به دو حدیثی که ذکر گردید و دیگر قراین باید گفت که خواص یاد شده برای عقیق، ویژه عقیق یمانی به خصوص عقیق یمانی سرخ است. البته نمی توان گفت که عقیق دیگر مناطق چون عقیق ایرانی و هندی و چینی و … هیچ خاصیتی ندارد، بلکه همه این خواص به طور کامل در آن ها نیست؛ چرا که بنابر روایات، بعضی از امامان (ع) عقیق روم در دست داشته اند و اگر عقیق رومی هیچ فضیلتی نداشته، آن بزرگواران در دست نمی کرده اند (۳).

از حضرت امیر المومنین (ع) منقول است که نماز کسی که انگشتر عقیق در دست داشته باشد بر نماز جماعتی که غیر عقیق در دست داشته باشند به چهل درجه زیادتی دارد و سلیمان اعمش روایت کند که در خدمت حضرت امام جعفر صادق (ع) بودم در خانه منصور عباسی پس شخصی را بیرون آوردند که تازیانه خورده بود حضرت فرمودند که ای سلیمان ببین که انگشترش چه نگین دارد گفتم یابن رسول الله عقیق نیست فرمود که ای سلیمان اگر عقیق بود تازیانه اش نمی زدند. او را گفتم یابن رسول الله دیگر بفرما. فرمود که ای سلیمان انگشتر عقیق امان می بخشد از دست بریدن. گفتم دیگر بفرما. فرمود که ای سلیمان انگشتر عقیق امان می بخشد از خون. گفتم دیگر بفرما. فرمود ای سلیمان خدای عزوجل دوست می دارد که بلند کند دعا بسوی او دستی که در او نگین عقیق باشد. گفتم دیگر بفرما. فرمود که عجب دارم از دستی که در آن نگین عقیق باشد چگونه خالی می ماند از دینار و درهم. گفتم یابن رسول الله دیگر بفرما. فرمود که نگاه دارنده آدمی است از هر بلا. گفتم یابن رسول الله دیگر بفرما. فرمود که ایمن می گرداند از فقر. گفتم یابن رسول الله دیگر بفرما. فرمود که ایمن می گرداند از فقر. گفتم یابن رسول الله روایت کنم این حدیث را از جدت حسین بن علی (ع) از پدرش امیر المومنین (ع) فرمود بلی و در روایت دیگر منقول است که دو رکعت نماز با انگشتر عقیق بهتر است از هزار رکعت که با آن نباشد (۴).

فضایل سنگ عقیق در روایات

سلمان فارسی روایت می کند که روزی پیامبر اکرم (ص) به امیر مومنان (ع) فرمود ((یا علی، انگشتر را در دست راست کن تا از دسته مقربان الهی باشی!)).

حضرت عرضه داشت: ((یا رسول الله، مقربان درگاه الهی چه کسانی هستند؟))

پیامبر (ص) فرمود : ((آن ها جبرئیل و میکائیل اند)).

باز حضرت پرسیدند: ((چه انگشتری در دست کنم؟)).

پیامبر (ص) فرمود : ((عقیق قرمز، پس همانا سنگ عقیق اول کوهی است که اقرار کرد به وحدانیت خدا و به پیامبری من و به وصایت تو یا علی و امامت فرزندان بعد از تو و به بودن بهشت برای محبان تو و شیعیان فرزندانت)).

امام صادق (ع) فرمود ((دوست دارم که هر مومنی از شیعیان ما پنج انگشتر را در دست داشته باشد. یکی از آنها عقیق است، زیرا عقیق با ایمان ترین و مومن ترین سنگ به خدا و به ما اهل بیت در میان سنگ هاست)).

