تكاب

تكاب به معني آب باريكه و زمين كم آب است. منطقه تكاب داراي ده ها اثر تاريخي قبل وبعد از اسلام است كه از آن جمله مي‌توان به تخت سليمان اشاره كرد كه در 45 كيلومتري شمال‌شرقي آن واقع شده است.

شهر باستاني شيز در آن مكان قرارداشت واحتمالاً به علت فعاليتهاي آتشفشاني كوه زندان در فاصله 105 كيلومتري تخت سليمان، ويران شده و آثاري از آن برجاي نمانده است. نام تكاب تا سال 1316 هجري‌شمسي تكانتپه (تپه پر از‌خار) بوده است.

شهرستان تكاب از شمال‌غربي به هشترود،از شمال‌شرقي به زنجان،از طرف غرب به صائين‌دژ واز جنوب وجنوب‌غربي به سنندج وسقز واز طرف جنوب شرقي به شهرستان بيجار محدود است و وسعت آن 2523 كيلومتر مربع مي باشد.

بنا و يادمانهاي تاريخي

بالاخانه قزقپان سنگ
در 5 كيلومتري شمال غربي روستاي قزقپان سنگ در سينه كوه‌سنگي يك مناره‌ جالب توجه وجود دارد كه امتداد آن به دامنه صخره منتهي مي گردد.

زندان سليمان
زندان سليمان بر روي كوهي قرار گرفته كه در قله آن دهانه بزرگي از يك آتشفشان غير فعال وجود دارد. ارتفاع اين زندان مخوف افسانه‌اي كه ديواره صخره‌اي آن كاملاً عمودي است از يكصد متر بيشتر به نظر مي‌رسد و بوی‌گاز تندي از درون اين چاه عظيم به مشام مي‌رسد.

زندان سليمان بيشتر به يك دهانه آتشفشاني خفته مي‌ماند و وجود چشمه‌هاي آب‌گرم معدني در روستاي احمد آباد درپاي همين كوه مويد اين نظر است.

قلعه تخت سليمان
تخت سليمان و مجموعه آثار باستاني و تاريخي آن يكي از مهمترين و مشهورترين مراكز تاريخ و تمدن ايران محسوب مي‌شود.اين مجموعه در ناحيه تكاب و بر روي يك بلندي طبيعي به ارتفاع 20 متر از سطح دشت احداث شده است.

كليه آثار آن درون يك حصار و ديوار بيضي شكل بنا شده ودر درون دشتي گسترده واقع شده است. حصار بيروني از سنگ‌هاي لاشه‌اي به ابعاد مختلف و به ضخامت 5 متر، ارتفاع 14 متر و محيط بيروني 1200 متر بنا شده است.

لايه بيروني حصار از سنگ‌هاي تراش‌دار نما‌سازي شده و داراي 38 برج دفاعي مخروطي شكل است. بناي ديوار و حصار بيروني متعلق به دوره ساساني است، ولي در دوره ايلخاني نيز ضمن مرمت پاره‌اي از قسمت‌هاي فرو ريخته ، دروازه جديدي در مجاورت دروازه جنوبي عهد ساساني احداث گرديد.

در اين مجموعه تاريخي محل شگفت انگيزي به نام زندان قرار دارد كه مشتمل است بر بقاياي معبدي از دوران ماقبل تاريخ و عهد ماد. در اطراف تخت سليمان آب گرم‌هاي جوشان و حتي چشمه‌هاي سرد وجود دارند كه بسيار جالب توجه و ديدني هستنند. همچنين شكاف بزرگي كه در اثر زلزله پديد آمده از نكات ديدني تخت سليمان است.

قلعه سردار افشار (حسينعلي‌خان افشار)
در ضلع شمال غربي مركز شهرستان تكاب، قلعه‌اي شامل سه بخش اندروني، بيروني و محل نگهداري احشام در يك مكان خيلي وسيع احداث گرديده بود. اين عمارت در زمان سلطنت ناصرالدين‌شاه قاجار توسط سردار حسينعلي‌خان افشار در سال 1281 هجري قمري احداث گرديده.

قلعه اربابي يلقون آغاج (چهار باغ)
قلعه يلقون آغاج در اوايل حكومت قاجاريه، با نماي هشت ظلعي منظم در دو طبقه احداث گرديد و داخل عمارت را با كاشي‌هاي رنگين و نقاشي‌هاي با ارزش مزين نمودند.

قلعه رشيد الدوله (حسن‌خان افشار) دورباش
اين قلعه توسط رشيدالدوله در دوره سلطنت شاهان قاجار در ميان باغهاي انگور و درختان ميوه، احداث گرديده است.