امام رضا (ع) ضمن حدیثی در فضیلت روز غدیر فرمود: ((خداوند ولایت امیر مومنان (ع) را بر ساکنان طبقات هفت گانه آسمان عرضه کرد. پس اول کسانی که به ولایت امیر مومنان علی (ع) ایمان آوردند، ساکنان طبقات هفت گانه آسمان بودند. خداوند آسمان هفتم را به عرش خودش آراست و عرش خود را در آسمان هفتم قرار داد. پس از آن ساکنان طبقه چهارم به ولایت امیر مومنان (ع) اقرار کردند. سپس خداوند آسمان چهارم را هم به بیت المعمور آراست و بیت المعمور را آن جا قرار داد. سپس ساکنان آسمان دنیا به امامت امیر مومنان (ع) اقرار کردند و ایمان آوردند خداوند آسمان دنیا را نیز به ستارگان مزین کرد و بعد طبقات دیگر آسمان ها ایمان آوردند. سپس ولایت امیر مومنان (ع) را بر زمین عرضه کرد. اول جایی که به ولایت امیر مومنان (ع) اقرار نمود، سرزمین مکه بود. پس خداوند آن را به وجود کعبه آراست. سپس سرزمین مدینه ایمان آورد. پس آن سرزمین را به وجود پیامبر (ص) آراست. سپس خدواند ولایت امیر مومنان (ع) را بر کوه ها عرضه کرد. پس اولین کوه هایی که به ولایت امیر مومنان (ع) شهادت دادند سه کوه عقیق، فیروزه و یاقوت بودند.

بشیرخدمت امام صادق (ع) عرض کرد: ((فدایت شوم، چه نگینی بر روی انگشترم قرار دهم؟)) حضرت فرمود: ((ای بشیر چرا از استفاده عقیق قرمز وعقیق زرد و عقیق سفید غافلی؟ پس همانا این سه عقیق، سه کوه در بهشت هستند که کوه عقیق قرمز بر خانه پیامبر (ص) در بهشت و کوه عقیق زرد بر خانه فاطمه زهرا (ع) در بهشت و کوه عقیق سفید نیز بر خانه امیر مومنان (ع) در بهشت سایه افکنده است و همه این خانه ها یکی ست. همانا این سه کوه، خدا را تسبیح و تمجید می گویند و برای دوستان و محبان آل محمد (ع) استغفار می کنند)).

امام صادق (ع) فرموده اند: ((انگشتر عقیق در دست کنید. همانا خداوند با پیامبرش، موسی (ع) بر روی کوه عقیق سخن گفت و موسی بر این کوه به مقام کلیم اللهی رسید)).

پیامبر اکرم (ص) می فرماید: ((در شب معراج که به آسمان ها سفر کردم (به عرش رفتم) به مرتبه ای رسیدم که نزدیک تر از آن، به مقام ربوبیت، تصور پذیر نیست. پس خداوند در آن جا با من بین دو کوه عقیق سخن گفت)).

با نگاه به این دو حدیث، که خداوند، بر روی کوه عقیق با حضرت موسی (ع) و بین دو کوه عقیق با پیامبرش حضرت محمد (ص) سخن گفت، عنایت خداوند به سنگ عقیق معلوم می شود. و این بدان جهت است که اول سنگی بوده که به یگانگی خدا و نبوت پیامبر (ص) و ولایت امیر مومنان (ع) شهادت داده است.

در کتاب مصباح درباره آداب و مستحبات عمل استخاره آمده است که استخاره کننده، انگشتر عقیق در دست راست کند، در حالی که روی آن نوشته شده باشد ((محمد و علی)) و سپس با دست راست قبضه ای بگیرد.

در کتاب بحار الانوار برای خوردن تربت امام حسین (ع) و شفا طلبی از آن آدابی ذکر شده است، از جمله آن که: هرگاه خواستی مقداری از تربت امام حسین را برداری استفاده کنی، انگشتری نقره در دست کن که نگین آن عقیق باشد و بر روی آن نوشته باشد: ((ما شاء الله لا قوه الا باالله استغفرالله)).

سیره و روش بسیاری از بزرگان و علماء این چنین بوده که بر روی نگین عقیقی، اسم جلاله خداوند و اسماء چهارده معصوم را حک کرده و وصیت می کردند که بعد از مرگ آن ها، در هنگام دفنشان، این نگین ها را در دهان آن ها بگذارند. این عمل یکی از مستحباتی است که بسیار سفارش شده است (۳).

فوائد سنگ عقیق در روایات

سنگ جزع، نوعی عقیق سیاه و کبود است که گونه های مختلفی هم چون چینی، هندی و یمنی دارد. از این میان بر جزع یمانی بسیار سفارش کرده اند، اما معروف است که جزع یمانی برای همه مناسب نیست (ولی نظر بنده این است که جزع برای همه مناسب بوده و آمد و نیامد ندارد).

امام رضا (ع) از جد خود امیر مومنان (ع) نقل می کنند که فرمود: ((روزی پیامبر اکرم (ص) بر ما وارد شدند در حالی که انگشتری با نگین جزع یمانی در دست داشت. پس همراه ما نماز خواند و بعد از نماز، انگشتر را به من داد و فرمود:

یا علی، این انگشتر را در دست راست خود کن و با آن نماز بخوان! آیا می دانی ثواب خواندن نماز با انگشتر جزع یمانی برابر با ثواب خواندن هفتاد نماز است، همانا انگشتر جزع یمانی خداوند را تسبیح می کند و استغفار می گوید و اجر و ثواب آن برای دست کننده آن است)).

امیر مومنان (ع) خطاب جمعی فرمودند: (( انگشتر جزع یمانی در دست کنید، پس همانا سنگ جزع یمانی وسوسه و نیرنگ های شیاطین را دفع می کند و بر می گرداند)).

امام رضا (ع) درباره یکی از خواص عقیق می فرماید: ((دست کردن انگشتر عقیق، فقر را از بین می برد و دست کردن آن نفاق را نیز نابود می کند)).

امام صادق (ع) در حدیثی طولانی در خواص سنگ عقیق فرمود: ((خیلی عجیب است دستی که در آن انگشتر عقیق باشد و درهم و دینار (پول) نداشته باشد)).

امام رضا (ع) می فرمایند: ((کسی که انگشتری با نگین عقیق در دست کند، فقیر نمی شود)).

امام سجاد (ع) می فرماید: پیامبر اکرم (ص) فرمود ((هر کس انگشتر عقیق در دست کند (و دعا کند) خداوند حوائجش را بر آورده می سازد)).

امام باقر(ع) فرمود: ((در دست نمودن انگشتر عقیق، انسان را از شر سلطان ظالم و هر چه که او از آن می ترسد و می گریزد، نگاه می دارد)).

روزی حاکم به سربازانش دستور داد که یکی از سادات را دستگیر کنند وقتی سربازان آن مرد را می بردند، امام صادق (ع) او را در آن وضعیت مشاهده نموده و فرمود: ((برای او انگشتر عقیق بفرستید)). خانواده آن مرد انگشتر عقیقی به او دادند، پس آن مرد از حاکم، اذیت و آزاری ندید.

اسماعیل فرزند امام صادق (ع) از جدش امام باقر (ع) نقل می کند که حضرت به او فرمود: ((ای فرزندم هر کس شب را صبح کند، در حالی که انگشتر عقیق در دست راست داشته باشد و هنگام صبح قبل از آن که کسی را ببیند، نگین انگشترش را برگرداند، به طوری که در کف دستش قرار گیرد و سوره قدر را بخواند و بعد بگوید:

((امنت باالله وحده لا شریک له و کفرت بالجبت و الطاغوت و آمنت بسر آل محمد و علانیتهم و ظاهرهم و باطنهم و اولهم و اخرهم))، خداوند او را در آن روز از شر آن چه از آسمان نازل می شود و به سوی آسمان بالا می رود و هم چنین از شر آن چه در زمین فرو می رود و از آن خارج می شود، حفظ می کند و در محافظت خدا و ولی خدا به سر می برد تا صبح را به شب رساند)).

امیر مومنان علی (ع) می فرماید: ((انگشتر عقیق در دست کنید که مایه برکت برای شما قرار داده شده است تا از بلاها و حوادث ایمن باشید)).

بشیر از امام باقر (ع) پرسید: (( چه نوع نگین و سنگی را برای رکاب انگشترم تهیه کنم؟)) حضرت فرمودند: ((ای بشیر! چرا غافلی از عقیق قرمز، زرد و سفید؟ (یعنی این نگین ها را انتخاب کن) پس هرکس یکی از آن ها را انگشتر خود قرار دهد، از جمیع بلاها و حوادث مصون و محفوظ می ماند)).

امام صادق (ع) می فرماید ((همانا عقیق محافظت می کند از انسان در مقابل هر گونه بلا و حادثه ای)).

امام صادق (ع) می فرماید: ((عقیق، حرز در سفر است و در دست کردن انگشتر آن در هنگام سفر، انسان را از خطرهای سفر محفوظ و مصون می دارد)).