دژ ساري قور خان
اين بنا از دوران پيش‌از تاريخ، مركز تمدنهاي هزاره اول بوده و از عصر مادها تا دوره ساساني اقوام متعددي در آنجا سكونت داشته‌اند. دژ به صورت پشته عظيم سنگي در حاشيه شرقي رودخانه سارق در 600 متري از دره سر بر آورده كه از همه طرف محفوظ و مجزاست و دستيابي به آن مشكل و به اين لحاظ جايگاه امني براي ساكنان آن در ادوار مختلف بوده است.

بقاياي برجهاي ديده باني و دخمه‌هاي صخره‌اي با حياط و آب‌انبارها به فرمهاي چهار گوش منظم و نا منظم و مدور و پلكانها و راهروهاي استوانه‌اي ارتباطي، قابل ملاحظه‌اي مي‌باشد. به احتمال قوي اين محل در دوره غارنشينان مورد استفاده بوده و اهميت خود را در ادوار بعدي نيز حفظ نموده است.

قلعه محمد حسين خان مير پنج دور باش
اين قلعه توسط محمد حسين خان مير پنج در دوره سلطنت شاهان قاجار در روستاي معتدل دورباش احداث گريده است و درحاشيه طولي يكي از ديوارهاي قلعه و قسمت بيروني آن آينه بزرگي نصب نموده بودند كه مشرف به گردنه زرينه اوباتو و دوراهي ديواندره بودكه حركت و عكس‌العمل نيروهاي مهاجم و يورشگران را منعكس مي‌كرد.

دژ بلقيس
روي قلعه جنوبي كوه بلقيس استحكاماتي با نام متداول تخت بلقيس وجود دارد كه ويرانه‌هاي آن در سال 1959 كشف گرديد. تاريخگذاري بنا را به دوره ساسانيان محتمل مي‌كند.

تپه مجيد
در فاصله 3 كيلومتري شمال شرقي بين تخت و دهكده تاره‌كند در حوالي قبرستان جديد تپه‌اي معروف به تپه مجيد وجود دارد كه بر روي آن سفالهايي از دوره ساساني بدست آمده است.

اين مكان وجود احتمالي محوطه‌هاي مسكوني از دوره آتشكده را نشان مي‌دهد كه از نظر باستان‌شناسان محل گورهاي دسته جمعي تومولوسها مربوط به هزاره اول قبل از ميلاد است. مجموع گورهاي تومولوس كه به شكل تپه باستاني است، شامل چند هزار گور فرعي مي‌باشدكه يك گور اصلي را حلقه وار در ميان گرفته‌اند.

جاذبه هاي طبيعي

آبهاي گرم احمد آباد
در فاصله 2 كيلومتري شمال غربي روستاي احمد عليا حفره‌هاي آب‌گرمي وجود دارد كه بنا به روايت گذشتگان خاصيت دارويي داشته و مورد استفاده عموم قرار مي‌گيرد.

در ميان چشمه هاي آبگرم احمد آباد در نقاط نزديك آبگرم‌ها،‌ حفره‌هاي پر از آب سرد نيز وجود دارد كه خاصيت دارويي داشته و مورد استفاده عموم قرار مي‌گيرد.

اين آبها بعلت داشتن املاح معدني گوناگون بعد از طي مسير در روي زمين رسوباتي به رنگهاي سفيد زرد مايل به نارنجي و در بعضي موارد كاملاً قرمز بر جاي مي‌گذارد.

غار كهريز
اين غار در كهريز تكاب واقع شده و قطر دهانه آن در حدود 2 متر و طول و عرض آن نيز 3 متر است.

چمن متحرك بدرلو (چمن گلي)
چمن گلي در كيلومتر 17 شمال شرقي شهرستان تكاب و در 3 كيلومتري شرق روستاي بدرلو از دهستان افشار بخش مركزي واقع شده است.

در داخل دره سبز، و درختان چنار و بيد و نيزار و چمن درياچه‌اي به قطر طبيعي تقريبي 80 متر و با جزيره‌اي شناور مملو از ني بقطر 60 متر وجود دارد كه در اثر وزش باد به طرفين حركت مي‌كند.

زندان برنجه
زندان برنجه در 28 كيلومتري شمال شهرستان تكاب در روستاي برنجه ( برنجك) از دهستان چمن، بخش تخت سليمان و در دامنه كوهي معروف به طويله سليمان واقع شده است.