یکی از اصحاب پیامبر (ص) می گوید: ((روزی مردی نزد پیامبر (ص) آمد و از دزدان قافله در مسیر مسافرت و دزدیده شدن اموالش توسط آن ها شکایت کرد. حضرت فرمودند: ((چرا انگشتر عقیق در دست نمی کنی؟ پس همانا انگشتر عقیق انسان را از هر بدی محافظت می کند)).

راوی از امام باقر (ع) پرسید: (( چه نوع نگین و سنگی را بر روی انگشترم قرار دهم؟)) حضرت فرمود: ((ای بشیر! چرا از عقیق قرمز، زرد و سفید غافلی؟ هرکس از شیعیان آل محمد (ص) باشد و یکی از این سه نوع عقیق را در دست کند، در زندگی اش مگر خیر و برکت و خوبی نمی بیند)).

حضرت زهرا (ع) از رسول خدا (ص) نقل می فرماید: ((هرکس انگشتر عقیق در دست کند همیشه خیر و خوبی می بیند)).

پیامبر اکرم (ص) می فرماید: ((خداوند عاقبت کسی را که انگشتر عقیق در دست نماید، به خیر و خوبی ختم می کند)).

پیامبر اکرم (ص) فرمود: ((زمانی که خداوند موسی بن عمران را خلق کرد (وقتی او را در میقات به رسالت مبعوث کرد) با موسی بن عمران سخن گفت، سپس خداوند عنایت ویژه ای بر اهل زمین کرد و از نور صورت حضرت موسی (ع)، کوه عقیق را آفرید، سپس خداوند قسم یاد نمود: به عزتم قسم هرگز نمی سوزانم و عذاب نمی کنم دستی را که در آن انگشتر عقیق باشد، به شرط آن که ولایت علی (ع) در دل داشته باشد)).

سلمان و ابن عباس از پیامبر اکرم (ص) روایت می کنند که فرمود: (( در سفر معراج، به آن مقامی رسیدم که نزدیک تر از آن به خداوند تصور شدنی نیست. خداوند با من بین دو کوه عقیق سخن گفت و خطاب رسید: یا احمد! همانا من، تو و علی را از نور خودم خلق کردم و این دو کوه عقیق را (که در عرش میبینی) از نور صورت علی ابن علی طالب (ع) خلق کردم. پس به عزت و جلالم قسم می خورم که به راستی خلق کردم این دو کوه عقیق را تا نشانه ای باشند میان موجودات و آفریده هایم و مومنان با این علامت شناخته می شوند. به راستی به عزتم قسم یاد می کنم که همانا آتش جهنم را بر کسانی که انگشتر عقیق در دست می کنند و ولایت علی (ع) در سینه دارند و شیعه اویند، حرام کردم)).

پیامبر اکرم (ص) فرمود: (( (ای مردم) انگشتر عقیق در دست کنید، همانا تا انگشتر عقیق در دست دارید، حزن و اندوه بر دل شما وارد نمی شود)).

امام رضا (ع) فرمود ((کسی که انگشتر عقیق در دست کند و قرعه را بردارد شانس او برای برنده شدن بیشتر است و قرعه بهتری خواهد داشت)) (۳).

عقیق نوشت ها و خواص آن در روایات

امام صادق (ع) می فرماید: هر کس انگشتری از عقیق بسازد و بر روی آن بنویسد ((محمد نبی الله، علی ولی الله )) خداوند او را از مردن بد حفظ می کند و صاحب آن بر فطرت خدا پرستی از دنیا (با ایمان) می رود.

امام صادق (ع) می فرماید: هر کس می خواهد مال و فرزندانش زیاد شود و رزق و روزی اش وسیع کردد، پس انگشتری عقیقی تهیه کند و بر روی آن بنویسد ((ماشاءالله لا قوه الا با الله ان ترن انا اقل منک مالا ولدا)) و این آیه را زیاد بخواند {و استغفروا ربکم انه کان غفارا}.

راوی خدمت امام هادی (ع) رسید تا برای زیارت قبر امام رضا (ع) با ایشان خدا حافظی کند. پس امام هادی (ع) به او فرمود: همراه خود انگشتری داشته باشد که نگین آن عقیق زرد باشد و بر روی آن نوشته باشد: ((ما شاء الله لا قوه الا باالله استغفر الله)) و بر پشت آن نوشته باشد ((محمد و علی)) پس همانا این انگشتری تو را در برابر دزدان قافله مصون نگه می دارد و تو را به سلامتی به مقصد می رساند و دینت را محافظت می کند.

روایت شده که نزد امام حسین (ع) انگشتری عقیقی بود که بر روی آن چنین حک شده بوده است ((لا اله الا الله عده للقاء الله)) و کسی که مثل چنین انگشتری را با چنین خطی در دست کند، حرزی است که او را در مقابل وسوسه های شیطان حفظ می کند.

از ویژگی های امام حسن مجتبی (ع) این بوده که حضرت عقیق قرمز داشتند که بر روی آن نوشته شده بود: ((العزه لله)).

و در روایت دیگری آمده است که هر کس این جمله را بر نگین انگشتری اش حک کند، در نظر مردم با هیبت و با شکوه جلوه می نماید و کلامش در دل مردم نفوذ می کند و مردم به راحتی قول او را می پذیرند و خواندن نماز با چنین انگشتری برابر با هفتاد نماز است.

امیر مومنان علی (ع) چهار انگشتری داشتند که آن ها را دست می کردند و نقش نگین انگشتری عقیق آن حضرت چنین بوده است: (( ماشاء الله لا قوه الا با لله استغفرالله)) و این سه جمله در سه سطر حک شده بود و این انگشتری را حضرت برای محافظت (از شر جمیع جن و انس و بلایای آسمانی و زمینی) در دست مبارک می نمودند.

چنانچه در نقش انگشتری های امام حسین (ع) گذشت، حضرت عیسی (ع) در خواب به امام حسین (ع) فرمودند: بر انگشتر عقیق خود این جمله را بنویس ((لا اله الا الله الملک الحق المبین)) و همانا این نقش، غم و غصه را از دل می برد (۳).

تاثیر عقیق بر بدن

در کتب فارسی چنین آمده است که اگر کشته عقیق را با آب و یا شربت سیب حل کرده و استفاده نمایید، جنون، نکسیر خنریزی معده و دل، لخته شدن خون، کثرت حیض، بیماریهای طحال و بسیاری بیماری دیگر مفید بوده و درمان می سازد.سرمه عقیق، بصارت را تقویت و چشمها را درخشان می سازد.

برای خونریزی لثه مفید بوده، آن را بند و دندانها را محکم می سازد. اگر معده شما ضعیف می باشد از عقیق استفاده نکنید یا اینکه به همراه آن مقداری بسد (مرجان) هم مصرف نمایید (۵).

تاثیر عقیق روی روح و روان

اگر کسی از انگشتری عقیق استفاده نماید، غم و غصه های او دور گشته، حاجت های او برآورده، دشمنان از او وحشت کرده و دور می شوند، و برکت و دولت با او یار می گردد، ترس و خوف را دور کرده، دل را قوی می کند، جانوران موذی و سمی را از او دور و نمی گذارد آسیب برسانند. اگر عقیق سرخ باشد هر نوع خونریزی را بند آورده و زخم را نیز درمان می کند.

اگر به همراه عقیق خود مقداری کافور و عنبر داشته باشید، در پیشگاه حاکم مورد الطاف قرار خواهید گرفت.

روایت های زیادی، خصوصا در کتب مذهبی ذکر است که عقیق را نسبت به سنگهای دیگر خصوصا در مورد آوردن خوش شانسی و برکت و فوائد مالی، افضل دانسته اند.

استفاده از رنگ سرخ آن، برکت و دولت آورده، شما را بر دشمنان غالب و هیچ جانور موذی و سمی نمی تواند به شما آسیب رساند. عقیق جواهری قیمتی نمی باشد، اما برکت و فواید مالی به همراه می آورد (۵).

نتیجه گیری

در این پژوهش به یکی از احجار کریمه که در روایات نیز توصیه های زیادی به استفاده از آن شده است پرداختیم. با توجه به خواص و فواید عقیق و تاکید ویژه ای که ائمه معصومین و پیامبران بر استفاده از این سنگ داشته اند، به نظر می رسد که همراه داشتن عقیق برای تمام مومنین بسیار ضروری بوده و توصیه می شود.

جهت اطلاعات بیشتر و آشنایی با آثارشناسی دفینه ها به پکیج کامل گنج یابی کتاب های ( چشم طلایی ، اسرار کاوش ، میراث زرین ) مراجعه کنید

ردیاب جیوه ای