درياچه خسرو
در وسط آثار باستاني تخت سليمان درياچه‌اي كه عمق آن حدوداً 110 متر و ابعاد آن80در120 متر است وجود دارد. آب درياچه بصورت چشمه جوشان از اعماق زمين بيرون مي‌جوشد كه منظره بسيار جالبي دارد. ‌

آب درياچه آهكي و نسبتاً ملايم و غير قابل شرب است و هيچ موجود زنده‌اي در آن وجود ندارد. وجود اين درياچه فيروزه‌گون در ميان قلعه و قرار داشتن قلعه در وسط يك سلسله كوههاي دايره‌اي شكل، منظره‌اي را به وجود آورده كه يكي از عجايب ديدني و تماشايي منطقه مي‌باشد.

اماكن زيارتي ومذهبي

مسجد جامع تكاب
اين مسجد در سال 1332 هجري قمري به دستور سردار حسينعلي‌خان افشار در زمان سلطنت ناصرالدين‌شاه بنا گرديده است.

مسجد جامع روستاي اغولبيك
مسجدجامع روستاي اغولبيك به دستور يكي از اربابان محلي در سال 1332 هجري قمري احداث و هم اكنون بعد از گذشت چندين سال از قدمت آن بطور سالم و فاقد آثار ويراني مورد بهره برداري قرار مي‌گيرد.

كليساي چهار طاق
در شمال غربي و كيلومتر 36 شهرستان تكاب در روستاي چهار طاق پايه‌هاي چهار ستون مخروبه وجود دارد كه در نزد اهالي به كليسا مشهور است. از نظر كارشناسان اين بنا مربوط به دوره ساسانيان بوده و به يك آتشكده شباهت بيشتري دارد. پايه هاي اصلي طاق خراب شده و اطراف آن كه در محل به كليسا معروف مي‌باشد توسط افراد سود جو براي گنج يابي به كلي ويران شده است.

صنايع و معادن

صنایع شهرستان تکاب محدود به صنایع دستی و صنایع کوچک کارگاهی است. این منطقه در مسیر توسعه قرار دارد و هنوز صنعت بزرگ و قابل توجهی در آن دیده نمی شود.

مشخصات جغرافيايي

تکاب یکی از شهرستان های استان آذربایجان غربی است که در جنوب خاوری این استان قرار گرفته است. تكاب از شمال و خاور با آذربايجان شرقی و زنجان و از جنوب با كردستان و از باختر با شهرستان شاهين دژ همسايه است. شهرستان تكاب در 47 درجه و 6 دقيقه درازای خاوری و 36 درجه و 24 دقيقه پهنای شمالی و در ارتفاع 1790 متری از سطح دريا واقع شده است. رود ساروق از ميان شهر تكاب عبور می كند و آب و هوای این منطقه سرد و نيمه خشک است. مسیرهای دسترسی به این ناحیه عبارتند از:
– راه تكاب – بيجار به درازای 86 كيلومتر.
-راه تكاب – مياندوآب به درازای 138 كيلومتر.
-راه تكاب – حسن آباد با سوكند به درازای 58 كيلومتر.
-راه تكاب – تيلكو به درازای 54 كيلومتر.

کشاورزی و دام داری

شهرستان تكاب نيز به مانند ديگر مناطق آذربايجان غربی يک ناحیه ی كشاورزی است. حاصل خيزی خاک و وجود آب كافی سبب رونق كشاورزی در این منطقه شده است. گندم، جو، بنشن، تره بار، گياهان علوفه ای، ‌سيب، انگور، ‌زرد آلو و…..از مهم ترین محصولات اين شهرستان به شمار می آید. مراتع بزرگ و حاصل خيز شهرستان تكاب سبب رونق دام داری در منطقه شده و انواع فرآورده های دامی جزو صادرات شهرستان محسوب می شود. پرورش زنبور عسل از جمله مهم ترين اشتغالات مردم این ناحیه است.

وجه تسميه و پيشينه تاريخي

تكاب به معنی آب باريک و زمينی كم آب است. منطقه ی تكاب دارای ده ها اثر تاريخی قبل و بعد از اسلام است كه از آن جمله می توان به تخت سليمان اشاره كرد كه در 45 كيلومتری شمال خاوری آن واقع شده است. بقايای آتشكده بزرگ ساسانی، به نام آذرگشنسب نيز در آن جا قرار دارد. شهر باستانی شيز در اين مکان قرار داشت و احتمالا به علت فعاليت های آتشفشانی كوه زندان در فاصله 5/1 كيلومتری تخت سليمان فعلی، ويران شده و آثاری از آن بر جای نمانده است.

تکاب